Ryolity w Dolinie Rybnej

Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich skrywa w swoich stromych dolinach i na wysokich szczytach wiele interesujących tworów geologicznych. Część z nich została objęta ochroną jako pomniki przyrody, dzięki czemu świat o nich usłyszał. Niektóre z tych miejsc są dobrze znane i chętnie odwiedzane. W kolejce do ochrony czeka kilkadziesiąt obiektów na terenie parku, w tym ciekawe twory ryolitowe w Dolinie Rybnej. 

Typ: projektowany pomnik przyrody i stanowisko dokumentacyjne

Powierzchnia: brak

Powiat: wałbrzyski

Gmina: Głuszyca

Nadleśnictwo: Wałbrzych

Góry Wałbrzyskie i Góry Kamienne są rozdzielone przez wartki górski potok Rybna, który swoje źródła w postaci serii drobnych cieków, ulokowane ma poniżej przełęczy Trzech Dolin. Początkowo potok leniwie spływa w okolicy Rybnicy Leśnej pomiędzy łagodnymi, niezalesionymi pagórkami aby w pewnym momencie wkroczyć do wąskiej, załamanej doliny oddzielającej Góry Wałbrzyskie od Gór Suchych na wysokości zalesionych stoków opadających od gór Jałowiec Mały i Jeleniec Mały. Potok utworzył dolinę w skałach ryolitowych, będących kwaśną skałą wylewną o składzie podobnym do granitu. Dokładniej ryolit ma ten sam skład chemiczny, jednak powstał w odmiennych warunkach (wylewna skała magmowa), które wpłynęły na strukturę i wytrzymałość odróżniając skały ryolitowe od granitowych. Po około kilometrze od wkroczenia do doliny znajduje się fragment potoku proponowany do objęcia ochroną w ramach pomnika przyrody nieożywionej.

Obiekt wyróżniony do ochrony pomnikowej zlokalizowany jest w gminie Mieroszów przy lokalnej drodze łączącej Rybnicę Leśną z miejscowością Grzmiąca, dokładniej przy skrzyżowaniu z leśną drogą, którą poprowadzony jest czarny szlak rowerowy. Jest to wydzielenie leśne 178a obrębu Głuszyca w leśnictwie Jedlinka (nadleśnictwo Wałbrzych). Całość tworzona jest przez trzy progi wodospadowe w niewielkich skalnych przełomach potoku Rybnica na długości około 100 m. Owe progi wodospadowe składająca się kolejno z górnego o wysokości 2,5 m, środkowego o wysokości 2 m i dolnego, najniższego osiągającego zaledwie 0,5 m wysokości. Progi jak i cały potok meandruje pomiędzy skalnymi ścianami o charakterze przełomu strukturalnego związanego z podwyższoną odpornością skał, zbudowanego z ryolitów sklasyfikowanych do ryolitów zespołu Rusinowa-Grzmiąca. W miejscu opadania wody tworzą się niewielkie kotły będące efektem wymywania podłoża u podstawy wodospadu spowodowanego silnym prądem wodnym. Dno przełomów porasta skąpa roślinność ze względu na ulokowanie w mocno zacienionym odcinku. Dominują tu kępy paproci oraz lepiężnika białego. Jedynie w górnej części, powyżej kaskad rozwija się roślinność nadrzeczna w postaci łęgów wierzbowych (Salicetum albo-fragili), które ciągną się wąskim pasem wzdłuż Rybnej. W drzewostanie dominują wysokie krzewy wierzby białej i wierzby wiciowej wraz z niewielkim udziałem olchy czarnej i jesionu wyniosłego. Brzegi otoczone są wąskimi pasami roślin zielnych jak krwawnica pospolita, turzyce, wietlica samicza i inwazyjny rdestowiec. Notuje się tutaj także chronią śnieżycę wiosenną i czosnek niedźwiedzi oraz rzadki gatunek grzyba, czarkę szkarłatną będącą do 2014 r. pod ochroną.

