Starościńskie Skały

Starościńskie Skały

4 lutego 2020 Wyłączono przez admin

Jeden z najbardziej niezwykłych tworów skalnych na obszarze Rudaw Janowickich składający się na niewielkie ale piękne baszty, igły oraz grzędy rozdzielone żlebami. Jest to jedyne skalne miasto na terenie Sudetów zbudowane z granitu, podczas gdy pozostałe powstawały w skałach piaskowcowych. 


Typ: geologiczny

Powierzchnia: 0,54 ha

Powiat: Jeleniogórski

Gmina: Mysłakowice

Nadleśnictwo: Śnieżka


Położenie: Grupa skalna położona jest na Janowickim Grzbiecie stanowiącym środkową część Rudaw Janowickich w Sudetach Zachodnich. Obszar nie ma zdefiniowanych granic i obejmuje swoim zasięgiem szczytowe i podszczytowe partie Lwiej Góry (718 m n.p.m.) ulokowanej w ramieniu odchodzącym od Dziczej Góry w kierunku północno-zachodnim. Szczyt wznosi się pomiędzy Jańską Górą i bezimiennym wzniesieniem z grupą skał Fajka od a północy oraz Świnią Górą od południa, natomiast od zachodu graniczy z formacjami zwanymi Strużnickimi Skałami. Wg dostępnej literatury ciężko określić, które obiekty przynależą do Starościńskich Skał. Często pod tą nazwę przypisuje się niemal wszystkie skały leżące na zboczach Lwiej Góry, w tym Skały Strużnickie, Diabelski Zbór, Fajke, Rylec etc. W artykule zostało przyjęte, że twory skalne zwane Starościńskimi Skałami zlokalizowane są jedynie w oddziale leśnym 90 b,d,f nadleśnictwa Śnieżka obejmując szczytową kulminację skalną góry. Całość chroniona jest w ramach Rudawskiego Parku Krajobrazowego oraz obszaru Natura 2000 Rudawy Janowickie.

Budowa: Lwia Góra stanowi stosunkowo płaskie, kopulaste wzniesienie z wyraźnie zaznaczonym wierzchołkiem stanowiącym grupę skalną. Wzniesienie opadają stromo po stronie północnej, południowo-zachodniej i północno-wschodniej, natomiast zbocza południowo-wschodnie i północno-zachodnie są stosunkowo łagodne. Całość zbudowana jest z granitu karkonoskiego powstałego w orogenezie hercyńskiej, dokładniej z odmiany średnioziarnistej i porfirowatej, składającej się z kwarcu, ortoklazu, plagioklazu i biotytu. Tutejsze struktury skalne charakteryzują się bardzo bogatą rzeźbą określaną mianem skalnego miasta. O niezwykłości tego miejsca stanowi nie tylko bogata rzeźba ale także powstanie formacji w granicie, podczas gdy reszta skalnych miast w Sudetach uformowała się w miększych i podatniejszych na erozję piaskowcach. Występujący tu zespół skalny posiada liczne formy powstałe na wskutek procesów erozyjnych, głównie wietrzenia. Dzięki temu można podziwiać okazałe ambony, baszty, filary, niewielkie skalne grzyby i mnogość różnych form skalnych rozdzielonych szczelinami i niewielkimi korytarzami. Całość osiąga około 200 m długości oraz 100 m szerokości i jest wyraźnie podzielona na dwa odrębne fragmenty wyróżniające się gęstością oraz geometrycznością układu spękań. Sama Lwia Góra nie zawsze wyglądała w ten sposób. Pierwotnie większość góry przykryta była miększymi warstwami, które uległy denudacji (proces powodujący wyrównywanie i stopniowe obniżenie powierzchni, głównie na zasadzie wymywania i usuwania). W efekcie na szczycie pozostały tylko twarde i odporne skały granitowe, które jednak także powoli i stopniowo ulegały erozji oraz innym procesom geologicznym. W miejscu tym możemy zaobserwować liczne formacje i twory. Do najważniejszych należą m.in.

