Polana (Karkonosze)

Polana (Karkonosze)

17 lipca 2018 Wyłączono przez admin

Polana jest pozostałością po dawnych wycinkach lasów na cele gospodarcze związane z intensywnym rozwojem hutnictwa w Karpaczu i okolicach. Obecnie stanowi jeden z najcenniejszych florystycznych fragmentów Krakonoszy, gdzie tutejsze łąki i murawy charakteryzują się nagromadzeniem wielu cennych i rzadkich gatunków roślin, m.in. tojad sudecki, dzwonek karkonoski, kukułka Fuchsa, ciemiężyca zielona, fiołek błotny i rosiczka okrągłolistna. 


Położenie: Polana, zwana czasem Starą Polaną znajduje się na skraju Karkonoskiego Parku Narodowego, w jego północnej części. Obejmuje północno-zachodnie stoki góry Smogornia (1486 m n.p.m.) na Śląskim Grzbiecie w Karkonoszach, na wysokości około 1070-1077 m n.p.m. Teren od południa okala potok Pląsawa a od pozostałych stron granicę Polany wyznacza linia drzew.

Budowa: Podłoże Polany zbudowane jest głównie z tych samych skał, z których utworzony jest cały Śląski Grzbiet, czyli twardych skał granitowych stanowiących trzon masywu Karkonoszy. Został on wyniesiony w okresie trzeciorzędowych alpejskich ruchów górotwórczych na wysokość ponad 1400 m ponad Kotlinę Jeleniogórską. Obecny kształt terenowi nadały trwające miliony lat procesy wietrzenia oraz procesy peryglacjalne. Miększe podłoża uległy erozji pozostawiając odporny na wietrzenie granit. Płaski i bezleśny obszar Polany jest najbardziej charakterystycznym elementem krajobrazu, który powstał w efekcie działalności ludzkiej przy wsparciu warunków geologicznych. Nieprzepuszczalne granitowe podłoże sprzyja nagromadzeniu się wody, która tworzy fragmentami bagniste i torfowe gleby.

W północno-zachodnim rogu polany, na wysokości 1090 m n.p.m. znajduje się duża granitowa skała zwana Kotkami lub Kocim Fortem. Jest to samotnie stojąca forma skalna zbudowana z silnie spękanych granitowych ostańców, wystających do 10 m ponad powierzchnię gruntu. Jak niemal wszystkie skały w regionie, zbudowana jest  z granitu karkonoskiego w odmianie sporadycznie porfirowatej. Dość dobrze widoczny jest rozległy i głęboki cios biegnący w trzech kierunkach. Kotki stanowią jeden z punktów granicznych parku.


Roślinność: Zróżnicowana. Ze względu na znacznie niższe położenie od innych cennych przyrodniczo terenów, jak kotły polodowcowe i wierzchowina, Polanę porasta roślinność zbliżona do terenów regla dolnego i obszarów podgórskich. Wśród najważniejszych siedlisk można wyróżnić liczne łąki i inne nieleśne ekosystemy, w tym szuwary wielkoturzycowe (Magnocaricion) porastające najniżej położone miejsca o wysokim poziomie wód gruntowych, częściowo zabagnione i zalane. Oprócz licznych gatunków turzyc i sitowia na turzycowiskach rosną pospolicie takie rośliny jak krwawnica pospolita, starzec kędzierzawy, tojeść, gorysz błotny i turzyca dzióbkowata, tworząca miejscami własny zespół roślinności łąkowo-szuwarowej zwanej zespołem turzycy dzióbkowatej (Caricetum rostratae), porastający podmokłe łąki na kwaśnym i mineralnym podłożu, które stopniowo przechodzi w torfowiska.

