Skalne Grzyby

Skalne Grzyby

23 września 2019 Wyłączono przez admin

Góry Stołowe słyną z bardzo wielu fantazyjnych form skalnych, z których najsłynniejsze są Błędne Skały i Szczelniec Wielki. Jednak na południe od tych atrakcji znajduje się równie piękny fragment zwany Skalnymi Grzybami. Miejsce jest znacznie mniej popularne jednak oferuje przepiękne i niesamowite twory skalne będące efektem wietrzenia selektywnego, które utworzyło kilkunastometrowe ostańce o kształcie grzybów i innych rzeźb.


Typ ochrony: ochrona z przebudową drzewostanów: w 1993 r. włączony do parku narodowego

Powierzchnia: ok. 220 ha

Powiat: Kłodzki

Gmina: Szczytna

Nadleśnictwo: brak


Położenie: Obszar położony jest w południowo-wschodniej części Gór Stołowych w Sudetach Środkowych, w przedziale wysokości ok. 680-700 m n.p.m., gdzie rozciąga się na obszarze ok. 2-2,5 km pomiędzy Skalnymi Wrotami i Pielgrzymem na północy a górą Dzik i osiedlem Batorówek na południu. Północną granicę wyznacza częściowo Próg Radkowa z basztą Pielgrzym a od południa rozpościera się Dziczy Grzbiet. Całość objęta położona jest w oddziałach leśnych 47, 53-55 w ramach Parku Narodowego Gór Stołowych.

Budowa: Formacje skalne umiejscowione są na południowo-zachodnim fragmencie stosunkowo płaskiej wierzchowiny, która gwałtownie opada od północnej i południowej strony. Skały zbudowane są z piaskowca o różnym stopniu twardości powstałego około 90 mln lat temu. Pierwotnie całość wierzchowiny utworzona była z rozległego piaskowca o różnym stopniu twardości w zależności od pochodzenia. Miększe fragmenty zostały stopniowo wymyte pozostawiając najbardziej odporne skały, szczególnie duży wpływ na obecny kształt miało zlodowacenie bałtyckie w końcowym okresie plejstocenu (115-11,7 tys lat temu). Wśród owych skał najbardziej znana jest liczna grupa ostańców zwanych grzybami. Charakterystyczny kształt owe grzyby nabrały z powodu swojej warstwowej budowy, która miała duże znaczenie w czasie procesów erozyjnych. Dolne warstwy tworów skalnych, określane jako „nóżki” grzybów zbudowane są z wielu warstw porowatego piaskowca marglistego, podczas gdy „kapelusze” buduje jednorodny piaskowiec o spoiwie krzemionkowym pozbawiony spękań. Wielowarstwowość nóżek spowodowana jest stopniowym i powolnym odkładaniem się piaszczystego materiału, który był naniesiony z niszczenia okolicznych lądów. Naniesienie powoduje jednocześnie wytworzenie się rozbudowanej porowatej struktury, bardzo podatnej na erozję. Woda krążąc przez system porów znacznie szybciej przyczynia się do wymywania materiału skalnego. Górne warstwy grzybów są całkowitym przeciwieństwem dolnych warstw. Ich budulcem jest lity piaskowiec bez porów będący efektem bioturbacji. Proces ten powodowały morskie organizmy, które poprzez rycie w jeszcze luźnym piaszczystym podłożu doprowadzały do wymieszania się materiału i zatarcia jego wielowarstwowości. Ze względu na litą budowę, górne warstwy znacznie wolniej ulegały erozji. W końcowym efekcie szybszego wymywania dolnych porowatych warstw i wolniejszego litych warstw górnych powstały charakterystyczne grzybowe twory skalne.