  • Żyły aplitowe. Są to przeważnie kwaśne skały magmowe, które przeciskają się przez inne skały (w tym przypadku przez skały granitowe) tworząc wąskie pasy o kształcie żył lub rzadziej gniazd. Występujące tu żyły mają grubość od kilku centymetrów do prawie 1 m. Twory te wykazują młodszy wiek od otaczających je granitów. Można je podziwiać w kilku miejscach, głównie w środkowej części.
  • Żłobki, są to linijne zagłębienia na stromo nachylonych skałach. Przeważnie swój początek biorą w górnym fragmencie skały i stopniowo ulegają spłyceniu, tracąc swą wyrazistość ku dołowi. Wyraźne formy można zauważyć m.in. na Starościńskiej Skale, gdzie występują dwa równoległe żłobki biegnące lekko po skosie.
  • Kociołki wietrzeniowe, kilka tego typu tworów można podziwiać w szczytowych partiach, m.in. na Starościańskiej Igle. Są to misy o kolistym kształcie utworzone na wskutek wietrzenia fizycznego lub wietrzenia mrozowego, które wykruszają i usuwają materiał skalny formując owe misy.
  • Blokowiska, utworzone przez samotne lub dobrze wyodrębnione kanciaste głazy granitowe występujące w szczytowych i podszczytowych partiach góry w formie stoków skalno-rumowiskowych i pól blokowych. Ulokowane są chaotycznie, z których największe bloki mają do 3 m długości. Poziom zwarcia jest różny, od luźno rozrzuconych, pojedynczych skał po zwarte pokrywy o powierzchni kilkunastu m². Szczególnie licznie występują w zachodniej części naokoło Krzywej i w przewężeniu w części środkowej.

Obszar o najbogatszej rzeźbie występuje we wschodniej części, gdzie notuje się mocno rozczłonkowane kopuły, podczas gdy zachodnie skały charakteryzują się uboższym bogactwem form, wśród których dominuje jedynie szpiczasta w kształcie baszta, tzw. Krzywa.

  • Starościańska Igła, jest to wysoka na 9,5 m baszta ulokowana w środkowo-wschodniej części, która wyraźnie góruje i dominuje w otaczającym ją krajobrazie. Ściany są wygładzone, niemal pozbawione ostrych krawędzi z widocznymi spękaniami horyzontalnymi. Całość osadzona jest na wąskim cokole, natomiast na szczycie widać zarys kociołka wietrzeniowego.
  • Skałka Marianny, jest to asymetryczna grzęda o długości 13,5 m ulokowana w środkowej części, na zachód od Igły, która opada od strony południowej 11 m wysokości ścianą. Jej górna partia o długości 6 m, charakteryzuje się bogatą serią spękań, podczas gdy dolne warstwy mają masywną strukturę bez wyraźnych śladów spękań, oprócz tego występują tu także formy określane jako rynny. Skała ta znana była także z ulokowania na niej żeliwnego posągu leżące lwa, która obecnie już nie znajduje się na tym miejscu.
  • Starościńska Skała, jest to największa formacja w obrębie skalnego miasta o długości 58 m i wysokości 30 m. Stanowi południową część wywyższenia, oddzieloną od pozostałych fragmentów żlebem. Widoczne są tutaj liczne zespoły spękań koncentrycznych przechodzących stopniowo w spękania prostokątne. Jest to formacja, którą jako pierwszą podziwiają przychodzący tu turyści albowiem jej zachodnią ścianą wiedzie droga na wyższe partie. Z jej górnej części rozpościera się panorama na południe i południowy-wschód Rudaw oraz na Karkonosze.
  • Krzywa, jest to ulokowana po zachodniej stronie samotnie baszta o wysokości 14,5 m, będąca jednocześnie najwyższym punktem na Starościńskich Skałach. Przechodzi ona od strony wschodniej w grzędę skalną łączącą formację z pozostałym tworem. Krzywa cechuje się ciekawą budową, albowiem w środkowej części biegnie w pionie żyła aplitowa o szerokości dochodzącej nawet do 1 m, która stanowi wierzchołek baszty zakończony w formie spiczastej przewieszki skalnej.

Przyroda ożywiona: Teren wokół formacji porastają podobne drzewostany, jakie dominują w całym krajobrazie Rudaw Janowickich, mianowicie są nimi sztuczne nasadzenia monokultur świerkowych. Siedlisko charakteryzuje się bardzo ubogim składem, w którym dominuje świerk pospolity z niewielką domieszką innych drzew jak buk zwyczajny, brzoza brodawkowata, modrzew europejski czy dąb bezszypułkowy. Warstwa podszytu jest rzadka, ograniczona głównie do typowych gatunków występujących w monokulturach iglastych jak czeremcha, kruszyna, jarzębina i szczodrzeniec. Runo leśne wokół skał jest stosunkowo rzadkie, ograniczone do płatów mchów i traw z kępami borówki czarnej, pszeńca leśnego i wrzosu zwyczajnego. W sąsiednich oddziałach stwierdzono występowanie kilku rzadkich taksonów jak dziewięćsił bezłodygowy, jemioła jodłowa, podrzeń żebrowiec, widłak goździsty i widłak wroniec. Na skałach występują pojedyncze drzewa, głównie świerki, sosny, brzozy oraz buki, w tym jeden wiekowy buk rosnący w środkowej części, który osiągną imponujące rozmiary mimo ciężkich warunków klimatycznych i glebowych. Jedynie mykoflora okolicy obfituje w liczne gatunki grzybów kapeluszowych, które jako jedyne stosunkowo dobrze sobie radzą w sztucznych nasadzeniach iglastych. Licznie występują tutaj typowe gatunki jadalne jak borowik szlachetny, borowik ceglastopory, podgrzybek oprószony, podgrzybek brunatny i maślaki. Poza tym miejscami można spotkać muchomory, grzybówki, twardzoszki i purchawki.

