Wodospad Podgórnej

Jest to jeden z kilku widowiskowych wodospadów w Karkonoszach, który jednak jest jednym z najmniej odwiedzanych. Położony daleko od granic parku narodowego, gdzieś w na zapomnianym zakątku świata, Wodospad Podgórnej jest pięknym dowodem procesów erozyjnych oraz ruchów tektonicznych Pogórza Karkonoskiego wokół którego zlokalizowane są także monumentalne urwiska granitowe oraz interesująca roślinność.

Położenie: Wodospad ulokowany jest w bezimiennej dolinie na terenie Karkonoskiego Padołu Śródgórskiego. Dolina została wyrzeźbiona przez bystry potok Podgórna, który wcina się pomiędzy stoki opadające z gór Płonik (682 m n.p.m.) oraz Mostowa (715 m n.p.m.) odchodzące od Śląskiego Grzbietu i są zlokalizowane na Pogórzu Karkonoskim, będącym jednostką w północnej części Karkonoszy w Sudetach Zachodnich. Obiekt leży administracyjnie w obrębie miejscowości Przesieka, w jej południowej części, około 150 m od ostatnich zabudowań Drogi Turystycznej, skąd prowadzi leśna droga w kierunku obiektu. Całość położona jest w oddziałach 178b i 182a nadleśnictwa Śnieżka, w granicach otuliny parku narodowego.

Budowa: Potok Podgórnej płynie przez dolinę o stromych zboczach, która została uformowana w procesach erozji rzecznej trwającej tysiące lat. Podłoże oraz stoki  są zbudowane w całości z granitu karkonoskiego, powstałego w karbonie w procesie orogenezy waryscyjskiej około 300-330 mln lat temu, który został zaklasyfikowany do bloku karkonosko-izerskiego. Dolina tworzyła się w miejscu progu tektonicznego, gdzie doszło do tzw. erozji wstecznej, która prowadzi do cofania się progów w korycie rzeki lub potoku i rozcinania zamknięcia doliny, a przez to najczęściej do wydłużania doliny w górę rzeki. Dzięki temu koryto potoku systematycznie rosło na wysokość a spadająca z coraz większej wysokości woda mechanicznie podmywała skały u podnóża i usuwała odpadły rumosz skalny powiększając dolinę i prowadząc do cofania się progów w krycie rzecznym. Usuwanie miększego i drobniejszego materiału uwidoczniło rozległe głazowiska usytuowane wzdłuż całego potoku, które miejscami przybierają formę wielkich bloków granitu. Podobna sytuacja dotyczy stoków, gdzie w czasie erozji odsłoniły się monumentalne i efektowne granitowe ściany w postaci urwisk, baszt i innych formacji skalnych. Głazy w potoku mają różne pochodzenie, które rozpoznajemy po ich kształcie. Głazy o zaokrąglonych krawędziach zostały przetransportowane przez wodę. W czasie transportu ocierały się o inne głazy powodując ścieranie się krawędzi i ich zaokrąglenie. Bloki o ostrych i kanciastych bokach nie zostały toczone przez wodę. Są one odłamkami skalnymi, które uległy oderwaniu się od skały macierzystej w czasie erozji wstecznej.

