Użytki ekologiczne – Oleśnica

Użytki ekologiczne – Oleśnica

8 grudnia 2017 Wyłączono przez admin

Jest to seria kilku użytków ekologicznych rozlokowanych na północ od miasta Oleśnica. Obejmują one zróżnicowane siedliska leśne, głównie łęgi, olsy i grądy z liczną i bogatą roślinnością. Stanowią one także ważną ostoję bioróżnorodności oraz miejsce rozrodu tutejszej zwierzyny (ptactwa, płazów, gadów). Miejsca ciekawe do zwiedzenia, szczególnie wczesną wiosną oraz latem. 


Typ ochrony: użytek ekologiczny

Data utworzenia: 2004-2007

Powierzchnia: 197,82 ha

Powiat: Oleśnicki

Gmina: Oleśnica

Nadleśnictwo: Oleśnica Śl.


Położenie: Seria użytków ekologicznych jest rozproszona na Równinie Oleśnickiej będącej częścią Niziny Śląskiej. Skupione są wokół potoku Boguszyckiego oraz strumieni Oleśnica i Rzeczysko, na północny-wschód od miasta Oleśnica. Wszystkie one pokrywają się z obszarem Natura 2000 Dolina Oleśnicy i Potoku Boguszyckiego (1118,8 ha), który oprócz wymienianych użytków obejmuje także pozostałe tereny leśne, a także obszary łąkowe i użytkowane rolniczo. 

Las Boguszycki 

Stosunkowo duży obszar powołany w 2007 roku o powierzchni 70,17 ha. Obejmuje kompleks leśny na północny-wschód od miejscowości Boguszyn, okalający strumień o nazwie Boguszycki Potok i niewielki zbiornik wodny. Od wschodu graniczy z kompleksem leśnym zwanym Las Damnicki i niewielkim wzniesieniem Dębnik. Użytek zajmuje części oddziałów leśnych 190-192, 201 nadleśnictwa Oleśnica Śląska. Teren porastają dobrze wykształcone łęgi olszowo-jesionowe z olszą czarną, dębem szypułkowym, jesionem wyniosłym i wiązem pospolitym. W warstwie podszytu licznie występuje czeremcha zwyczajna, bez czarny a także klon polny i jeżyna popielica. Rosną tu 162 gatunki roślin naczyniowych, z czego szczególnie bogatą florę reprezentują siedliska nadrzeczne i ziołoroślowe z licznymi wiosennymi geofitami jak śnieżyczka przebiśnieg, ziarnopłon wiosenny, zawilec gajowy, zawilec żółty, jasnota biała i gwiazdnica wielkokwiatowa. Wschodnią część użytku porastają w większości monokultury sosny zwyczajnej, która została sztucznie wprowadzona na siedliska łęgowe. W jej podszycie licznie rosną czeremchy, młode brzózki i dęby.

Całość stanowi ostoję dla zwierząt, które mają tu zapewnione odpowiednie miejsca do żerowania i rozrodu. Cieki wodne a także zbiornik, który leży już poza obszarem użytku, stanowią miejsce rozrodu okolicznych płazów oraz teren bytowania nadwodnej ornitofauny (kaczki, łabędzie, łyski). Do najbardziej wartościowych aspektów należą dobrze zachowane na terenie obszaru płaty priorytetowych łęgów olszowo-jesionowych stanowiących końcowe ogniwo sukcesji w dolinie Potoku Boguszyckiego.


Olsy Spalickie 

Niewielki obszar powołany w 2005 roku o powierzchni 4,95 ha. Obejmuje zadrzewiony obszar pomiędzy strumieniem Boguszycki Potok i Oleśnica, na wschód od miejscowości Boguszyce. Użytek zajmuje oddział leśny 276g nadleśnictwa Oleśnica Śląska. Teren poprzecinany jest starymi rowami melioracyjnymi o mniejszym lub większym stopniu zarośnięcia. Pomiędzy rowami występują dobrze wykształcone łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albofragilis, Populetum albae, Alnenion) z interesującą florą nadrzeczną i ziołoroślami. Notuje się tutaj 142 gatunki roślin, głównie pospolite gatunki łęgowe jak gwiazdnica pospolita, ziarnopłon wiosenny, czosnaczek pospolity, tojeść rozesłana, rzeżucha gorzkawa, niecierpek pospolity oraz objęty ochroną groszek błotny. Jest to niewielki fragment otoczony rozległym obszarem łąk użytkowanych ekstensywnie, turzycowisk, pól i terenów rolniczych, co nadaje mu szczególnie ważną rolę jako ostoi lokalnej zwierzyny, zwłaszcza drobnych ssaków, ptaków lęgowych i płazów.