Torfowiska występujące na polanie sklasyfikowane są jako niskoturzycowe torfowiska niskie i przejściowe (Scheuchzerio-Caricetea nigrae), które tworzą mozaikę z innymi siedliskami. Jest to bogate w mszaki zbiorowisko łąk bagiennych z częstymi wystąpieniami fazy dolinkowej. Ekosystem jest najcenniejszym przyrodniczo fragmentem Polany, w której występuje cały szereg rzadkich lub chronionych roślin jak fiołek błotny, kukułka Fuchsa, wełnianka wąskolistna, rosiczka okrągłolistna i kozłek bzowy. W niektórych miejscach siedlisko przechodzi w wilgotne łąki z bogatą populacją firletki poszarpanej, niezapominajki błotnej, jaskra jadowitego i przytulii błotnej.

W wyżej położonych fragmentach, gdzie nie zbiera się woda a poziom wód gruntowych jest stosunkowo niski wytworzyły się acydofilne murawy bliźniczkowe (Nardetalia), na których oprócz pospolitej bliźniczki psiej trawki występują liczne rośliny kwiatowe jak ciemiężyca zielona, arnika górska, prosienicznik jednogłówkowy, goryczka trojeściowa, jastrzębiec pomarańczowy oraz regionalny endemit – dzwonek karkonoski, który posiada tutaj jedno z najniżej położonych stanowisk w parku narodowym. Bliźniczyska sięgają aż po granicę Polany, gdzie znajduje się monumentalne zgrupowanie skał zwanymi jako Kotki lub Koci Zamek. W jego szczelinach skalnych stwierdzono kępy rzadkiej paproci, zmienki górskiej. Jest to jej najniżej położone stanowisko w parku. Pozostałe populacje stwierdzone są głównie na piargach i skałach powyżej linii lasu.

Wzdłuż potoku Pląsawa wytworzyły się niewielkie pasy wysokogórskich ziołorośli i traworośli (Betulo-Adenostyletea), które charakteryzuje obecność wysokich bylin dwuliściennych takich jak tojad sudecki, ciemiężyca zielona, miłosna górska, bodziszek leśny, starzec górski czy jaskier platanolistny. Stosunkowo pospolite są tutaj także lepiężniki: lepiężnik biały i lepiężnik wyłysiały. Poza tym notuje się kępy wysokich traw i turzyc z niewielkim udziałem niskich krzewów. Siedlisko porasta wilgotne i mokre żyzne podłoża z dobrze natlenioną wodą pochodzącą z bystrych potoków i strumieni.


Zagrożenia: Stosunkowo niewielkie. Teren jest w całości podlega ochronie w ramach Karkonoskiego Parku Narodowego. Dzięki temu prowadzone są tutaj właściwe zabiegi pielęgnacyjne umożliwiające zachowanie obecnych siedlisk. Dotyczy to głównie zapobieganiu sukcesji leśnej i nagromadzeniu zbyt dużej materii organicznej oraz utrzymaniu obecnych stosunków wodnych, zapobiegając jednocześnie niekorzystnym zmianom poziomu wód gruntowych i powierzchniowych. Większość łąk odgrodzona jest barierkami, które mają uniemożliwić wchodzenie turystów na łąki co może grozić deptaniem rzadkich lub chronionych gatunków.

Inne: Powstanie bezleśnego obszaru datuje się na początek XVII wieku, kiedy to rozpoczęto intensywne wycinki drzew dla pozyskania drewna, z którego wytwarzano duże ilości węgla drzewnego. Surowiec związany był z działalnością smolarzy, którzy produkowali go dla intensywnie rozwijającego się ośrodka hutniczego w Kowarach. W związku z tym na terenie Polany stworzono niewielkie zaplecze dla przemysłu w postaci budy kurzackiej. Stanęła ona około 1 kilometra za Polaną przy potoku Pląsawa w okolicy Pańskiego Domu na Śląskim Trakcie. Budę opuszczono, gdy zmalało zapotrzebowanie na surowiec. Polana służyła od teraz jako miejsce wypasu, na której postawiono tym razem infrastrukturę pasterską.