Procesy erozyjne obserwowane na skalnych grzybach określane są jako wietrzenie selektywne. Mimo iż wszystkie warstwy skał podlegają tym samym procesom, to ich tempo i efekt jest różny w zależności od budowy strukturalnej poszczególnych warstw. Wiele skalnych grzybów już nie istnieje z powodu owej selektywności. Dolne warstwy ulegające szybszej erozji i tworzące wąskie nóżki z czasem stają się na tyle cienkie iż nie są już w stanie podtrzymywać większych od nich kapeluszy i ulegają złamaniu. Wiele leżących w górach skał piaskowca pierwotnie miało formę grzybów. Łącznie na omawianym obszarze naliczono około setki mniejszych i większych wciąż istniejących grzybów oraz innych form skalnych o podobnym kształcie. Wszystkie one wieńczą wyraźnie wyodrębnione w krajobrazie garby układające się po skosie z północnego zachodu w kierunku południowego wschodu. W kilku miejscach całość rozdzielona jest niewielkimi obniżeniami prostopadłymi do kierunku ułożenia garbów. Same grzybowe ostańce posiadają przeróżne kształty i wielkości, od metrowych niewielkich grzybków po ogromne 10-15 m wysokości twory tworzące całe bramy w postaci masywnych płyt o 30-40 m długości. Większość z nich nie posiada nazw, jednak na mapach widnieje kilkanaście nazw określających konkretne grzyby. Najbardziej na północ wysunięte są Skalne Wrota będące swego rodzaju początkiem i wejściem na teren Skalnych Grzybów od strony Radkowskich Skał. W niedalekiej odległości umiejscowione są ostańce Adam i Ewa, Głowa Psa oraz Młot. W środkowej części obszaru, przy niebieskim szlaku umiejscowiony jest podwójny ostaniec zwany Dwoma Borowikami, tu także znajduje się seria skalnych murów. Najwięcej nazwanych ostańców występuje w południowej części, m.in. Prawdziwek, Borowik, Trzy Borowiki, Rogacz, Piętrowe Grzyby, Żaba i Berło Ducha Gór.


Roślinność: Uboga lub nawet bardzo uboga. Znaczna większość omawianego terenu stanowią ubogie pozostałości po dawnej gospodarce leśnej w postaci rozległych monokultur świerkowych, które cechuje niewielki poziom naturalności lub naturalizacji. W klasyfikacji siedlisk określane są jako bory szpilkowe (Vaccinio-Piceetea). Są to acydofilne (kwaśne) i ubogie zbiorowiska leśne z przewagą drzew szpilkowych, głównie świerka pospolitego i sosny zwyczajnej z niewielkim udziałem innych drzew, m.in. brzozy brodawkowatej i buka zwyczajnego. Ten ostatni gatunek drzewa jest pozostałością po dawnych pierwotnych siedliskach porastających Góry Stołowe jakimi były rozległe buczyny. Warstwa podszytu jest bardzo słabo rozwinięta, składająca się głównie z młodych drzewek iglastych a także krzewów czeremchy zwyczajnej i kruszyny pospolitej. Warstwa runa leśnego jest zróżnicowana zależnie od dostępności światła, w niektórych miejscach jest gęsto porośnięta warstwą kwasolubnych krzewinek jak borówka czarna, borówka brusznica, mącznica lekarska i wrzos zwyczajny z domieszką roślin zielnych (pszeniec leśny, pszeniec gajowy, siódmaczek leśny, naparstnica zwyczajna). We fragmentach o dużym poziomie zacienienia przeważnie występuje naga ściółka z pojedynczymi kępami mchów i cienioznośnych paproci. Miejscami w wilgotniejszych fragmentach, gdzie występują zastoiny wodny oraz cieki wodne wytworzyły się wąskie płaty dolnoreglowego boru świerkowo-jodłowego (Abieti-Piceetum (montanum)), w drzewostanie oprócz świerka występuje także jodła pospolita oraz zwiększony jest udział buka pospolitego. W runie leśnym spotkać można zwiększoną bioróżnorodność w postaci takich gatunków jak liczydło górskie, kruszczyk szerokolistny, gnieźnik leśny, podbiałek alpejski i podrzeń żebrowiec.

