Łężyckie Skałki
24 listopada 2017Jest to jeden z bardziej znanych obszarów w Górach Stołowych ale jednocześnie nie jest tak często odwiedzany jak Szczeliniec i Błędne Skały. Posiada wiele nazw, z których najczęstsze to Skałki Łężyckie i Sawanna Łężycka. Miejsce dawnego rezerwatu, obecnie teren objęty ochroną w ramach parku narodowego. Do najcenniejszych elementów należą słynne wielotonowe głazy porozrzucane na niemal płaskiej powierzchni oraz liczne siedliska łąkowe z wieloma rzadkimi gatunkami roślin oraz entomofauny.
Typ ochrony: krajobrazowy, ścisły
Data likwidacji: 1993 r., wchłonięty przez park narodowy
Powierzchnia: 109,3
Powiat: Kłodzki
Gmina: Szczytna i Radków
Nadleśnictwo: brak
Status prawny: Pierwotnie Skałki Łężyckie miały był rezerwatem, którego okres projektowania sięga lat 80. i 90. Jednak w momencie utworzenia parku narodowego, status terenu uległ zmianie. Oficjalnie Skałki Łężyckie, zależnie od fragmentu, wchodzą w skład obszaru ochrony krajobrazowej, czunnej i ścisłej w ramach Parku Narodowego Gór Stołowych. Nie stanowią wyodrębnionej jednostki jak to jest w przypadku rezerwatów przyrody czy użytków ekologicznych. W wielu źródłach i publikacjach są one dalej nazywany rezerwatem przyrody, co jest dużym błędem merytorycznym. Taki problem nazewnictwa dotyczy kilku obszarów w obrębie parku (m.in. Wielkie Torfowisko Batorowskie, Ostra Góra, Wrota Pośny, Szczeliniec, Rogowa Kopa). Tak czy inaczej, cały ten teren jest objęty chronioną, co zapewnia odpowiedni poziom zabezpieczający przed czynnikiem ludzkim.
Położenie: Obszar leży w południowej części Gór Stołowych w Sudetach Środkowych, u podnóża góry Narożnik, pomiędzy Darnkowskimi Wzgórzami, drogą nr 387 (prowadzącą z Karłowa do Dusznik-Zdroju), oraz Lisim Grzbietem i doliną potoku Dańczówka. Całość znajduje się na terenie Parku Narodowym Gór Stołowych. Ze względu na brak oficjalnych granic artykuł obejmuje obszar w oddziale leśnym 131, 132 i 135 parku narodowego.
Budowa: Jest to rozległy obszar obejmujący stosunkowo płaski masyw Rogowej Kopy (790 m n.p.m.) zbudowanej głównie z piaskowców oraz innych form składających się na masywne warstwy mułowca. Na terenie porozrzucane są liczne skały z okresu mioceńskiego osiągające 2-4 m wysokości. Skałki zbudowane są z mułowców wapnistych, zwanych inaczej marglami plenerskimi, które zostały odsłonięte podczas erozji piaskowca, zwietrzeniu jego pierwotnej, wierzchniej warstwy. Cały ten proces trwał kilka milionów lat.
Teren stanowi ważne miejsce źródliskowe albowiem swoje początki ma tutaj potok Dańczówka (w północnej części Sawanny), który tworzy malowniczą dolinę od północnej i zachodniej strony obszaru a także potok Złotnowski w części południowej oraz Kamienny Potok w mający obszar źródliskowy po wschodniej stronie.
Flora: Bardzo bogata biorąc pod uwagę całość dawnego rezerwatu lub umiarkowanie bogata jeśli uwzględniać tylko tereny łąkowe na samej Sawannie. Większość chronionego obszaru różnego rodzaju łąki, przede wszystkim łąki kośne. Największe połacie zajmują zbiorowiska określane jako górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygonio-Trisetion), obejmujące ¾ powierzchni Sawanny Łężyckiej, głównie w centralnej części oraz dwie śródleśne łąki u podnóża Rogowej Kopy, te dwie ostatnie stanowią najcenniejszy obszar Sawanny Łężyckiej i jeden z najbogatszych w rzadkie rośliny ekosystemów Gór Stołowych. Stwierdzono tutaj stanowiska goryczki czeskiej (jedne z zaledwie kilku w Sudetach), storczycy kulistej (gatunku skrajnie zagrożonego wyginięciem w Sudetach) a także storczyk męski, listera jajowata, podkolan biały, kosaciec syberyjski, ciemiężyca zielona, nasięźrzał pospolity, pełnik europejski, kruszczyk szerokolistny, kukułka szerokolistna, arnika górska oraz turzyca skąpokwiatowa. Charakterystycznym elementem jest bardzo liczna populacja zimowita jesiennego, którego szacuje się na kilka tysięcy osobników. Późnym latem, całe łąki okrywają się w jasnoróżowej barwie kwiatów tej rośliny. Poza dwoma śródleśnymi polanami, łąki konietlicowe na samej Sawannie należą do umiarkowanie bogatych. Stwierdzono tutaj nieliczne gatunki chronione, m.in. ciemiężyca zielona, podkolan zielonawy, zerwa kulista oraz gółka długoostrogowa. Poza nimi siedlisko porastają liczne pospolite i typowe gatunki jak liczne chabry, przywrotniki, bodziszki, dzwonki, fiołki, jaskry oraz koniczyny.