Sam wodospad ulokowany jest na wysokości 547 m n.p.m., gdzie spływa dwustopniowym progiem 10 m w dół i jest uważany za trzeci co do wysokości wodospad w Karkonoszach. Górny próg jest wyższy (ok. 6 m) a woda spływa lekko skręcając. U podstawy obu progów na wskutek ruchów wirowych utworzyły się kotły eworsyjne. Jest to charakterystyczna struktura o wyglądzie zaokrąglonego basenu, która powstała w litym granitowym podłożu dzięki procesom erozyjnym. Opadająca z kaskady woda, na wskutek pionowego opadania wytwarzała wiry wodne niosące drobniejszy materiał skalny, który powoli i stopniowo ścierał wierzchnie warstwy skały tworząc rozległą misę. Dolina i kaskady wciąż ulegają procesom erozji rzecznej. Samo powstanie wodospadu przypisuje się prawdopodobnie procesom fluwioglacjalnym oraz tektonicznym. Potok jest zlokalizowany w strefie progu tektonicznego, który jest dodatkowo rozcinany przez rwącą wodę. Poniżej kotła rozpościera się szeroka nisza z rozległym głazowiskiem. Kolejne głazy i kamienie usiane są wzdłuż całego potoku na długości kilku kilometrów, gdzie występują także liczne drobne kaskady. Miejsce powstania wodospadu obfituje w widowiskowe urwiska skalne będące 15 m wysokości ścianami granitu z licznymi basztami i ambonami o długości około 30 m. W ich górnej części na wypłaszczeniu udostępniono punkt widokowy z panoramą na wodospad i kocioł eworsyjny.

Roślinność: Uboga ze względu na kwaśną glebę oraz ingerencję człowieka. Teren wokół wodospadu porastają dolnoreglowe świerczyny, będące w większości efektem sztucznych nasadzeń. Proceder pinetyzacji był bardzo rozpowszechniony w dawnych czasach. W drzewostanie dominuje świerk pospolity z niewielką domieszką buka zwyczajnego oraz jodły pospolitej. Młode drzewa bukowe i jodłowe są efektem naturalnych odnowień. Pierwotnie w miejscu tym rosły rozległe lasy bukowe, dokładniej siedliska acydofilnej buczyny górskiej (Luzulo-nemorosae-Fagetum). Same buczyny z dużym udziałem świerka w drzewostanie porastają stoki w górnej części doliny. Występują tu stosunkowo pospolite taksony charakterystyczne dla kwaśnej buczyny, które są jednym ze śladów mówiących o pierwotnym siedlisku porastającym stoki przed masowym nasadzeniem świerka. W runie leśnym można spotkać takie gatunki jak kosmatka gajowa, borówka czarna, wrzos zwyczajny, przenęt purpurowy, siódmaczek leśny, starzec Fuchsa szczawik zajęczy oraz liczne paprocie (m.in. podrzeń żebrowiec, wietlica samicza, nerecznice). Ze względu na obecność potoku oraz wąskość doliny panuje tu chłodny i wybitnie wilgotny klimat.  Dzięki temu powierzchnie i szczeliny głazów utrzymują wysoki poziom wilgotności, co umożliwia bujny rozwój licznych naskalnych gatunków. Na skałach i w ich szczelinach wytworzyły się siedliska roślinności naskalnej, wśród której można wyróżnić bogatą florę mszaków i wątrobowców a także niektóre gatunki paproci jak paprotka zwyczajna, zachyłka oszczepowata, nerecznica samcza i wietlica.

Inne: Mimo wysokich walorów krajobrazowych, jest to mało popularny cel wycieczek, które bardziej skupiają się na wodospadach w obrębie parku narodowego (wodospad Szklarki, Kamieńczyka). Mimo wszystko do obiektu poprowadzonych jest kilka szlaków:

• czarny szlak mający początek przy pomniku przyrody Waloński Kamień i dalej poprowadzony jest  przez wodospad, dolinę Podgórnej w kierunku ogrodu japońskiego
• zielony szlak idąc z Przesieki w stronę wodospadu i dalej przez ogród japoński w kierunku Borowic
• żółty szlak  idący z Przesieki w stronę wodospadu i dalej w górę zboczy do doliny Myi

Przy wodospadzie istniała w XIX w. gospoda, obecnie już nie istniejąca. Poza tym istnieje tu niewielkie zagospodarowanie turystyczne w postaci mostu, z którego rozpościera się piękny widok na wodospad wraz z otaczającymi go basztami skalnymi oraz kotłem eworsyjnym. Ku górze prowadzi także wąska ścieżka (żółty szlak) skąd także rozpościera się piękny widok na dolinę.

