Kocioł Małego Stawu

11 lipca 2018 Wyłączono przez admin

Kocioł Małego Stawu jest dużo bardziej znany i częściej odwiedzany niż jego sąsiad, Kocioł Wielkiego Stawu. Jest to spowodowane głównie utworzeniem bogatej sieci szlaków oraz rozwojem infrastruktury w postaci aż dwóch schronisk. Tutejsza przyroda odznacza się dużym bogactwem. Miłośnik przyrody może znaleźć okół kotła nie tylko piękne widoki ale także rzadkie i cenne gatunki roślin jak miłosna górska, dzwonek karkonoski czy pierwiosnek maleńki.

Położenie: Kocioł położony jest na północnych zboczach Śląskiego Grzbietu będącego składową Karkonoszy w Sudetach Zachodnich. Obejmuje wschodnie stoki szczytu Smogornia (1489 m n.p.m.) zwane Srebrnym Upłazem. Obszar od północnego-zachodu graniczy z Kotłem Wielkiego Stawu oraz od wschodu z Białym Jarem. Całość znajduje się na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego.

Budowa: Kocioł podcina północne zbocza Smogornii na wysokości około 1400 m n.p.m. Jego strome ściany o bardzo urozmaiconej rzeźbie miejscami opadają nawet do 200 m w dół. Większa część kotła zbudowana jest z tych samych skał, z których utworzony jest cały Śląski Grzbiet, czyli granitu karkonoskiego stanowiącego geologiczny trzon całego grzbietu. Został on wyniesiony w okresie trzeciorzędowych alpejskich ruchów górotwórczych na wysokość 1400 m ponad Kotlinę Jeleniogórską. Obecny kształt terenowi nadały trwające miliony lat procesy wietrzenia oraz procesy peryglacjalne. Miększe podłoża uległy erozji pozostawiając odporny na wietrzenie granit.

Ściany kotła posiadają dużo bardziej urozmaiconą rzeźbę niż zbocza Kotła Wielkiego Stawu. Od zachodniej strony występuje szczyt Kopa nad Moreną (1390 m n.p.m.), którego wschodnie zbocze uległo silnej erozji tworząc liczny i rozległy rumosz na zboczach kotła. Te i inne ściany składają się z bardzo licznych i mocno rozbudowanych żlebów oraz wychodni skalnych, które opadają stromo w kierunku polodowcowej misy egzaracyjnej, zakończonej moreną recesyjną. Misa jest wypełniona wodą, tworząc w ten sposób malownicze jezioro cyrkowe. Moreny czołowe, boczne oraz moreny denne starszych etapów zlodowacenia występują na przestrzeni około 2 km poniżej kotłów w kierunku północno-wschodnim.

Na południowych i zachodnich stokach występują liczne źródliska, w tym obszar źródliskowy potoku Łomnica. Jak na ironię, mimo iż lustro wody jest znacznie mniejsze niż Wielkiego Stawu, to powierzchnia samego kotła jest większa.

: rr

Roślinność: Stosunkowo bogata. Kocioł i jego bezpośrednia okolica, dzięki licznym wysiękom wodnym i stosunkowo żyznej glebie stanowi ważny rezerwuar bioróżnorodności. Strome zbocza charakteryzuje piętrowy układ roślinności z wysokogórskimi krzewowiskami, ziołoroślami i murawami naskalnymi. W miejscach źródliskowych oraz na stokach o łagodniejszym przebiegu stwierdzono cenne wysokogórskie ziołorośla i traworośla z klasy Betulo-Adenostyletea, charakteryzujące się obecnością okazałych bylin dwuliściennych i wysokich traw, często z udziałem niższych wierzby i kosodrzewiny. Występują głównie w środkowych partiach, gdzie rumosz i spływająca woda utworzyły żyzne i wilgotne podłoże, miejscami o dobrym natlenieniu i systematycznym przepływie wód. Największe połacie tworzą ziołorośla zespołu miłosny górskiej (Adenostyletum alliariae) z dominacją tytułowej miłosny. Oprócz niej w skład siedliska wchodzi także modrzyk górski, tojad sudecki, wierzbówka kiprzyca, starzec gajowy, pełnik europejski i ciemiężyca zielona. W mniej nasłonecznionych i chłodniejszych miejscach roślinność kwiatowa ustępuje paprociom, głównie wietlicy alpejskiej, tworząc ziołorośla paprociowe.

Do charakterystycznego siedliska występującego na zboczach kotła należy zespół wierzby lapońskiej (Salicetum lapponum), jest to ekosystem endemiczny i reliktowy wykształcający się jedynie powyżej linii lasu w piętrze subaplejskim. Roślinność porasta mniej i bardziej strome brzegi na kwaśnym, wilgotnym podłożu skalistym i torfowym, głównie w górnych partiach i wokół Kopy nad Moreną. Całość tworzą niskie krzewy i krzewinki o wysokości 1-3 m i niewielkim zwarciu, pomiędzy którymi występują liczne traworośla i ziołorośla. Często siedlisko związane jest z bezpośrednią bliskością wysięków i cieków wodnych zapewniających stały przepływ dobrze natlenionej wody. Najbardziej charakterystyczny gatunek stanowi wierzba lapońska i wierzba śląska, której towarzyszy szereg innych roślin, m.in. kosodrzewina, jaskier platanolistny, borówka bagienna, miłosna górska, jarząb pospolity, porzeczka skalna. Siedlisko często tworzy mozaikę lub łagodnie przechodzi w ziołorośla i torfowiska przejściowe, gdzie towarzyszą im wełnianki oraz borówki.