Z innych zbiorowisk łąkowych należy wymienić niewielki płat ze związku eutroficznych młak niskoturzycowych (Caricion davallianae) notowane w wilgotniejszych miejscach w północnej części sawanny, na których stwierdzono liczne i rzadkie gatunki roślin jak wełnianka wąskolistna, kukułka szerokolistna i gółka długoostrogowa. Do większych płatków należą murawy bliźniczkowe z zespołu jastrzębca i bliźniaczki psiej trawki (Hieracio (vulgati)-Nardetum)) porastający suchsze i kwaśniejsze gleby w północno-zachodnim fragmencie przy granicy z drzewostanem iglastym. W jej runie oprócz licznych jastrzębców i niskich traw notowane są także kępy arniki górskiej, ciemiężycy zielonej i rzeżusznika piaskowego. Ogólnie część kompleksów łąkowych zwanych Sawanną Łężycką (mam tu na myśli teren z wyłączeniem dwóch śródleśnych łąk opisanych wcześniej) charakteryzuje umiarkowane bogactwo florystyczne. Rzadkie i chronione rośliny skupiają się głównie na północnych i południowych skrawkach, pozostawiając większą część łąkowym i kserotermicznym gatunkom jak firletka poszarpana, przywrotniki, chabry, biedrzeńce, skalnica ziarenkowata, jaskier ostry, szelężniki, świetliki i liczne gatunki traw.
W miejscach wilgotnych na granicy lasu i łąk o dobrym dostępnie światła utworzyły się cenne wysokogórskie ziołorośla i traworośla z klasy Betulo-Adenostyletea, charakteryzujące się obecnością okazałych bylin dwuliściennych i wysokich traw, często z udziałem niższych krzewów jarzębiny oraz młodymi okazami świerków. Ziołorośla występują głównie w niższych partiach regla dolnego, gdzie spływająca woda utworzyła żyzne i wilgotne podłoże. Licznie notowane są tutaj gatunki rzadkie lub występujące wyłącznie w górach, m.in. jaskier platanolistny, szczaw górski, bodziszek leśny, zerwa kłosowa, starzec gajowy i trzcinnik leśny. Szczególnie liczna jest tutaj populacja ciemiężycy zielonej. W południowej części obszaru ochrony ścisłej znajdują się zarośla oraz lasy z ubogą florą. Są to zbiorowiska z klasy olsów i zarośli łozowych (Alnetea glutinosae), klasy borów szpilkowych (Vaccinio-Piceetea) oraz z rzędu łąk trzęślicowych (Molinietalia caerulae). Nie odnotowuje się tam gatunków chronionych lub roślin rzadkich dla regionu. Pospolicie rosną liczne turzyce, borówki czarne a także paprocie, mszaki i wątrobowce. Strome zbocza Rogowej Kopy zwane Kłodowiskiem są porośnięte żyzną buczyną sudecką, kwaśną buczyną sudecką oraz jaworzynami i lasami klonowo-lipowymi na stromych zboczach. Opisy tych zbiorowisk zawarte są w osobnym artykule o Rogowej Kopie tym samym dziale.
Fauna: Zbliżona do fauny występującej w reszcie obszaru Parku Narodowego. Ze względu na bogatą roślinność trawiastą chętnie odwiedzana wczesnym rankiem przez sarny, jelenie i dziki. Poza tym można tu spotkać lisy, borsuki, jeże. Duży obszar wolnej przestrzeni sprawia, że nocą staje się on żerowiskiem dla licznych nietoperzy zamieszkujących pobliskie jaskinie. M.in. dla karlika malutkiego, nocka wąsatka, nocka Brandta czy gacka brunatnego.
Zagrożenia: Obszar jest dobrze chroniony. Ryzyko wypalania łąk jest tu nikłe ze względu na to że obszary rolnicze znajdują się w bezpiecznej odległości, za wyjątkiem jednego pola. Całość obszaru ochrony ścisłej jest stale monitorowana. Zagrożeniem dla roślin łąkowych mogą stanowić czynniki naturalne jak sukcesja leśna powodująca zarastanie przez drzewa i krzewy, jako że w kraju wypas owiec praktycznie zamarł (prowadzony tylko na nielicznych łąkach w skali kraju). Odpowiednikiem wypasu na terenie łąk rezerwatu są odbywające się regularne koszenia zapobiegające sukcesji i pozwalające na swobodny oraz bezpieczny rozwój tamtejszej florze.
