Wąwóz Nowowiejski

10 lutego 2019 Wyłączono przez admin

Mało znany fragment Pogórza, który jest jednym z trzech wąwozów na jednej z popularniejszych ścieżek edukacyjnych w parku o własnie takiej nazwie – Szlak Trzech Wąwozów. Jest mniej znanym obiektem, stojącym w cieniu dobrze znanego Wąwozu Lipa i Wąwozu Siedmickiego. Mimo wszystko, warto odwiedzić ten mało znany fragment regionu, gdzie możemy podziwiać piękne odsłonięcia skał zieleńcowych porośniętych roślinnością naskalną.

Typ ochrony: brak

Data utworzenia: –

Powierzchnia: ok. 20 ha

Powiat: Jaworski

Gmina: Paszowice

Nadleśnictwo: Jawor

Położenie: Wąwóz zlokalizowany jest w zachodniej części Pogórza Kaczawskiego w Sudetach Zachodnich, obejmując fragmenty doliny Młynówki w środkowej części Parku Krajobrazowego Chełmy. Obiekt umiejscowiony jest około 200 m na północny-zachód od miejscowości Nowa Wieś Wielka, mniej więcej w równej odległości pomiędzy Wąwozem Lipa i Wąwozem Siedmickim. Sam wąwóz rozpościera się pomiędzy ostatnimi zabudowaniami wsi (ruinami młyna) a przejściem nad Młynówką zwanym Ruskim Mostem. Teren nie posiada wytyczonych granic, jednak większość opisywanego w artykule terenu obejmuje oddział leśny 223 nadleśnictwa Jawor.

Budowa: Teren położony jest na fluwioglacjalnych piaskach i żwirach z okresu plejstoceńskiego oraz na glinach zwałowych, gdzie zlokalizowane są także staropalezoiczne skały zieleńcowe metamorfiku kaczawskiego. Meandrujący potok Młynówka wypłukał miększy materiał piaskowo-gliniasty odsłaniając twardsze skały. Utworzony w ten sposób przełom, o esowatym kształcie, jest jednym z bardziej charakterystycznych elementów tego fragmentu Pogórza. Wąwóz ciągnie się na długości około 900 metrów, gdzie miejscami ściany osiągają około 30-40 m wysokości. W większości tworzą je skały metamofriczne (łupki zieleńcowe), będące efektem wulkanizmu podmorskiego.

Roślinność: Stosunkowo zróżnicowana, choć należy do najuboższej spośród wszystkich trzech wąwozów. W większości roślinność stanowią gatunki leśne (głównie łęgowe i grądowe) oraz naskalne. Miejscami wkraczają także gatunki synantropijne. Wzdłuż potoku rozciąga się łęg jesionowo-wiązowy (Ficario-Ulmetum minoris), którego drzewostan buduje głównie wiąz górski jesion wyniosły z domieszką dębu szypułkowego i grabu pospolitego. Runo leśne obfituje w liczne geofity jak ziarnopłon wiosenny, złoć żółta, zawilec gajowy, zawilec żółty i gwiazdnice. Pokrywają one glebę gęstymi kobiercami, zwłaszcza wokół potoku. Łęgi stopniowo przechodzą w pogórskie zboczowe lasy klonowo-lipowe (Tilio platyphyllis-Acerion pseudoplatani), które porastają zbocza oraz miejscami także górne fragmenty nad wąwozem. Drzewostan buduje wiąz górski, jesion wyniosły i lipa szerokolistna. Runo leśne jest zbliżone do siedlisk łęgowych, gdzie notuje się także szczyr trwały, czosnaczek pospolity, fiołek przedziwny, marzanka wonna, czerniec gronkowy oraz dzwonki. Górne partie zboczy porasta podgórska dąbrowa acydofilna (Luzulo luzuloidis-Quercetum petraeae), której drzewostan buduje głównie dąb szypułkowy z domieszką klonu i świerka pospolitego, będącego efektem sztucznych nasadzeń. Same drzewa charakteryzują się skarlałym wzrostem o silnie powykręcanych konarach. Jest to efekt porastania stromych stoków o niewielkiej warstwie ubogiej i kwaśnej gleby. Runo leśne zdominowane jest przez liczne mchy oraz paprocie a także niewielkie ilości roślin naczyniowych jak poziomka pospolita, dziurawiec zwyczajny, szczawik zajęczy, jastrzębiec sabaudzki, konwalia majowa oraz chroniony storczyk listera jajowata. We wschodniej części wąwozu dominują sztuczne nasadzenia świerczyny, które posiadają jednak bogate runo leśne (ziarnopłony, zawilce, fiołki, miodunki) wskazujące na występowanie tu pierwotnie siedlisk łęgowych lub grądowych.

Dzięki bardzo licznym wychodniom skalnym położonym w cienistym i chłodnym siedlisku, wytworzyła się tu bogata naskalna szata roślina, głównie zbiorowisk paproci ze związku Androsacion vandellii. Tutejsze rośliny wyrastają na cienkiej warstwie próchnicy i glebach typu inicjalnego litosolu zalegających w szczelinach skalnych. Występuje tu bogata flora mszaków oraz wątrobowców, którym towarzyszą liczne paprocie jak paprotka zwyczajna, zanokcica skalna i paprotnica krucha. Na grubszych warstwach próchnicy rozwijają się także inne gatunki roślin jak przylaszczka pospolita, zawilec gajowy i szczyr trwały.