Inne: Obszar stosunkowo dobrze zagospodarowany turystycznie, gdzie biegną dwa szlaki turystyczne:

  • czarny, stosunkowo nowy szlak łącznikowy, który biegnie pomiędzy Lwią Górą i miejscowością Strużnica po zachodnich stokach Świniej Góry zahaczając m.in. o Diabelski Zbór i Enis
  • niebieski szlak, biegnący wschodnią częścią Rudaw i dalej poprzez Skalny Most, Lwią Górę i Jańską Górę w kierunku Trzcińska. Jest to fragment Europejskiego Szlaku E3
  • poza tym w bezpośredniej bliskości przebiega zielono oznaczona ścieżka tworząca pętlę wokół Rudawskiego Parku Krajobrazowego

Formacja skalna od dawna cieszyła się popularnością, głównie ze względu na niezwykłą formę wyróżniającą się w krajobrazie oraz widoczną z niemal całej doliny poniżej. Początki turystyki w tym rejonie sięgają XIX wieku, kiedy to księżna Maria Anna Amalie von Hessen-Homburg i jej mąż książę Wilhelm Hohenzollern (brat króla Prus Fryderyka Wilhelma III) stworzyli romantyczny park krajobrazowy, włączając w jego granice także Starościńskie Skały. W okolicy utworzono sieć spacerowych ścieżek oraz wykonano infrastrukturę ułatwiającą zwiedzanie skalnego miasta, m.in. wykuto schody w granitowych skałach umożliwiających wejście na szczyt oraz na punkt widokowy, gdzie zamontowano także poręcze. Pierwotnie miejsce to nazywane było Mariannenfels (Skała Marianny). Jednak nazwa ta obecnie funkcjonuje jedynie tylko w zakresie jednej baszty. Jedną z bardziej charakterystycznych ingerencji było postawienie 15 maja 1822 r.  figury leżącego lwa wykonanej z żeliwa.  Stąd też wzięła się nazwa Lwia Góra. Niestety w latach 70. XX wieku obiekt zdemontowano, jednocześnie przy tym uszkadzając lwa (został pozbawiony ogona). Obecnie można go podziwiać przy drodze na zaporę Jeziora Złotnickiego w miejscowości Złotniki Lubańskie. Sama figura była wykonana w Gliwicach, gdzie powstało łącznie sześć lwów, które znajdują w ty mieście m.in. przed Willą Caro, jedną z siedzib muzeum i przed Pałacem w Judytach, pozostałe znajdują się w Niemczech.

Zagrożenia:  Stosunkowo niewielkie, pomimo iż omawiana tu formacja skalna nie jest objęta żadną formą ochrony w postaci użytku ekologicznego, rezerwatu przyrody czy pomnika przyrody. Większość obszarów cennych ze względu na walory geologiczne lub krajobrazowe a ubogich w przyrodę ożywioną, jest znacznie mniej narażona na niszczenie. Skały są dużo bardziej odporne na presję ludzką w postaci zwiększonego natężenia turystycznego, która przeważnie w sposób znikomy może wpływać na całość obiektu. Skały są dopuszczone jako obszar do wspinaczki skałkowej, bulderingu i linowych technik taternictwa. Z tego względu może potencjalnie dochodzić do uszkodzeń w przypadku uprawiania wspinaczek, których efektem będzie powstawanie dziur po sprzęcie wspinaczkowym lub pozostawianie śladów po znakowaniu. Zaśmiecanie stanowi głównie wadę estetyczną aniżeli ma realny wpływ na strukturę skał.