W ostatnich latach obniżenie poziomu wód gruntowych spowodowało zmiany ekosystemowe na stanowisku storczycy kulistej, co skutkuje jej powolnemu zanikowi. Jest to wysoce niekorzystne ze względu na to, że gatunek ten jest skrajnie rzadki w Sudetach. Obecnie znane są 2-3 populacje, wszystkie w obrębie zachodniej części Ziemi Kłodzkiej (Góry Stołowe, Góry Orlickie).
Inne: Ze względu na charakterystyczną budowę obszaru, dość płaską o niskiej murawie przypominającej boisko piłkarskie, całość jest często nazywana Sawanną Łężycką bądź Sawanną Afrykańską. Jest to jedna z głównych atrakcji przyrodniczych parku narodowego, zaraz obok Szczelińca i Błędnych Skałek. Sama nazwa wzięła się od leżącej obok omawianego terenu, niemal wymarłej wsi – Łężyce Górne (Łężno). Obszar nie jest rezerwatem przyrody, lecz obszarem ochrony ścisłej i krajobrazowej w obrębie Parku Narodowego Gór Stołowych. Na terenie parku występuje kilka takich terenów, często błędnie nazywanych rezerwatami (m.in. Szczeliniec, Ostra Góra, Wielkie Torfowisko Batorowskie).
Obszar o niewielkim zagospodarowaniu turystycznym, gdzie poprowadzono jeden szlak:
- zielony szlak, poprowadzony jest od wymarłej niemal wsi Żyznów w kierunku północnym przez las i środek sawanny, następnie skręca on w kierunku drogi i ostatnich zabudowań wsi Łężyce Górne (Łężno) aby na wysokości Lisiej Przełęczy skręcić w stronę góry Ptak, Lustrzanej Góry i okrążyć dawny rezerwat od zachodu wzdłuż doliny potoku Dańczówka w kierunku Darnkowa i dalej miasta Kudowa Zdrój.
Wrażenia osobiste: Stosunkowo pozytywne. Teren jest bardzo znany ze swojego rozległego płaskowyżu, na którym usiane są liczne wielkie głazy, nadające całości niezwykłego i unikatowego charakteru albowiem nie znam w polskiej części Sudetów drugiego takiego miejsca. Mimo niezwykłości oraz tego, że teren jest powszechnie znany w świadomości turystów i miłośników gór, nie zobaczymy tutaj tłumów albo chociaż większych grup ludzi. Znacząca większość udaje się na największe atrakcje turystyczne parku czyli na Szczeliniec Wielki, Pasterkę lub Błędne Skały, całkowicie omijając Sawannę. Sam teren w większości jest niedostępny, prowadzi przez niego tylko jeden szlak w kierunku Dańczowa oraz droga łącząca Karłów z Dusznikami Zdrój. Miejsce warto zwiedzić późną wiosną, kiedy obszar jest najbardziej zazieleniony oraz późnym latem w okresie sianokosów, kiedy dziesiątki złotożółtych bel z sianem są malowniczo rozrzucone wśród ogromnych szarych głazów.
Informacje praktyczne:
- dobry dojazd, łąki znajdują się tuż przy lokalnej drodze łączącej Łężyce z Karłowem, gdzie znajduje się kilka niewielkich parkingów
- przez środek łąki poprowadzony jest szlak turystyczny, poza tym w okolicy zlokalizowana jest gęsta sieć szlaków łącząca sawannę z resztą atrakcji parku
- miejsce bardzo łatwe do zwiedzania, ograniczające się głównie do płaskiej równiny, polecane na wycieczkę z dziećmi lub dla osób niewprawionych
- oprócz imponujących głazów oraz roślinności, wokół Łężyckich Skałek znajduje się bardzo wiele atrakcyjnych przyrodniczo terenów jak choćby inne fragmenty parku narodowego (Narożnik, Szczeliniec Wielki, Błędne Skały, Małe Torfowisko Batorowskie, Wielkie Torfowisko Batorowskie). Poza tym w odległości kilku kilometrów na południe zlokalizowane są atrakcyjne lokacje przyrodnicze sieci Natura 2000: Grodczyn-Homole oraz Góry Orlickie
- najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: maj-czerwiec (kukułki, gółki, podkolany), lato (arnika górska, ciemiężyca, jaskier platanolistny), jesień (zimowity, sianokosy)
