Skalna

Skalna

23 maja 2020 Wyłączono przez admin

Jest to mało znany fragment na zachodnich stokach Masywu Ślęży, który charakteryzuje się największym nagromadzeniem formacji skalnych na terenie parku. Można tu spotkać skalne baszty, bramy i ogromne blokowiska gabrowych głazów. Jednak najważniejszym miejscem jest punkt widokowy, z którego rozpościera się panorama na niemal całe Sudety Zachodnie i częściowo Sudety Środkowe. 


Typ ochrony: Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy

Data utworzenia: 1994

Powierzchnia:  32,87 ha

Powiat: Wrocławski

Gmina: Sobótka

Nadleśnictwo: Miękinia


Położenie: Obszar położony jest na zachodnich stokach Masywu Ślęży na Przedgórzu Sudeckim. Dokładniej na stokach odchodzących od szczytu Ślęży w granicach wysokości 400-529 m n.p.m., gdzie wschodnia granica rozciąga się aż do rozdroża dróg na Polanie z Dębami, północna sięga Źródła Ślężan i Rozdroża nad Sadami, podczas gdy zachodnią wyznacza droga, którą poprowadzono zielony szlak turystyczny. Całość zlokalizowana jest na terenie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego, w oddziałach leśnych 35a,b,c i 36d,f,g nadleśnictwa Miękinia.

Budowa: Zespół obejmuje stosunkowo strome zbocza zachodnie obejmujące serię niewielkich wzniesień określanych w starszych opracowaniach jako Góry Skalne. Nazwa ta obecnie praktycznie wyszła z użycia na rzec określenia 'Skalna’, czyli nazwy zespołu przyrodniczo-krajobrazowego. Miejsce cechuje bardzo bogata rzeźba terenu w postaci serii skalnych wierzchołków, stromych urwisk oraz rozległych blokowisk skalnych bloków. Wśród kilku zniesień najwyższa jest Kazalnica (529,6 m n.p.m.) wznosząca się na zachodnim skraju. W centralnej części znajduje się wzniesienie Skalne (521 m n.p.m.). Od Skalnego stoki opadają stromo w kierunku zachodnim i południowo-zachodnim, podczas gdy zbocza północne i północno-zachodnie mają łagodniejszy przebieg. Dodatkowo około 100 m na południe od Skalnego umiejscowiona jest masywny blok gabra określany jako Czop. Jest to duża skała o prostokątnym kształcie, obok której przebiegają skalne schody niebieskiego szlaku.

Obszar Skalnej obejmuje liczne formacje utworzone z najważniejszego i najpospolitszego rodzaju skał Masywu Ślęży, czyli gabra. Jest to ciemnozielona, twarda i bardzo odporna na erozje skała, której powstanie datuje się na okres orogenezy kaledońskiej sprzed 350 mln. Gabro na Skalnej określane jest jako metagabro. Przedrostkiem „meta-” określane są zasadowe skały magmowe o częściowo zaawansowanych procesach metamorfizmu. Tutejsze gabro zbudowane jest ze słupkowych ziaren piroksenu o zielonej barwie oraz nieregularnych skupień plagioklazu w kolorach szarych, lekko zielonkawych lub białych. Do najbardziej rozpoznawalnych skał gabrowych należy grupa skałek ulokowanych na Kazalnicy przy niebieskim szlaku. Masywny twór mierzy 3 m wysokości oraz 4 m długości. Na jego ściankach można zauważyć wyryty znak „X”, będący oznaczeniem stosowanym przez starożytne ludy zamieszkujące na tych terenach. Północne fragmenty zespołu zbudowane są z kwaśnych granitoidów warscyjskich. Są to głębinowe skały magmowe powstałe w wyniku zastygnięcia magmy, która stygła przemieszczając się w wyższe partie skorupy ziemskiej. Liczne formacje skalne przebijają się przez runo w wielu miejscach, często osiągając kilka-kilkanaście metrów wysokości tworząc liczne punkt widokowe pośród drzewostanu. Obecnie w większości korony drzew przesłaniają widoki, za wyjątkiem kilku miejsc. Do najbardziej znanych należy bezimienna wychodnia z zamieszczoną na niej ceramiczną płaskorzeźbą Madonny z Dzieciątkiem. Ze skałki tej rozpościera się widok na Góry Sowie i Wzgórza Kiełczyńskie, a przy dobrej pogodzie także na Karkonosze. Dodatkowo obficie występuje tu rumosz skalny w postaci zalegających zgrupowań bloków skalnych, często na powierzchni kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Pomiędzy nimi zalegają słabo wykształcone gleby bezwęglanowe utworzone ze skał masywnych (rankery), miejscami z niewielkim udziałem gleb brunatnych właściwych oraz cienkiej warstwy próchnicy.