Oprócz siedlisk leśnych na obszarze Skalnych Grzybów licznie notowane są siedliska naskalnych paproci ze związku Potentilletalia caulescentis. Występuje on na większości ostańców i baszt skalnych, gdzie drobne płaty porastają zacienione a więc i wilgotniejsze fragmenty skał a także ich szczeliny i niewielkie półki. W przypadku niektórych zacienionych grzybów gęsta darń mchów i paproci występuje także na górnej powierzchni kapeluszy. W siedlisku tym dominuje głównie paprotka pospolita z niewielką domieszką innych paproci jak zachyłka oszczepowata i paprotnica krucha, którym towarzyszy bardzo liczna flora mszaków i wątrobowców. Oprócz borów i siedlisk naskalnych w obszarze nie występują inne siedliska. Generalnie rzecz ujmując obszar Skalnych Grzybów jest atrakcją przede wszystkim ze względu na formy skalne aniżeli ze względu na przyrodę ożywioną. Dodatkowym czynnikiem ujmującym jest dawna katastrofa naturalna, która wystąpiła w latach 50-tych XX wieku. Ówczesny huragan powalił rozległe obszary lasów odsłaniając jednocześnie formacje skalne. Z powodu wyłomów w wielu miejscach występuje młody drzewostan o zubożonym składzie runa leśnego typowego dla odnawiających się borów świerkowych (trzcinnik leśny oraz różne gatunki jeżyn i jastrzębców). Ubogość w składniki odżywcze oraz suchość podłoża sprawiają że tutejsze odnowienia świerkowo-sosnowe odradzają się bardzo powoli i miejscami wciąż widać rozległe płaty niskich monokultur iglastych.

Fauna: Ze względu na występowanie bardzo rozległego kompleksu leśnego oraz ochrony w ramach parku narodowego Skalne Grzyby stanowią ważną ostoję dla zwierzyny leśnej. Występują tu gatunki zarówno dużych ssaków (jelenie, sarny, lisy, dziki, borsuki) jak i drobnych gryzoni oraz nietoperzy. Bogata ornitofauna liczy wiele gatunków bytujących w borach świerkowych jak sóweczka, włochatka i dzięcioł czarny ale także zalatujących z pobliskich lasów bukowych, takich jak jak: dzięcioł zielonosiwy, siniak, muchołówka mała, świstunka leśna, modraszka, bogatka i kowalik.

Oprócz bogatej awifauny, na wolnych przestrzeniach łąk i muraw wokół Batorówka i Skalnych Grzybów swoje miejsca żerowania ma liczna fauna nietoperzy, w tym takie gatunki jak borowiec wielki, karlik drobny, nocek duży, nocek łydkonosy, nocek wąsatek, mroczek posrebrzany i mroczek pozłocisty. Wiele z nich posiada miejsce nocowania i zimowania wśród licznych formacji skalnych na Skalnych Grzybach oraz pobliskich Skałach Radkowskich i Dziczym Grzbiecie.

Inne: Skalne Grzyby nie należą do bardzo popularnych miejsc turystycznych w parku, jednak występuje tutaj największe zagęszczenie szlaków, do których należy:

  • czerwony szlak tzw. Główny Szlak Sudecki, który biegnie z Wambierzyc przez górę Rogacz i obiega obszar od południa by przy Borowiku skręcić w kierunku Skalnych Wrót i dalej do Radkowskich Skał i Szczelińca Wielkiego. Sam szlak nie prowadzi przez środek a tym samym największe zgrupowanie skalnych ostańców i w większości je omija
  • niebieski szlak, biegnący z Radkowa do Polanicy Zdrój, który poprowadzony jest tylko fragmentem przez Skalne Grzyby od bastionu Pielgrzym przez środkowy obszar i dalej Praskim Traktem w kierunku Batorówka
  • niebieski szlak, będący bardzo krótkim szlakiem łącznikowym pomiędzy szlakiem czerwonym i zielonym niedaleko Skalnych Wrót
  • zielony szlak, krótki szlak poprowadzony pomiędzy Stroczym Zakrętem przy Szocie Stu Zakrętów a Pielgrzymem, stanowi północną granicę omawianego obszaru
  • żółty szlak, najważniejszy szlak na Skalnych Grzybach, który przebiega środkiem obszaru przez całą długość wierzchowiny. Poprowadzony jest z Dusznik Zdroju poprzez Batorówek, góry Rogacz i Borowik a następnie w kierunku Niknącej Łąki, Torfowiska Batorowskiego i Białych Skał.

Dodatkowo Praskim Traktem poprowadzono także trasy rowerowe oraz ścieżki biegowe dla narciarzy.