Olsy Sokołowickie 

Stosunkowo duży obszar powołany w 2005 roku o powierzchni 86,1 ha. Obejmuje dwa kompleksy leśno-łąkowe na północny-wschód od Oleśnicy, pomiędzy miejscowościami Sokołowice i Katiusza, okalający strumień Oleśnica na długości około 1,1 km i potok Rzeczysko na długości 2,6 km. Całość zajmuje fragmenty oddziałów leśnych 213-215, 233, 242, 256, 268 nadleśnictwa Oleśnica Śląska.

Teren porastają dobrze wykształcone łęgi olszowo-jesionowe z bogatą florą, zwłaszcza wczesnowiosennymi geofitami. Drzewostan buduje głównie dąb szypułkowy, olcha czarna i wiąz pospolity z domieszką jesionu wyniosłego, brzozy brodawkowatej i sosny pospolitej. Odnotowano łącznie 153 gatunki roślin, w tym gatunki chronione lub cenne, m.in. śnieżyca wiosenna, śnieżyczka przebiśnieg, porzeczka czarna, kokorycz pusta, kokorycz wątła, zawilec gajowy, zawilec żółty. Na wschodnim fragmencie, wzdłuż potoku Oleśnica znajduje się zbiornik wodny z szerokim pasem trzcinowisk i mozaiką siedlisk wodno-błotnych jak turzycowiska, ziołorośla nadrzeczne oraz zespoły ekstensywnych łąk wilgotnych (świeżych Arrhenatherion, kaczeńcowych Calthion i trzęślicowych Molinion) z bogatą populacją rdestu wężownika oraz gatunkami rzadkimi lub chronionymi (kukułka szerokolistna, śniedek baldaszkowy, starzec kędzierzawy,  starzec błotny, turzyca tunikowa, rutewka wąskolistna, firletka poszarpana, dzwonek rozpierzchły, bukwica zwyczajna i kosaciec syberyjski). Występuje także kilka rzadkich mchów i porostów: drabik drzewkowaty, fałdownik nastroszony, mąkla tarniowa i torfowiec nastroszony. Ogólnie jest to miejsce o największej koncentracji chronionych lub ciekawych gatunków roślin.


Mokradła Boguszyckie

Stosunkowo duży obszar powołany w 2004 roku o powierzchni 36,3 ha. Obejmuje głównie kompleksy nieleśne z niewielkimi zadrzewieniami pomiędzy miejscowościami Boguszyce i Gęsia Górka. Od północy granicę wyznacza strumień Boguszycki Potok. Teren poprzecinany jest starymi, w dużej mierze zarośniętymi rowami melioracyjnymi, które porastają w większości duże kompleksy turzycowisk i trzcinowisk z niewielkimi terenami zalewowymi w południowo-wschodniej części. Odnotowuje się tu 147 gatunków roślin, w tym chronione: kruszyna pospolita i kalina koralowa.  Poza tym występują tu licznie rośliny wodno-błotne, takie jak kosaciec żółty, tatarak zwyczajny, pałka szerokolistna, żabieniec babka wodna, osoka aloesowata i żywokost lekarski. Niewielkie zadrzewienia występują w granicznych obszarach. Składają się na nie głównie łęgi olchowo-jesionowe z domieszką dębu szypułkowego. Ważne miejsce rozrodu płazów bezogonowych jak ropucha szara, żaba trawna, rzekotka drzewna i żaby zielone (wodna, śmieszka, jeziorkowa).

W północno-wschodniej części znajdują się cztery pomniki przyrody ożywionej ustanowione 02 maja 2005 r. Są to dęby szypułkowe o obwodach pni: 290 cm, 350 cm, 310 cm i 360 cm  Dodatkowo od południowej strony, w bezpośrednim sąsiedztwie użytku ekologicznego, w oddziale leśnym 276a, znajduje się kolejne 15 dębów szypułkowych także objętych ochroną w postaci pomników przyrody.


Uroczysko Grotowskiego

Planowany użytek ekologiczny o powierzchni 49,92 ha obejmujący ekosystemy łęgowe i nieleśne w dolinie z meandrującymi potokami Oleśnica i Charbiołka na odcinku pomiędzy miejscowościami Brzezie Małe i Ostrowina. Użytek zajmuje częściowo pododdziały leśne oddziałów 216, 260A i 261 leśnictwa Sokołowice w nadleśnictwie Oleśnica Śląska. Teren porasta mozaika ekosystemów leśnych m.in. dobrze wykształcone łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albofragilis, Populetum albae, Alnenion), kwaśne dąbrowy (Quercetum petraeae) i grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetum) z interesującą florą nadrzeczną i ziołoroślami, zwłaszcza wczesnowiosennymi geofitami.