Zagrożenia: Obecnie niewielkie. Jest to obiekt geologiczny, stąd też zmiany w przyrodzie ożywionej nie mają na niego zbytniego wpływu. Wśród poważniejszych zagrożeń jakie istniały w przeszłości były plany budowy zapory wodnej. W roku 2007 rozpoczęto plany na utworzenie zapory narzutowej w górnej części doliny oraz wybudowanie małej hydroenergetycznej elektrowni zasilającej w prąd okoliczne zabudowania. Dyskusyjny obiekt miał powstać w obrębie otuliny Karkonoskiego Parku Narodowego i to przy aprobacie władz odpowiedzialnych za ochronę walorów turystycznych regionu. Mimo obowiązującego tu planu zagospodarowania gminy Pogórzyn, będącego w sprzeczności z możliwością utworzenia zapory, projekt uzyskał decyzję starostwa jeleniogórskiego. Powstanie obiekty spowodowałoby znaczne zmniejszenie przepływy wody w wodospadzie oraz nieodwracalnie oszpeciłoby krajobraz doliny. Decyzję o budowie uchylono dopiero po serii licznych protestów społecznych, zbieraniu podpisów, wysyłaniu petycji, itp. Na dzień dzisiejszy okół wodospadu nie planuje się już żadnych inwestycji trwale zmieniających krajobraz.

Wrażenia osobiste: Pozytywne. Wodospad Podgórnej jest mało znanym obiektem, który został przyćmiony przez popularność wodospadów w obrębie parku narodowego (Szklarka, Kamieńczyk, Dziki Wodospad), gdzie podążają całe tłumy turystów. Choć obiekt w Przesiece w niczym im nie ustępuje pod względem wielkości czy nawet majestatyczności, to jednak odwiedza go znacznie mniej ludzi. Może to i dobrze. Tłumy zawsze psują widoki nawet w najwspanialszym miejscu. Sama Przesieka jest prawdziwym rajem dla miłośników geologii. Wokół miejscowości roi się od wielu interesujących formacji skalnych jak Szachownica, Dziurawa Skała, Chybotek, Pieczara Liczyrzepy, Kaskady Myi, Rozpadliska, Żelazna Studnia i Niedźwiedzie Skałki. Wśród tych wszystkich tworów tylko jeden objęty jest ochroną jako pomnik przyrody. Jest nim Waloński Kamień ulokowany w górnej części miejscowości. Pozostałe obiekty z niewiadomych powodów nie są chronione, nawet majestatyczny wodospad Podgórnej.

Informacje ogólne: 

• stosunkowo dobry dojazd, w okolicy wodospadu istnieje kilka niewielkich parkingów, skąd w ciągu kilku minut można dostać się do obiektu
• trasa należy do łatwych i jest polecana dla osób starszych lub z dziećmi. Można tu dojść krótką trasą (szlak żółty i czarny) lub trochę dłuższym szlakiem zielonym, który prowadzi wzdłuż malowniczego potoku Podgórnej.  Aby dojść zielonym szlakiem należy kierować się na koniec Drogi do Wodospadu, gdzie znajduje się niewielki parking, od którego prowadzi leśna droga równolegle do potoku Podgórnej, spacer zajmuje ok. 10 min.
• przy samym wodospadzie należy zachować ostrożność albowiem na większości brzegów nie ma zamontowanych barierek. Są one jedynie przy kaskadzie i w górnej części wodospadu
• jak już wcześniej wspomnieliśmy, tereny wokół Przesieki obfitują w bardzo liczne twory skalne i inne formy geologiczne.
• najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: jako że jest to obiekt geologiczny nie ma specjalnego okresu, kiedy można go zwiedzać. Największe walory krajobrazowe występują wczesną wiosną gdy przez wodospad przepływają ogromne ilości wody z wiosennych roztopów oraz jesienią, gdy okoliczne drzewa przebarwiają liście na złote i czerwone kolory