Lessy Winnej Góry

Lessy Winnej Góry

13 kwietnia 2019 Wyłączono przez admin

Niewielki fragment Wzgórz Trzebnickich, który jest miejscem odkrycia najstarszych śladów osadnictwa ludzkiego na ziemiach polskich sprzed ponad 500 tys. lat. Jest to także jedno z zaledwie kilku stanowisk dokumentacyjnych w województwie obejmujące lessowe ściany w dawnym wyrobisku.  


Typ ochrony: Stanowisko Dokumentacyjne

Data utworzenia: 2016

Powierzchnia: –

Powiat: Trzebnicki

Gmina: Trzebnica

Nadleśnictwo: Oborniki Śląskie


Położenie: Stanowisko dokumentacyjne położone jest w północno-wschodniej części miasta Trzebnica (około 1,1 km od centrum), na zboczu Winnej Góry (219 m n.p.m.) stanowiącej jedno z wyższych wzniesień na głównym grzbiecie Wzgórz Trzebnickich, będących składową Wału Trzebnickiego. Dokładniej obejmuje południowe ściany dawnego wyrobiska o długości około 50 m. Namiary lokalizacyjne: 51°18’44.45 N, 17°4’14.68 E.

Informacje ogóle: Całość obejmuje jedno z ważniejszych stanowisk archeologicznych w tej części kraju, umiejscowionych na ścianach dawnego wyrobiska powierzchniowego, zaopatrującego w surowiec dawną cegielnię u podnóża góry. Na odsłoniętej ścianie widoczne są skały osadowe o miąższości do 6 m, złożone z kilku formacji geologicznych, m.in. lessy i osady lessopochodne późnego plejstocenu zalegające na poligenicznym, plejstoceńskim bruku morenowym oraz na iłach neogeńskich. Winna Góra, tak jak niemal cały Wał Trzebnicki, jest efektem dawnych ruchów lodowcowych, które powoli i systematycznie pchały ogromne pokłady skał i podłoży tworząc morenę złożoną głównie z iłów, piasków i glin. Są to dokładniej łuki spiętrzonych moren końcowych zlodowacenia stadiału warciańskiego. Sama Winna Góra zbudowana jest z osadów trzeciorzędowych (iły mioceńskie i plioceńskie), pokrytych młodszymi polodowcowymi osadami czwartorzędowymi (piaski serii Gozdnicy) i osadami eolicznymi.

W odsłonięciach lessowych na stanowisku dokumentacyjnym wyróżniają się dwa horyzonty glin zwałowych (na trzy z jakich zbudowane są wzgórza), z których dolna warstwa odpowiada młodszemu stadiałowi zlodowacenia południowopolskiego, natomiast górna jest przypisana stadiałowi Odry zlodowacenia środkowopolskiego. Dodatkowo można zauważyć charakterystyczne struktury po dawnych klinach lodowych. Są one świadectwem na występujące tu dawniej wieloletnie zmarzliny. Stanowisko obejmuje profil lessowy składający się na 50 m długości ścianę, osiągającą przeciętnie 6 m wysokości, całość położona jest na spłaszczeniu środstokowym. Poniżej znajduje się dół po dawnym wyrobisku i stanowisku archeologicznym, gdzie odkryto najstarsze znane na ziemiach polskich ślady bytowania człowieka pierwotnego Homo erectus sprzed około 500 tys. lat.


Sam profil lessowy wygląda następująco:

  • 0 – 1,9 m znajdują się utwory pylaste i gleby płowe
  • 1,9 – 5,7 m znajdują się poszczególne warstwy osadów lessowych (pylasto-ilaste, pylasto-gliniaste, pylasto-piaszczyste, gliniaste), występują również kliny lodowe i pojedyncze konkrecje (kukiełki lessowe)
  • 5,7 – 6,1 m lokalizowane są warstwy bruku kamienistego ze śladami kręgu dolnopaleolitycznej kultury klaktońskiej, która rozwijała się około 550 – 475 tysięcy lat temu a także szczątki prehistorycznej fauny (koń, bizon, nosorożec, jeleń oraz ślimaki)
  • poniżej 6,1 m znajdują się warstwy iłów neogeńskich

Stanowisko archeologiczne ze śladami bytowania człowieka ujawniło bardzo rzadko znajdywane ślady osadnictwa wczesnych form człowieka, sprzed koło 500 tys. lat. Zostały odkryte w 1988 r. a następnie badano je do 1994 r. m.in. przez międzynarodowy zespół archeologów i specjalistów. W czasie trwania wykopalisk odkryto dwa poziomy osadnictwa (dolny i górny). W starszym dolnym poziomie znaleziono blisko 1,5 tys. różnego rodzaju kamiennych artefaktów oraz kości zwierząt. Wiele z kości nosiło ślady nacięć, będących najprawdopodobniej efektem polowań. Górny poziom (położony metr wyżej), sprzed około 350 tys. lat zawierał znacznie mniej, bo 210 artefaktów. Poza tym, na podstawie wierceń w innych fragmentach cegielni odkryto makroszczątki drewna drzew z rodzaju jesion, wiąz i topola, sugerujących iż w okresie bytowania człowieka pierwotnego tereny na Winnej Górze porastał las łęgowy. Lasy łęgowe nie rosną w chłodnym klimacie jaki panował w okresie zlodowaceń. Stąd nasuwa się wniosek iż siedliska te wykształciły się w okresie interglacjału

Na terenie wokół stanowiska dokumentacyjnego w 2018 r. powstał park archeologiczny złożony z dwóch ścieżek dydaktycznych (małej i dużej). W jej skład wchodzą liczne tablice edukacyjne opisujące historię tutejszego miejsca, ślady osadnictwa pierwszych ludzi, florę i faunę plejstoceńską oraz wiele innych informacji. Na tablicy wejściowej widnieją wizualizacje wież i tarasów widokowych, które jednak jeszcze nie są zainstalowane (stan na 2019 r.).

Wrażenia osobiste: Całość stanowi ciekawą alternatywę dla podróżujących do Trzebnicy, jednego z najważniejszych centrów maryjnych w tej części Polski. Szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę, że sanktuarium św. Jadwigi Śląskiej i archeologiczne stanowisko człowieka pierwotnego zlokalizowane są niemal po sąsiedzku, na dwóch wzgórzach rozdzielonych ulicą H.Brodatego. Od momentu powołania prawnej ochrony tego miejsca rozpoczęto jednocześnie intensywne zagospodarowanie pod turystykę, m.in. poprowadzono liczne brukowane ścieżki z ławkami i tablicami edukacyjnymi, a w dalszych planach będzie tu także wieża widokowa i tarasy. Mimo wszystko miejsce nie jest szczególnie interesujące. Dla przeciętnej osoby jest to po prostu ściana zbudowana z piasku. Jednak dzięki tablicom z dużą ilością informacji można dowiedzieć się, że jest to bardzo ważne miejsce.  W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się cenny Las Bukowy a także liczne trzebnickie pomniki przyrody (miłorząb, platany klonolistne, lipy drobnolistne, modrzew europejski i dęby szypułkowe). Na koniec warto dodać, że forma ochrony w postaci stanowiska dokumentacyjnego, jest jeszcze stosunkowo rzadka na terenie Dolnego Śląska. Na chwilę obecną (2019 r.) istnieją zaledwie cztery tego typu tereny (Lessy na Winnej Górze, Kopalnia Uranu w Kletnie, Sztolnia Roberta w Szklarach i Sztolnia Wapienna w Ciechanowicach).