Odnotowano prawie 200 gatunków roślin, w tym gatunki chronione lub cenne, m.in. duża populacja śnieżycy wiosennej, licząca kilkaset kęp, a także wawrzynek wilczełyko, śnieżyczka przebiśnieg, szałwia lepka, listera jajowata, groszek skrzydlasty, kokorycz wątła, barwinek pospolity, bluszcz pospolity, czartawa pośrednia, kopytnik pospolity, przytulia wonna, turzyca tunikowa, kalina koralowa i kruszyna pospolita. Stwierdzono występowanie kilku rzadkich gatunków mchów i porostów, m.in. bielistka siwa, drabik drzewkowaty, dziubkowiec bruzdowany i torfowiec nastroszony. Teren częściowo pokrywa się z proponowanym przez nadleśnictwo rezerwatem o roboczej nazwie „Brzezinka”, który obejmowałby także sąsiednie oddziały leśne o łącznej powierzchni 57,64 ha.


Fauna: Stosunkowo bogata, jako że część użytków stanowi fragmenty większego kompleksu leśnego. Pospolicie występują duże ssaki (sarna, dzik europejski, lis, borsuk, jeż zachodnioeuropejski), które zachodzą tutaj z sąsiadujących oddziałów leśnych. Na terenach łąk trzęślicowych stwierdzono najbardziej na zachód wysunięte stanowisko czerwończyka fioletka na Dolnym Śląsku. W siedlisku rośnie rdest wężownik, roślina żywicielska gąsienic tego motyla. Żyją tu również licznie populacje pozostałej entomofauny jak czerwończyk nieparek, paź królowej i motyle z rodziny kraśnikowatych. Na terenach potoków występują rzadkie gatunki ryb (trzepla zielona i piskorz), notuje się miejsca żerowania wydry, nocka dużego, mopka i bobra europejskiego. Zbiorniki wodne stanowią miejsce rozrodu licznej fauny płazów (kumak nizinny, ropucha szara, żaba trawna, żaba moczarowa, traszka grzebieniasta). Użytki i okoliczne lasy stanowią miejsce gniazdowania lub żerowania żurawia krzykliwego, bielika i bociana czarnego.

Zagrożenia: Do najpoważniejszych zagrożeń należą zmiany w stosunkach wodnych potoków i strumieni na wskutek niewłaściwych lub intensywnych melioracji. Dodatkowo zmiany poziomu wód gruntowych oraz pogorszenie się jakości wody mogą być powodowane przez budowę i niewłaściwe użytkowanie okolicznych prywatnych stawów hodowlanych, a w przyszłości przez projektowany zbiornik retencyjny na rzece Oleśnicy. Najbardziej zagrożone są populacje chronionych ryb i płazów a także miejsca ich rozrodu.

Bliskość obwodnicy drogowej, miasta i kilku wiosek zwiększa ryzyko skażenia wód ściekami, nawozami i opadem spalin a także powoduje zwiększony ruch turystyczny, który dotyczy zwłaszcza okolicznych mieszkańców. Dodatkowo może to intensyfikować składowanie nielegalnych odpadów na terenach użytków. W szczególności na ruch turystyczny narażony jest Las Boguszycki, który sąsiaduje bezpośrednio z ośrodkiem wypoczynkowym i domkami letniskowymi. Łąki i murawy są narażone wiosną na wypalanie traw, co stwarza bezpośrednie zagrożenie dla występujących tam zwierząt i roślin. Istotnym problemem jest zaniechanie użytkowania i zarastanie łąk przez gatunki rodzime jak i obcego pochodzenia: olszę czarną, wierzby, trzcinę, nawłoć późną, sadźca konopiastego, wiązówkę błotną i ostrożenia polnego.


Informacje praktyczne:

  • stosunkowo dobry dojazd, większość użytków znajduje się blisko drogi lub graniczy z takową. Jedynie Mokradła Boguszyckie zlokalizowane są trochę na uboczu
  • użytki nie są zagospodarowane turystycznie. Nie ma tutaj ścieżek dydaktycznych ani innej infrastruktury. Jedynie częściowo przez Olsy Sokołowickie przechodzi szlak czerwony Dobroszyce – Cieśle. W przypadku pozostałych użytków, należy poruszać się po leśnych drogach lub wydeptanych dzikich ścieżkach
  • tereny o różnym stopniu trudności, zależnie od pory roku. Są to w większości łęgi i olsy a więc poruszanie się wczesną wiosną i jesienią nie nastręcza dużych problemów. W szczycie wegetacji siedliska są porośnięte gęstą roślinnością z dużymi populacjami komarów oraz kleszczy, co w dużej mierze zniechęca do zwiedzania
  • w bezpośredniej bliskości nie ma innych terenów chronionych. Najbliższe rezerwaty są w odległości około 10 km (Torfowisko koło Grabowa i Gola). Poza tym w odległości około 6 km zaczyna się obszar Natura 2000 Kumaki Dobrej  oraz Stawy w Borowej (ok. 11 km)
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: marzec (śnieżyce, śnieżyczki, wawrzynek), kwiecień-maj (wiosenne geofity)