Roślinność: Stosunkowo uboga. Zespół został powołany głównie ze względu na walory krajobrazowe i wysoką wartość geologiczną. Kwaśne środowisko oraz ubogość podłoża w związku z licznymi formacjami skalnymi powoduje, że tutejsza roślinność jest mało zróżnicowana. Dominującym siedliskiem leśnym jest kwaśna buczyna (Luzulo-Fagion sylvaticae) porastająca niemal 2/3 zespołu, głównie w jego centralnej i północnej części. Drzewostan składa się niemal wyłącznie z okazów buka zwyczajnego z dużym udziałem brzozy brodawkowatej oraz niewielką domieszką jodły pospolitej, świerka pospolitego i dębu bezszypułkowego. Ze względu na ciężkie warunki siedliskowe, wiele drzew cechuje skarlały pokrój charakteryzujący się grubym pniem z nisko osadzoną koroną oraz silnie powykręcanymi konarami. Dodatkowo wiele drzew posiada odsłonięte korzenie w związku z płytką warstwą podłoża. Warstwa podszytu stosunkowo uboga, z dominującym w krajobrazie jarzębem pospolitym, kępami jeżyn oraz licznymi młodymi okazami buków. Runo leśne charakteryzuje się skąpą roślinnością, często większość podłoża pokryta jest tylko grubą warstwą liści z pojedynczymi kępami traw i paproci. Najczęściej występujące gatunki w runie to m.in. borówka czarna, konwalijka dwulistna, szczawik zajęczy, kosmatka owłosiona i trzcinnik leśny. Z gatunków rzadkich lub chronionych notowanych na obszarze Skalnej stwierdzono m.in. wawrzynka wilczełyko i wiciokrzew pomorski. Dodatkowo w części zachodniej występują pojedyncze okazy pokrzyku wilczej jagody, gatunku bardzo rzadkiego na terenie Masywu Ślęży. Poza tym w południowych i północnych fragmentach występują fragmenty dawnych nasadzeń monokultur świerkowych.

W miejscach o stromych i skalistych ścianach wytworzyły się zboczowe lasy klonowo-lipowe (Aceri-Tilietum) o dobrze wykształconych piętrach roślinnych. Drzewostan buduje głównie lipa szerokolistna, klon jawor i dąb szypułkowy z domieszką buka, sosny i klonu zwyczajnego. Warstwa podszytu składa się na krzewy jarzębu pospolitego, trzmieliny zwyczajnej, bzu czarnego oraz młodych drzewek klonowych i lipowych. Dobrze rozwinięte jest runo leśne, w skład którego wchodzi bogata flora, m.in. bluszczyk kurdybanek, bodziszek, czworolist pospolity, gajowiec żółty, kopytnik pospolita, nerecznica samcza, perłówka zwisła, przytulia wonna, sałatnica leśna, szczyr trwały, wilczomlecz słodki i zawilec leśny. Siedlisko to ze względu na porastanie stromizn cechuje występowanie licznych powalonych drzew, które osiągając pewną wielkość nie dawały rady utrzymać się na skalistym i stromym terenie. W efekcie tereny lasów klonowo-lipowych posiadają duży rezerwuar próchniejącego i butwiejącego drewna zasilającego ten ubogi teren w próchnicę. Dzięki temu siedlisko charakteryzuje się najbogatszym składem roślinnym na Skalnej. Wokół punktu widokowego lasy stokowe stopniowo przechodzą w las dębowy ze skarlałymi okazami dębów. Charakteryzują się nisko osadzoną koroną z silnie powykręcanymi konarami. W runie leśnym występują rozległe płaty konwalii majowej, której towarzyszą kępy smółki wonnej, poziomki pospolitej, przytulii i jastrzębców.

