Ozorek dębowy

Ozorek dębowy

4 stycznia 2019 Wyłączono przez admin

Ozorek dębowy to kolejny stosunkowo charakterystyczny i ciężki do pomylenia grzyb, którego spotkać możemy na starych lub osłabionych drzewach. Jego płaskie owocniki o jaskrawych kolorach są bardzo dobrze widoczne już z większej odległości. Gatunek objęty jest ochroną, chociaż wbrew pozorom nie jest wcale taki rzadki. 

 


Rodzaj ozorek (Fistulina) obejmuje kilka gatunków grzybów, z których w Polsce stwierdzono jedynie jeden. Jest nim ozorek dębowy (Fistulina hepatica), który posiada bardzo szeroki zasięg występowania obejmujący rozproszone stanowiska od Ameryki Północnej, poprzez Europę, południową Azję i kończąc na Australii. W Polsce notowany na całym terytorium kraju, głównie w części zachodniej i środkowej. Sam grzyb posiada płatki (talerzykowaty) owocnik o nerkowatym lub półkolistym kształcie i szerokości 10-20 cm oraz grubości 2-5 cm, który wyrasta poziomo na krótkim, słabo zauważalnym trzonie. Wierzchnia warstwa pokryta jest elastyczną, promieniście rozchodzącą się skórką, która występuje w kolorach czerwieni, od jasnoczerwonego po ciemnoczerwony, purpurowy, karminowy a czasem z naleciałościami brązu i fioletu. Owocniki młode są jasne, pomarańczowe lub różowawe i ciemnieją z wiekiem. Na spodniej stronie występują gęsto zbite (jednak nie zrośnięte) rurki o długości 10-15 cm. Są one przeważnie w jaśniejszych kolorach, często białe lub jasnożółte (różowieją pod wpływem nacisku). Można na nich zaobserwować marmurkowe żyłki.


Ozorek jest pasożytem  drzew liściastych, najczęściej dębów. W Polsce spotykany na dębach szypułkowych i bezszypułkowych, rzadziej na innych dębach głównie obcego pochodzenia (dąb czerwony, dąb błotny). Czasem spotykany jest na kasztanach jadalnych. Na innych drzewach notowany bardzo rzadko (osobiście, po kilkudziesięciu obserwacjach, widywałem ozorki tylko na dębach). Owocniki wyrastają głównie późnym latem i wczesną jesieni (najczęściej sierpień-wrzesień), szczególnie w okresie wysokich temperatur połączonych z obfitymi opadami deszczu. Przeważnie występują pojedynczo lub w niewielkich skupiskach na drzewach żywych, obumierających a czasem martwych. Wyrastają u podstawy pnia lub na niewielkiej wysokości. Bardzo rzadko notuje się owocniki wyrastające kilkanaście metrów nad ziemią. W czasie wzrostu ich kształt ulega zmianom. Początkowo mają kuliste owocniki w jasnych barwach, których kształt ulega spłaszczeniu i przybraniu talerzowatego wyglądu. Często w tym okresie wydzielają sok o krwistym kolorze. Zbiera się on w postaci kropel na wierzchniej warstwie kapelusza. Owocniki są jednoroczne i po kilku tygodniach od wyrośnięcia zaczynają gnić. Nie pozostają na drzewach przez wiele lat jak to się ma w przypadku wielu innych nadrzewnych grzybów.

Ozorek był gatunkiem objętym ścisłą ochroną, jednak od 2014 r. jest w Polsce objęty ochroną częściową. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. ma status gatunku R, co oznacza iż jest potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych. Jego prawdziwy zasięg nie jest dobrze rozpoznany. Dane odnośnie występowania grzybów są bardzo często skąpe o niewielkim zasobie informacji. Stan taki jest utrzymany ze względu na specyficzną biologię grzybów (krótkie i nieregularne pojawianie się, często w dużych odstępach czasowych) oraz niewielką ilość mykologów lub osób zajmujących się inwentaryzacjami grzybów. Dotyczy to zarówno gatunków uznawanych za pospolite jak i rzadkich. Sam ozorek notowany był niemal ze wszystkich regionów Polski, głównie w obrębie dużych miast i ich najbliższej okolicy, gdzie prace inwentaryzacyjne są prowadzone najczęściej. Przykładowo w samym tylko Wrocławiu widywałem liczne owocniki ozorka, z czego wiele występowało w miejskich parkach (Park Szczytnicki, Pak Leśnicki) i miejskich lasach. Co ciekawe wiele z owocników widywałem na pomnikach przyrody (m.in. pomnikowe dęby w Lesie Rędzińskim, w Parku Leśnickim oraz w okolicach Jelcza-Laskowic). W dostępnej literaturze nie ma informacji o występowaniu ozorków w dolnośląskich rezerwatach. Osobiście spotkaliśmy natomiast ozorki w rezerwacie Las Bukowy w Skarszynie i Przełomy pod Książem. Na poziomie ogólnokrajowym spotykane są m.in. w rezerwacie Bielawa, Dębina, Dolina Kłodawy, Jar Rzeki Raduni, Jezioro Drążynek, Meteoryt Morasko, Las Kabacki, Półboru, Puszcza Bukowa, Świdwie i Zajęcze Wzgórze.


Owocniki ozorka uznaje się za jadalne jednak nie posiadają dużych walorów smakowych. Po odłamaniu kawałka tkanki wydziela się owocowy aromat, jednak jego smak określany jest jako kwaskowo-ściągający, nawet po wymoczeniu i obróbce termicznej. Do celów kulinarnych zbiera się tylko młode osobniki albowiem starsze są twardawe, włókniste a ich wygląd jest mało apetyczny. Od wygląd pochodzi także ich łacińska nazwa gatunkowa hepatica, która dosłownie oznacza „wątrobowy”. Ma to związek z wyglądem starszych osobników, które oprócz kształtu, przybierają także ciemnoczerwono-brązowy kolor, dając w ogólnym podsumowaniu wygląd płatu wątroby. Na koniec warto także dodać, że drewno zaatakowane przez ozorka chorują na brunatną zgniliznę drewna, która w początkowej fazie powoduje zaczerwienienie drewna, co jednocześnie podnosi jego wartość w meblarstwie.