Na kwaśnym i wilgotnym podłożu swoje siedliska tworzą także wysokogórskie borówczyska bażynowe (Empetro-Vaccinietum) z gatunkiem charakterystycznym – bażyną czarną i obułpciową, oraz innymi roślinami: borówka czarna, borówka brusznica, borówka bagienna, wrzos zwyczajny i kosodrzewina. Ekosystem występuje najczęściej przy ciekach wodnych, m.in. Łomnicy, gdzie tworzy mozaikę z torfowiskami przejściowymi. Torfowiska te zasilane są przez wody gruntowe oraz spływowe i przepływowe. Charakteryzuje je największe bogactwo gatunkowe, jako że stanowią one formę przejściową pomiędzy typowymi kwaśnymi torfowiskami a wilgotnymi łąkami i młakami. Pospolicie rośnie tutaj wełnianka wąskolistna w towarzystwie licznych gatunków turzyc oraz rzadkich gatunków roślin jak niebielistka trwała, tojad sudecki, kukułka Fuchsa, fiołek dwukwiatowy, kozłek lekarski, starzec kędzierzawy, borówki a miejscami także skrajnie rzadki gnidosz sudecki i rosiczka okrągłolistna.

Najbardziej strome fragmenty oraz te o dużej zawartości rumoszu skalnego porośnięte są przez roślinność wysokogórskich muraw, gdzie można wyróżnić wiele rzadkich i cennych roślin jak zawilec narcyzowy, sasanka alpejska i pierwiosnka maleńka. Towarzyszą im często rośliny z sąsiadujących siedlisk (borówki, wrzosy, kosodrzewina, wełnianki) tworząc mozaikę utrudniającą scharakteryzowanie poszczególnych ekosystemów. Do najcenniejszych gatunków notowanych na skałach kotła należy przytulia sudecka. Jest to bardzo rzadki, priorytetowy gatunek o znaczeniu wspólnotowym, wymagający wyznaczania obszarów Natura 2000. W Polsce notowana wyłącznie na kilku stanowiskach w Karkonoskim Parku Narodowym.

Inne: Teren należy do jednych z popularniejszych miejsc w parku, głównie dzięki istnieniu dwóch schronisk turystycznych – Strzechy Akademickiej i schroniska Samotnia. Ten drugi obiekt jest szczególnie popularny ze względu na piękną panoramę obejmującą cały kocioł. Mimo dużej popularności nie ma tu gęstej sieci szlaków. Istnieją obecnie dwa szlaki:

czerwony, tzw. Główny Szlak Sudecki, który prowadzą grzbietem nad kotłem. Rozpościera się z niego panorama na cały kocioł wraz z widokiem na pozostałe fragmenty Sudetów
niebieski, ciągnący się wzdłuż potoku Łomnica od Domku Myśliwskiego po oba schroniska. Szlak ten jest okresowo zamykany ze względu na ochronę lęgu cietrzewi. Przeważnie trwającego do przełomu maj-czerwiec. Na ten czas prowadzone są obejścia brukowaną drogą

Zagrożenia: Potencjalnie małe. Najcenniejsze fragmenty stawu i tamtejszej roślinności nie leżą przy żadnym szlaku turystycznym a najbliższemu niebieskiemu i czerwonemu szlakowi trasa została tak zaprojektowana, że znacząco oddala ich przebieg na skraj górnej części kotła oraz wzdłuż mniej cennych przyrodniczo brzegów Łomnicy. Dodatkowo czerwony szlak zabezpieczony jest barierkami uniemożliwiającymi przechodzenie na murawy. Większość terenu nie jest udostępnione do zwiedzania, a żeby móc wejść w celu badań naukowych potrzeba odpowiednich pozwoleń udzielanych przez władze parku narodowego. Szlak niebieski jest czasowo zamykany na okres rozrodu i odchowu młodych przez cietrzewie, gatunek skrajnie zagrożony wyginięciem na terenie kraju. Szlak jest zamknięty przeważnie do końca czerwca z możliwością zmian, zależnie od tempa odchowu piskląt.

Wrażenia osobiste: Stosunkowo pozytywne. Kocioł Małego Stawu wraz z jego sąsiednim wielkim bratem (Kotłem Wielkiego Stawu), stanowią jeden z najpiękniejszych krajobrazów w całych Karkonoszach. Z tego też powodu jest to także jeden z najchętniej odwiedzanych miejsc, zwłaszcza że w bezpośredniej bliskości znajduje się Śnieżka i dwa popularne schroniska (Samotnia i Strzecha Akademicka). Latem dolną część kotła przemierza niezliczona liczba turystów, którzy masowo udają się niebieskim szlakiem do schronisk. Tereny cenne przyrodniczo najlepiej jest podziwiać z czerwonego szlaku, gdzie rozciąga się piękna panorama na cały kocioł i tamtejsze siedliska ziołorośli. Dzięki względnie niewielkim odległościom, wprawny wędrownik może w ciągu jednego dnia zwiedzić oba kotły i Śnieżkę, podziwiając przy tym większość cennych roślin Karkonoszy.