Rozległa powierzchnia wychodni i blokowisk skalnych stanowią miejsce występowania licznych płatów z siedlisk naskalnych, m.in. siedliska roślinności ścian skalnych i urwisk krzemianowych ze zbiorowiskami z Androsacetalia vandellii, które obejmują roślinność naskalną porastającą liczne powierzchnie, zarówno pionowe powierzchnie obrywu jak i rumosz w runie leśnym. Zbiorowisko paproci naskalnych najczęściej rośnie w miejscach cienistych i półcienistych, gdzie skały bywają wilgotne przez dłuższy okres czasu, m.in. dzięki porannym mgłom. Roślinność naczyniowa często egzystuje bezpośrednio na warstwie mszaków dających, oprócz miejsca do zakorzenienia się, także stosunkowo korzystny rezerwuar wody w okresie opadów atmosferycznych. Na powierzchniach siedliska zidentyfikowano liczne gatunki paproci oraz mchów, wątrobowców i niektórych roślin kwiatowych. Do najważniejszych należą m.in. paprotka pospolita (gatunek dominujący), paprotnica krucha, nerecznica samcza, gajowiec żółty, biedrzeniec mniejszy, zanokcica skalna oraz bardzo liczny gatunek inwazyjny – niecierpek drobnokwiatowy. W miejscach nasłonecznionych, m.in. w górnych partiach występują także gatunki światłolubne jak kostrzewa blada, smółka pospolita, rozchodnik wielki i pięciornik wiosenny.


Inne: Skalna, podobnie jak niemal cały Masyw Ślęży jest stosunkowo dobrze zagospodarowana turystycznie. Przez obiekt przebiega kilka szlaków i ścieżek dydaktycznych, m.in.:

  • niebieski szlak, poprowadzony z przeł. Tąpadła i dalej południowymi i wschodnimi fragmentami Skalnej w kierunku góry Ślęży przez Skały Olbrzymki
  • zielony szlak, poprowadzony z przeł. Tąpadła drogą leśną stanowiącą zachodnią granicę Skalnej, przy którym znajduje się Źródło Ślężan oraz dąb Piast
  • szlak archeologiczny Sobótka – Ślęża – Sobótka Strzeblów, oznaczano jako „szlak niedźwiadka/niedźwiedzi” z powodu charakterystycznego oznaczenia w postaci zarysu rzeźby niedźwiedzia ze szczytu Ślęży. Prowadzi on przez północny (graniczny) fragment Skalnej
  • ścieżka edukacyjna Sulistrowiczki – Skalna – Przeł. Tąpadła, poprowadzona od południa i następnie przez środek Skalnej w kierunku Skalnej Perci, gdzie ulokowane są dwa przystanki z tablicami dydaktycznymi. Jest to najbardziej atrakcyjny trakt poprowadzony przez największe nagromadzenie tworów skalnych oraz punkt widokowy. 

W północnej części zespołu ulokowane jest Źródło Ślężan. Niewielkie źródlisko znajduje się na północno-zachodnich stokach na wysokości ok. 425 m n.p.m, gdzie wypływa spomiędzy granitowego rumoszu. Jego wydajność wynosi 0,06 Q [dm³/s]. Wypływająca woda ma temperaturę 8,6 Cº oraz pH wynoszące 7,54. Charakteryzuje się dużą krystalicznością i niskim poziomem zanieczyszczenia. Wokół źródliska wybudowano niewielki murek oraz postawiono kamienną tablicę z nazwą. Na terenie Masywu Ślęży istnieje gęsta sieć źródlisk i cieków wodnych (łącznie około 90), głównie dzięki  specyficznemu klimatowi. Znaczne wywyższenie masywu powoduje intensywniejsze zbieranie się chmur deszczowych oraz mgieł a tym samym ilości opadów są wyższe. Średnio suma opadów na szczycie Ślęży jest o 20-30% wyższa niż w miejscowościach położonych u podnóża góry.

Zagrożenia: Umiarkowane. Teren zespołu przyrodniczo-krajobrazowego położony jest na obszarze wybitnie niekorzystnym do prowadzenia gospodarki leśnej. Występują tu strome zbocza pokryte gęstą siecią wychodni skalnych, urwisk oraz bardzo licznych głazowisk. Z tego powodu na większości obiektu nie jest prowadzona lub planowana rębnia drzewostanów. Do jednych z poważniejszych zagrożeń należy wkraczanie gatunków obcych, dotyczy to głównie niecierpka drobnokwiatowego, który bardzo rozpowszechnia się wzdłuż szlaków. Dodatkowo w miejscach prześwitów mogą pojawiać się rodzime gatunki wypierające naturalnie występującą roślinność, dotyczy to głównie trzcinnika, jeżyny i pokrzywy. Występujące procesy erozji wodnej i wietrznej mogą niszczyć pokrywę glebową i wymywać niewielką warstwę próchnicy przyczyniając się do wzrostu degradacji obszaru oraz zamierania części drzewostanów.