Nieracjonalna gospodarka leśna nie stanowi poważniejszego zagrożenia dla formacji, albowiem ewentualne wycinki i rębnie przeprowadzane są w sąsiedztwie skał a nie bezpośrednio na nich jako że skały pozbawione są drzew o wysokiej wartości rębnej. Mimo wszystko samą skałę warto byłoby objąć ochroną jako pomnik przyrody. Obecnie w planach ochrony przyrody gminy, nadleśnictwa i parku krajobrazowego nie ma żadnych obiektów skalnych proponowanych do objęcia ochroną pomnikową (w tym Starościńskich Skał). Wśród potencjalnych zagrożeń naturalnych należy wymienić m.in. rozsadzanie skał przez systemy korzeniowe roślinności porastającej wierzchnie warstwy lub szczeliny.

Wrażenia Osobiste: Stosunkowo pozytywne. Starościńskie Skały stanowią jeden z najważniejszych geologicznie fragmentów Rudaw Janowickich, które wyróżniają się na tle innych rudawskich formacji dwupoziomową budową w przekroju pionowym i układzie przestrzennym. Jest to także jedyne sudeckie skalne miasto zbudowane z granitu, podczas gdy inne miasta kształtowały się w skałach piaskowcowych. Miejsce posiada stosunkowo dobre zagospodarowanie turystyczne w postaci sieci szlaków, tablic dydaktycznych oraz infrastruktury umożliwiającej zwiedzanie wyższych partii, w tym punkt widokowy. Dodatkowo w bezpośredniej występuje bardzo wiele innych formacji granitowych. Dotyczy to zarówno mniej znanych jak Diabelski Zbór, Enis, Obła, Pieklisko a także bardziej znana Fajka jak i najbardziej rozpoznawalny element, czyli Skalny Most. Wszystkie te obiekty można spokojnie zwiedzić w ciągu jednego dnia. Jednak najważniejszym dla turysty aspektem w Starościńskich Skałach są najpewniej widoki. Z punktu widokowego rozpościera się panorama na niemal całą Kotlinę Jeleniogórską, Karkonosze, Góry Kaczawskie oraz Góry Sokole.


Informacje praktyczne:

  • brak dojazdu, obszar ulokowany jest na terenie leśnym. Najdogodniejszym miejscem jest pozostawienie auta w miejscowości Strużnica, gdzie poprowadzony jest czarny i żółty szlak w kierunku Lwiej Góry
  • teren stosunkowo łatwy, aczkolwiek miejscami stromy i wymagający choć lekkiej kondycji
  • same Starościńskie Skały w większości nie posiadają żadnych zabezpieczeń przy urwiskach, przez co należy zachować ostrożność podchodząc do krawędzi
  • w okolicy nie występują żadne obszary chronione w postaci rezerwatów przyrody lub użytków ekologicznych (na całym terenie parku nie występują tego typu jednostki). Poza tym 2 km na północ ulokowane są pomnikowe drzewa przy zamku Bolczów (buki, wiąz) oraz 5 km na południe w Czarnowie (buki, klon)
  •  okolica Lwiej Góry obfituje w dziesiątki tworów skalnych, wiele z nich ulokowanych jest przy szlakach w kierunku omawianej góry. Do najważniejszych formacji należą: szlak czarny (Pieklisko, Enis, Mnich, Kiklop, Diabelski Zbór) i niebieski szlak (Fajka, Rylec, Piec, Skalny Most). Poza tym wokół szczytu znajduje się kilka samotnych skał jak Żółw, Skośna, Wielbłąd, Biblioteka, Fala, Czartówka, Koń i Malinowa
  • najlepsze terminy przyrodniczo do zwiedzania: brak, skały można podziwiać cały rok. Ze względu na wartościowe tereny grzybiarskie poleca się odwiedzenia okolicy jesienią

 


Bibliografia:

  • Michniewicz A., Jacewicz K., 2016. Rzeźba granitowego skalnego miasta Starościńskich Skał w Rudawach Janowickich (Sudety Zachodnie). Landform Analysis 31: 17–33
  • Migoń P., 2012. Granitowy krajobraz Kotliny Jeleniogórskiej – dopełnienie Geoparku Karkonosze. Przegląd Geologiczny 60: 528–533
  • Stachowiak A., Cwojdziński S., Ihnatowicz A., Pacuła J., Mrázová Š., Skácelová D., Otava J., Pecina V., Rejchrt M., Skácelová Z.,Večeřa J., 2013. Geostrada sudecka – przewodnik geologiczno-turystyczny. PIG–PIB, ČGS, Warszawa–Praga.
  • http://www.dzpk.pl/pl/parki-krajobrazowe.html
  • Rudawy Janowickie, mapa turystyczna, skala 1:25 000, Wydawnictwo Turystyczne „PLAN”, Jelenia Góra 2006,