Zagrożenia: Niewielkie, dotyczy to zarówno przyrody nieożywionej jak i ożywionej. Skalne Grzyby położone są w obszarze parku narodowego, który stanowi najwyższą i najważniejszą formę ochrony przyrody. Same twory skalne nie są zagrożone przez wpływ człowieka, albowiem presja turystyczna nie wpływa na skały tak bardzo negatywnie jak to ma się w przypadku roślin i zwierząt. Do najpoważniejszych zagrożeń dla ostańców mogą należeć akty wandalizmu w postaci malowania powierzchni skalnych lub wyrycia inicjałów w miększych warstwach piaskowca. Dochodzi do tego jednak sporadycznie, głównie z powodu niewielkiej popularności tego fragmentu parku. Wśród zagrożeń pochodzenia naturalnego występuje stopniowa i postępująca erozja grzybów. Procesy te trwają od milionów lat i postępować będą nadal aż do całkowitego rozpadu ostańców. Jednak wietrzenie następuje na tyle powoli iż Skalne Grzyby będą stały jeszcze tysiące lub nawet setki tysięcy lat.

Wrażenia ogólne: Stosunkowo pozytywne. Omawiany obiekt dotyczy niemal wyłącznie tworów geologicznych, które nie są tak bardzo podatne na zmiany wprowadzane przez człowieka jak to ma miejsce w przypadku lasów i innych form przyrody ożywionej. Negatywny wpływ działalności ludzkiej widać na całym obszarze Gór Stołowych, które pierwotnie porastały rozległe lasy bukowe oraz torfowiska a obecnie stanowią one w większości ubogie monokultury świerkowe. Podobnie sytuacja wygląda w obszarze Skalnych Grzybów porośniętych niemal wyłącznie przez świerczyny i bory sosnowe z niewielkim udziałem pojedynczych drzew bukowych i brzozowych. Drzewostan bukowy zaczyna się dopiero poza omawianym obszarem w regionie Radkowskich Skał. Mimo bardzo ubogiej szaty roślinnej warto jest zwiedzić to miejsce ze względu na bardzo widowiskowe twory skalne w liczbie przekraczającej ponad setkę skalnych rzeźb, murów, wrót, baszt i innych formacji. W większości nie nazwanych a te, które posiadają nazwy ciężko jest zlokalizować przy pomocy mapy. Dodatkowo bardzo wiele skalnych grzybów jest ukrytych pośród gęstego szpaleru świerków co utrudnia podziwiania w pełni ich wyglądu. Same skalne rzeźby były nieznane szerszej publiczności albowiem przed II wojną światową ulokowane były w gęstym lesie. Dopiero gwałtowne burze spowodowały rozległe wiatrołomy odsłaniające grzyby i tym samym formacje te zostały przedstawione szerszej publiczności. Po upływie półwiecza drzewa zdążyły ponownie urosnąć i zasłonić większość grzybów. Są tu jednak egzemplarze bardzo dobrze wyeksponowane, umożliwiające podziwianie efektów selektywnego wietrzenia piaskowców.


Informacje praktyczne:

  • brak dojazdu, obszar położony jest w parku narodowym. Najbliższe miejsca postoju wyznaczone są Batorówku, skąd prowadzi żółty i niebieski szlak. Poza tym można dojść czerwonym szlakiem od Wambierzyc lub Szosy Stu Zakrętów
  • miejsce o zróżnicowanym poziomie trudności, gdzie występują odcinki bardzo łatwe poprowadzone utwardzonymi drogami jak i ciężkie fragmenty położone na stromych i skalistych stokach. Z tegoż powodu zwiedzanie zalecam dla osób mających choć niewielkie doświadczenie w górskich wycieczkach, szczególnie dotyczy to północnych fragmentów
  • odwiedzając Skalne Grzyby warto zahaczyć o pobliski punkt widokowy na ogromnej skalnej baszcie zwanej jako Pielgrzym skąd można podziwiać piękną panoramę na Kotlinę Kłodzką i Góry Sowie
  • w bezpośrednim sąsiedztwie występuje bardzo wiele atrakcji geoturystycznych jak bastion Pielgrzym z punktem widokowym, Radkowskie Skały, Białe Skały i skała Wabik (Wygon, poza obszarem parku). W przypadku obszarów o wysokich walorach przyrody ożywionej należy do nich Małe Torfowisko Batorowskie, Wielkie Torfowisko Batorowskie, Niknąca Łąka oraz pomnik przyrody: topola biała Maria i Józef w Chocieszowie
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: skalne grzyby najładniej prezentują się we wrześniu i październiku, gdy roślinność przebarwia się na jesienne kolory