Wrażenia osobiste: Pozytywne. Skalna jest mało znanym zakątkiem masywu, mimo iż znajduje się przy drodze pomiędzy najruchliwszym ślężańskim szlakiem jakim jest żółty szlak na odcinku przełęcz Tąpadła-szczyt Ślęży. Większość osób nawet nie wie jak interesujące twory skalne oraz wysokie walory krajobrazowe można znaleźć w tym rzadko uczęszczanym zakątku. Działalność Lasów państwowych jest tutaj niemalże niezauważalna. Leśnicy omijają ten teren z powodu nieopłacalności pozyskiwania tutejszego drewna. Skalną charakteryzują duże stromizny oraz liczny rumosz skalny utrudniający lub wręcz uniemożliwiający poruszanie się maszyn. Dzięki nieobecności pił i siekier, wiele tutejszych drzew osiągnęło imponujące rozmiary, dotyczy to głównie lipy, buków oraz dębów. Niestety rozwijająca się roślinność powoduje, że w okresie wegetacji wiele tworów skalnych jest przysłoniętych gęstym listowiem. Dlatego warto odwiedzić ten teren w czasie gdy na drzewach nie rozwinęły się jeszcze liście, np. wczesna wiosna lub późna jesień. ZPK nie jest wielki, obejście całości w dobrym tempie zajmie 1-1,5 godziny, jednak ze względu na duże różnice wysokości przejście tego odcinka wymaga trochę kondycji ale wysokie wartości krajobrazowe są warte tego wysiłku.


Informacje praktyczne:

  • brak dojazdu, obszar znajduje się w głębi rozległego kompleksu leśnego do którego dotarcie jest możliwe tylko pieszo
  • najwygodniejsza jest trasa z przeł. Tąpadła i dojście niebieskim szlakiem, z innych opcji pozostaje dotarcie ze wsi Sady zielonym szlakiem
  • miejsce dosyć trudne, występują strome stoki, natomiast spora część traktów wiedzie poprzez blokowiska kamieni. Miejsce wymaga pewnej kondycji i doświadczenia w poruszaniu się po ciężkim terenie. Szczególnie odradzane jest poruszanie się po szlakach w okresie opadów deszczu lub wiosennych roztopów, kiedy to kamienne ścieżki są wyjątkowo śliskie
  • najatrakcyjniejszy trakt w obrębie Skalnej obejmuje ścieżkę przyrodniczą (oznaczoną jako biało-zielony kwadrat), która wiedzie przez skalne baszty, blokowiska i punkt widokowy. Niebieski szlak turystyczny w większości omija atrakcje Skalnej
  • w bezpośredniej bliskości znajduje się rezerwat Góra Ślęża a także dwa obiekty proponowane do objęcia ochroną jako stanowiska dokumentacyjne: Kwarc Żyłowy-1 i Kwarc Żyłowy-2, obejmujący dwa nieczynne kamieniołomy kwarcu w obrębie skał granitowych. Dodatkowo 200-250 m na północ od Skalnej rośnie dąb szypułkowy „Piast” będący jednym z tzw. zapomnianych pomników przyrody, czyli drzew które z nieznanych przyczyn zniknęły z oficjalnych spisów pomnikowych, choć dalej widnieją w innych źródłach oraz wciąż wiszą na nich tablice pomnikowe
  • w większej odległości znajdują się wszystkie inne pozostałe obiekty chronione w ramach parku krajobrazowego, czyli dwa pozostałe rezerwaty (Góra Radunia, Łąka Sulistrowicka), seria użytków ekologicznych chroniących paprocie serpentynowe oraz liczne pomniki przyrody (Krasnorost, pomniki w Sobótce)
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: ze względu na ubogość florystyczną nie ma tutaj specjalnie wyjątkowych okresów do zwiedzania, sam drzewostan i głazowiska ładnie prezentują się wczesną wiosną oraz jesienią (przebarwiające się liście), natomiast twory skalne najlepiej widoczne są w okresie, gdy drzewa nie mają liści (późna jesień, przedwiośnie)