Rozwój turystyki górskiej sprawił, że w 1894 r. naprzeciwko budy rozpoczęto budowę schroniska Schlingelbaude będącym dwupiętrowym budynkiem o konstrukcji murowano-drewnianej w stylu alpejskim. W okresie międzywojennym obiekt został przebudowane na hotel. Po wojnie dalej pełniło swoją rolę, aż do grudnia 1966 r. kiedy to doszczętnie strawił je pożar. Obecnie na miejscu obiektu pozostały murowane fundamenty, na których zamontowano serię ławek i stołów. Służą one jako miejsce do wypoczynku.

Ze względu na położenie w regionie początku chronionego obszaru (brzegiem polany biegnie granica parku narodowego), istnieje tu kilka szlaków prowadzących dalej w kierunku wyższych partii:

  • niebieski, prowadzący z Karpacza poprzez Kocioł Małego Stawu i dalej w kierunku schroniska Samotnia oraz Śnieżki
  • zielony, prowadzący z Karpacza poprzez zachodnie stoki Kotła Wielkiego Stawu w kierunku Słonecznika, gdzie na trasie występują jedne z lepiej wykształconych młak z liczną florą (tojad, bażyna, niebielistka, kukułka sudecka)
  • żółty, który jako jedyny poprowadzony jest drewnianą kładką przez młaki i łąki Polany. Odchodzi on od świątyni Wang w Karpaczu i kieruje dalej poprzez Polanę, Pielgrzymy aż do głównej grani na wysokości Słonecznika

Wrażenia osobiste: Pozytywne. Polana stanowi największy bezleśny obszar w reglu dolnym, który porasta cała mozaika siedlisk od muraw bliźniaczkowych, poprzez torfowiska, turzycowiska i ziołorośla nadrzeczne. Większość łąk jest niedostępna ze względu na brak jakichkolwiek przecinających je ścieżek, poza dwoma traktami wiodącymi z Karpacza ku wyższym partiom Karkonoszy oraz ścieżce edukacyjnej. Owa ścieżka na większości swojej trasy przebiega w formie mostu wiodącego nad torfowiskiem. Dzięki takiemu rozwiązaniu możliwe jest zwiedzanie Polany bez deptania podłoża oraz uszkadzania roślin przy jednoczesnym podziwianiu z bliska wielu gatunków jak storczyki, wełnianki i inne rzadkie lub ciekawe gatunki.  Dzięki licznym ławkom wmurowanym na fundamentach dawnego schroniska jest tu doskonałe miejsce do wypoczynku po powrocie z górnych partii oraz podziwiania panoramy niektórych fragmentów Karkonoszy.


 

BIBLIOGRAFIA


  • Kącki Z., Dajdok Z. & Szczęśniak E. 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska. [w:] Z. Kącki (red.), Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „Pro Natura”, Wrocław. ss. 3-65.
  • Krukowski M. 2002. Rzadkie gatunki roślin naczyniowych Karkonoszy. 1. Szarota drobna Gnaphalium supinum. Przyroda Sudet. Zach. 5: 17-22.
  • Kwi atkowski P. 2004a. Campanula bohemica Hruby in Polivka, Domi n & Podpěra. Dzwonek karkonoski. [w:] B. Sudnik-Wójc ikowska & H. Werbl an-Jakubiec (red.), Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Tom 9. Gatunki Roślin. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. ss: 88-91.
  • Kwiatkowski P. 2007a. Swertia perennis in the Karkonosze National Park – distribution and occurrence in plant communities. Opera Corc. 44: 345-351.
  • Matuszkiewicz W. & Matuszkiewicz A. 1967. Zespoły roślinne Karkonoskiego Parku Narodowego. Część I. Zbiorowiska leśne. Prace Wrocł. Tow. Nauk. B/135: 1-99.
  • Suchodolski J.Architektura schronisk górskich w Sudetach, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005
  • Sudeckiedrogi.wordpress.com
  • Żołnierz L., Wojtuń B. & Raj A. 2000. Śródleśne łąki w dolnym reglu Karkonoskiego Parku Narodowego – ich wartość przyrodnicza i problemy ochrony. Opera Corc. 36: 602-606.