Najrzadsze Storczyki Dolnego Śląska, cz.III
13 marca 2018Niektóre gatunki storczyków liczą setki tysięcy osobników rozlokowanych na niemal całym terenie Dolnego Śląska, podczas gdy inne potrafią liczyć zaledwie 5-6 osobników. Część z nich była uznawana za wymarłe, lecz odkryto je na nieznanych dotąd stanowiskach. Takie odkrycia dają niewielkie światełko nadziei, że przy zachowaniu odpowiednich standardów w gospodarce leśnej, gospodarce rolnej i ochronie środowiska, stanowiska ta nie zaginą a wręcz ulegną rozrostowi. Przykładowo polski system ochrony wyjątkowo ceni sobie kruszczyka połabskiego, ponieważ jest on jedynym storczykiem dla którego specjalnie powołuje się rezerwaty. Takiego zaszczytu nie otrzymał nawet najdostojniejszy dolnośląsku gatunek – obuwik. Przyszłość pokaże w jakim kierunku będzie zmierzała ochrona storczyków. Na razie nasz cykl o najrzadszych gatunkach w regionie pomału dobiega końca.
Tajęża jednostronna
Jest to niewielki i dość specyficzny gatunek jak na standardy krajowych storczyków. Roślina posiada zimozielone liście, które można spotkać głównie w borach sosnowych i świerkowych. Przez długi czas gatunek był uznawany za wymarły albowiem przez dekady nie potwierdzono żadnego stanowiska na Dolnym Śląsku. Zmiany przyniosło odkrycie na początku tego wieku nowego stanowiska na pograniczu Gór Stołowych w okolicach Polanicy Zdrój. Jest to nowe i dotychczas jedyne znane miejsce występowania tajęży w województwie. Populacja jest stosunkowo liczna i posiada kilka mniejszych stanowisk rozsianych na tym niewielkim terenie. Wszystkie rosną w umiarkowanie wilgotnym borze świerkowym, objętym ochroną w ramach OOŚ Natura 2000 Piekielna Dolina koło Polanicy.
Buławnik czerwony
Storczyk o bardzo egzotycznym wyglądzie i jedyny buławnik w kraju o różowym zabarwieniu kwiatów. Gatunek posiada niejasny poziom zagrożenia. Źródła podają około 6-8 stanowisk, które zależnie od źródła uznaje się za istniejące lub wymarłe. Większość skupia się w obrębie Gór Kaczawskich, na tamtejszych nawapiennych buczynach storczykowych. Poza tym stwierdzono pojedyncze populacje na Wzgórzach Trzebnickich, Wapniarce w Paśmie Krowiarek oraz w dolinie Odry na wysokości Prawikowa. Nie wiadomo w jakiej kondycji są stanowiska albowiem brakuje prac badawczych na ten temat. Część populacji uznaje się za wymarłe (m.in. na Raduni, gdzie tamtejsze buławniki spłonęły w pożarze w latach 90. ubiegłego stulecia oraz na Miłku, gdzie prace inwentaryzacyjne ostatni raz notowały buławnika ponad 2 dekady temu). W przypadku tego gatunku warto wybrać się na tereny Górnego Śląska, Jury Krakowsko-Częstochowskiej i Ponidzia, gdzie niektóre stanowiska są znacznie większe niż cała dolnośląska populacja.
Storczyk kukawka
Jeden z barwniejszych i ciekawszych storczyków bytujących na murawach kserotermicznych. Gatunek, który przez prawie 40 lat był uznawany za wymarły w regionie albowiem ostatnie znane stanowisko zanikło pod koniec lat 70. na górze Połom w Górach Kaczawskich. Dopiero prace badawcze na obszarze Masywu Śnieżnika wykazały nową, nienotowaną wcześniej populację kukawki na terenie nieczynnych wyrobisk marmuru, która najprawdopodobniej przybyła do nas od naszych południowych sąsiadów z terenu Jesioników. Populacja jest niewielka ale powoli rozrastająca się. Niestety od początku istnienia populacji zagraża jej wiele czynników zaczynając od turystycznej penetracji terenu i ryzyka zdeptania lub wyrwania pędów po naturalną sukcesję leśną w postaci licznie rozrastających się młodych świerków. Stanowisko wymaga pilnej ochrony, stąd istnieją plany poszerzenia rezerwatu Jaskinia Niedźwiedzia w celu zapewnienia lepszej ochrony.
Storczyk samiczy
Drobny ale bardzo piękny storczyk, który wykazuje bardzo dużą tendencję do zanikania stanowisk. Obecnie z kilkudziesięciu lokacji na Dolnym Śląsku potwierdzone są zaledwie 3-4 z czego żadna nie jest chroniona w rezerwacie lub na użytku ekologicznym. Gatunek występuje na niskich, silnie nasłonecznionych murawach, które od II połowy XX weku znacząco kurczą się w porównaniu do ich pierwotnego areału. Wraz z zanikiem siedlisk, zanikają populacje storczyka. Wymieranie ma charakter ogólnokrajowy i obecnie storczyk samiczy jest jednym z bardziej zagrożonych gatunków (m.in. całkowicie wymarł na północy kraju). Najliczniejsze stanowiska tego gatunku można jeszcze podziwiać na Ponidziu oraz w dolinie Warty i Noteci. Populacje na Dolnym Śląsku liczą przeważnie 20-40 osobników i należy tu zaznaczyć, że u tego gatunku występują silne fluktuacje populacji zależnie od danego roku.
Lipiennik Loesela
Drobny ale bardzo charakterystyczny gatunek torfowiskowy, który najprawdopodobniej wymarł na terenie Dolnego Śląska. Pierwotnie występował na licznych torfowiskach i bagnach w nizinnej części regionu. Niestety masowe osuszanie bagien lub ich intensywna eutrofizacja przyczyniły się do zaniku tego gatunku. Obecnie nie istnieją żadne udokumentowane stanowiska, jedynie niepotwierdzone wzmianki o istnieniu populacji gdzieś w okolicach wsi Radecz w gminie Brzeg Dolny. Lipiennik nigdy nie był pospolity na terenie kraju. Do największych populacji należą stanowiska na terenach pokopalnianych w okolicach Dąbrowy Górniczej (Pogoria) i Jaworzna oraz w rezerwatach we wschodniej Polsce. Lipiennik zamyka naszą smutną listę najrzadszych gatunków storczyków na Dolnym Śląsku. Mamy nadzieję, że w przyszłości lista ta nie będzie ulegać powiększeniu. 🙂