Powyżej przełomów, na wysokości lokalnej drogi nr 380, umiejscowiona jest grupa skał ryolitowych, którą planuje się objąć ochroną w ramach stanowiska dokumentacyjnego. Ich wstępna nazwa to „Kolumnowo spękane ryolity w przełomie Rybnej”. Zlokalizowane są na tej samej wysokości co seria progów wodnych, z tą różnicą iż ulokowane są wzdłuż drogi, naprzeciwko odejścia leśnej drogi gospodarczej w górę na stoki masywu Rogowca. Droga poprowadzona jest pomiędzy owymi tworami skalnymi. Jest to wydzielenie leśne 178a obrębu Głuszyca w leśnictwie Jedlinka (nadleśnictwo Wałbrzych). Całość tworzy masywnej wielkości odsłonięcie skalne przekopu drogowego o długości 40 m i wysokości do 12 m, będące serią ryolitów należących do zespołu ryolitowego Rusinowej – Grzmiący. Na ścianach uwidocznione są bardzo dobrze kolumnowe ciosy termiczne.Twory te rzadko występujące w ryolitach. Dodatkowo w górnej części owe ciosy są łukowato zakrzywione na podobieństwo łukowato zakrzywionej struktury fałdowej. Ściany skalne porośnięte są roślinnością naskalnych zbiorowisk paprociowo-mszystych ze zbiorowiskami Androsacion vandelii, głównie zespół paprotki pospolitej i rokietu cyprysowego (Hypno–Polypodietum) oraz zespół zanokcicy skalnej i paprotki pospolitej (Asplenio-Polypodietum). Ze względu na ulokowanie w chłodnej i zacienionej dolinie, występuje tu wilgotny klimat sprzyjający rozwojowi naskalnych zbiorowisk, które licznie porastają miejsca spękanych i porowatych ścian skalnych. Dominującymi gatunkami są paprocie, w tym paprotka zwyczajna, zanokcica skalna i paprotnica krucha, którym towarzyszą liczne gatunki mchów i wątrobowców a także pojedyncze kępy roślin wyższych jak dzwonek okrągłolistny, kopytnik pospolity, bodziszek cuchnący i jastrzębiec leśny. Na skałach oraz na drzewach rosnących w bezpośredniej bliskości stwierdzono bogatą szatę porostów, w tym gatunki rzadkie lub chronione jak mąkla tarniowa, pustułka rurkowata, płaszczynka okopcona i przylepka łuseczkowata.

Oba opisywane tu obiekty są jednymi z kilkunastu, które zostały zakwalifikowane przez program ochrony Parku Krajobrazowego Sudetów Wałbrzyskich do objęcia ochroną prawną. M.in. wyróżniono kilka obiektów do ochrony jako pomniki przyrody (grupa trzech świerków pospolitych w Sokołowcu, buk Strażnik na końcu ul. ogrodowej w Glinicy, Skałki na Garbatce, Skałki ryolitowe pod Garbatką, Skalna Brama, Strumień Blokowy pod Rogowcem, Skałka pod Rogowcem, Skałka pod Włostową) oraz jako stanowiska dokumentacyjne (dawny kamieniołom trachyandezytu w Unisławiu Śląskim, kamieniołom ryolitu w Kowalowej, wychodnie tufów ryolitowych na wschodnich stokach Lesistej Wielkiej, Osuwiska pod Garbatką, Włostową, Kostrzyną, Turzyną i Rogowcem oraz Jezioro osuwiskowe pod Jeleńcem Małym). Wszystkie te obiekty czekają w kolejce na ochronę. Obecnie na obszarze parku krajobrazowego istnieje kilkanaście pomników przyrody, m.in. Małpia Skałka, Czerwone Skałki, Szczeliny Wiatrowe na Lesistej Wielkiej, Stożek Wielki, Zamkowe Skały i cis pospolity w Unisławiu Śląskim. Mamy nadzieję, że większość proponowanych pomników i stanowisk zostanie powołana do życia. W miarę czasu postaramy się aktualizować stronę o kolejne opisy tych geologicznych obiektów na terenie parku.

Informacje praktyczne:

• bardzo dobry dojazd, obiekty znajdują się przy drodze, gdzie na wysokości skały ulokowane jest szerokie pobocze z możliwością zaparkowania auta
• obiekty są łatwe do zwiedzania, wzdłuż kaskad prowadzi leśna droga a ściana ryolitów znajduje się przy samej drodze
• w pobliżu nie ma terenów chronionych, najbliższy jest rezerwat przyrody Góra Choina w odległości 14 km na północny-wschód. Poza tym w odległości kilku km znajdują się inne pomniki przyrody nieożywionej jak Czerwone Skałki, Małpia Skała, Sępik, Babi Kamień, ryolity k. Jedliny Zdrój i Zamkowe Skały
• naokoło zlokalizowane są liczne formy skalne proponowane do objęcia ochroną, m.in. wymienione wcześniej osuwisko skalne pod Rogowcem, Skalna Brama i Jezioro Osuwiskowe pod Jeleńcem Małym
• 200 m na wschód poprowadzony jest niebieski szlak turystyczny poprowadzony z Przełęczy między Jałowcami w kierunku Rogowca z tamtejszymi atrakcjami (Skalna Brama, zamek, osuwisko) i dalej w kierunku Przełęczy Trzech Dolin, PTTK Andrzejówka i Gór Suchych
• najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (śnieżyca, czarka), jesień (przebarwiające się liście), same twory skalne prezentują się dobrze przez cały okres wegetacyjny