Fauna: Wąwóz nie posiada przeprowadzonej inwentaryzacji faunistycznej. Ze względu na ulokowanie w dużym kompleksie leśnym, teren odwiedzają licznie różnego rodzaju ssaki jak sarny, dziki, lisy oraz gryzonie. Teren jest miejscem gniazdowania i żerowania kilku chronionych gatunków ptaków jak dzięcioł średni, dzięcioł czarny, derkacz i pliszka górska. Nie wykazano aby na terenie wąwozu swoje miejsce bytowania miała salamandra plamista, której stanowiska zlokalizowane są w sąsiednich dwóch wąwozach.

Inne: Mimo małej popularności przez teren wąwozu poprowadzone są częściowo szlaki. Są nimi:

zielony szlak z Grobli do Muchowa, który prowadzi doliną Młynówki od Wąwozu Siedmickiego i prowadzi przez początkowy fragment Wąwozu Nowowiejskiego aby następnie skręcić i poprowadzić zboczem na górną część.
czerwony szlak, będący ścieżką edukacyjną Trzech Wąwozów i prowadzi przez wszystkie trzy wąwozy znajdujące się w tej okolicy (Lipa, Siedmicki i Nowowiejski) a także zahacza o Storczykowe Wzgórze

W zachodnim fragmencie istnieje niewielkie zaplecze turystyczne w postaci miejsc do biwakowania oraz tablice edukacyjne. Miejsce to zwie się Ruskim Mostem i wzięło się od przeprawy nad Młynówką, która powstała na potrzeby Rosjan w czasie działań wojennych w 1945 r.

Zagrożenia: Potencjalnie małe. Wąwóz nie jest objęty żadną formą ochrony nie licząc ochrony krajobrazowej w ramach parku. Ze względu na skromniejszą florę prawdopodobnie teren nie będzie nigdy proponowany do objęcia ochroną rezerwatową lub jako użytek ekologiczny. Już obecnie programy ochrony parku zakładają powołanie licznych użytków wokół Nowej Wsi Wielkiej, jednak z pominięciem wąwozu. Nie jest to miejsce popularne, stąd też nie występuje duża presja turystyczna. Większość osób odwiedzających park kieruje się do sąsiednich rezerwatów przyrody. Jedynym poważniejszym zagrożeniem jest nieracjonalna gospodarka leśna, objawiająca się głównie znacznymi rębniami lub przekształcaniem drzewostanów na niezgodny z siedliskiem. Dotyczy to głównie pinetyzacji lasów poprzez sadzenie drzew iglastych, których ślady widać w zachodniej części wąwozu.

Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Teren obejmuje malowniczy i bardzo mało znany wąwóz, który stoi w cieniu swoich dwóch bardziej znanych braci, którzy dominują nad nim zarówno pod względem bogactwa przyrodniczego jak i pod względem rzeźby krajobrazu. Mają znacznie głębsze wąwozy, wyższe ściany skalne i potężniejsze wychodnie. Mimo tego wszystkiego, niewielki i krótki Wąwóz Nowowiejski stanowi ciekawe miejsce o którym wszyscy zapomnieli. Mało osób odwiedza ten fragment Pogórza i jest to własnie jego największy atut. Dużą wadą jest za to szlak albowiem miejscami oznaczenia widnieją raz po jednej stronie cieku, raz po drugiej, bez widocznego przejścia przez potok. Stąd trzeba czasem zawrócić aby móc przeskoczyć ciek wodny w dogodnym miejscu. Teren jest najbardziej atrakcyjny wiosną, kiedy w runie leśnym można spotkać całą masę geofitów. Dużym plusem jest poprowadzenie tu jednego z etapów Szlaku Trzech Wąwozów. Jest to ciekawy szlak umożliwiający zorganizowanie wycieczki zahaczającej o kilka przyrodniczych perełek Pogórza.

Informacje praktyczne:

stosunkowo dobry dojazd. Sam wąwóz nie znajduje się przy drodze. Aby do niego dotrzeć należy zostawić auto na poboczu, gdzie pod koniec Nowej Wsi Wielkiej i ruszyć na wschód w kierunku ruin młyna lub zaparkować pod Storczykowem Wzgórzem i ruszyć w kierunku północnym do Ruskiego Mostu.
teren niezbyt łatwy, miejscami szlak znika lub prowadzi przez potok w miejscu, gdzie nie ma żadnego przejścia
w bezpośredniej bliskości znajduje się wiele obszarów chronionych (Wąwóz Lipa, Wąwóz Siedmicki, Nad Groblą, Mszana i Obłoga) oraz innych cennych przyrodniczo miejsc (Storczykowe Wzgórze, Muchowskie Łąki, Żarnowiec)
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień/maj (wiosenne geofity)