Krucze Skały w Jerzmanicach Zdroju

Krucze skały stanowią jeden z efektowniejszych tworów skalnych na terenie Pogórza Sudetów. Obejmuje ponad 100 metrową ścianę piaskowca o niemal idealnie gładkiej i płaskiej powierzchni, która rozpościera się nad malowniczą Kaczawą. Oprócz samego pomnika na zboczu istnieje wiele formacji skalnych oraz liczne siedliska roślinne. 

Typ ochrony: Pomnik Przyrody

Data utworzenia: 1991

Powierzchnia:  –

Powiat: Złotoryjski

Gmina: Złotoryja

Nadleśnictwo: Złotoryja

Akt prawny: Rozporządzenie z dnia 27.05.1991 Wojewody Legnickiego z dnia 27 maja 1991 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Pomnik znajduje się w Sudetach Zachodnich, w północno-zachodniej części Pogórza Kaczawskiego i obejmuje fragment stromego zbocza ciągnącego się wzdłuż ulicy Jerzmanickiej w miejscowości Jerzmanice Zdrój i opadającego w kierunku prawobrzeżnej części Kaczawy, na wysokości stacji kolejowej. Całość zlokalizowana jest w oddziale leśnym 19 ax-ab nadleśnictwa Złotoryja. Nie wiadomo do końca, który odcinek zbocza chroniony jest w ramach pomnika, stąd przyjmujemy że obejmuje on całą formację skalną na odcinku około 350 m. Obejmującą zbocze od głównego budynku stacji kolejowej aż do zabudowań pod adresem Jerzmanicka 16.

Całość formacji skalnej budują ostańce erozyjne, które rozwinęły się na wschodnim zboczu równoleżnikowo biegnącej doliny rzeki Kaczawy. Są to średnio- i gruboziarniste piaskowce z okresu górnej kredy osadzonych na dnie płytkiego, przybrzeżnego morza. około 91-88 mln lat temu. Niesione wodami piaski rzeczne zostały usypane w formie języka piaskowcowego i w wyniku wielu procesów uległy scaleniu i przekształceniu się w skałę. Odkładanie się warstw piasku można obserwować na poziomo leżących ławicach, gdzie widoczne są struktury sedymentacyjne, głównie laminacja równoległa i przekątna. Oprócz samego piaskowca notuje się tu także inne skały. W górnej partii skały przechodzą w piaskowce zlepieńcowe i zlepieńce (grubokruchowa, lita skała osadowa). Wkładki zlepieńców występują tu w barwie jasnoszarej i żółtej. Składają się głównie z okruchów kwarcu, łupków krzemionkowych i porfirów. Zlepione są słabym spoiwem krzemionkowo – ilastym. Same piaskowce ulegają przebarwieniom na wskutek procesów zwietrzenia i pokrywają się szarą patyną. Ze względu na procesy erozji, głównie wietrzenia i wymywania, wykształciły się tutaj liczne formy skalne w postaci baszt, kazalnic, ostańców, kopulastych wychodni, licznych szczelin i niewielkich jaskiń. Do najważniejszych należy tzw. Strażnik Kruczych Skał, będący największą formacją w kształcie masywnej skały o czworobocznym kształcie z mniejszą skałą ulokowaną na środku. Całość przypomina sylwetkę człowieka.

Najbardziej widowiskowa część zbocza, zwana Kruczymi Skałami, jest efektem działalności górniczej, której rozpoczęcie datuje się już na XVI wiek. Wydobywany tu piaskowiec cechował się bardzo dobrą jakością. Użyto go m.in. w czasie przebudowy wrocławskiego ratusza i kościoła św. Elżbiety. W efekcie prac górniczych stworzono tu rozległą ścianę, która w najwyższym miejscu dochodzi do 30 m wysokości i cechuje się gładką oraz niemal pionową powierzchnią. Wzdłuż i wszech ścian ciągną się długie i niemal idealnie proste rysy skalne (szczeliny ciosowe). Dzięki swojemu układowi i wymiarom są uważane za najdłuższe i najpiękniejsze rysy w Polsce. Wzdłuż kilku z nich wytyczono trasy wspinaczkowe zaopatrzone w stałe punkty asekuracyjne.

Ze względu na swoje walory krajobrazowe, Krucze Skały od dawna były zagospodarowane turystycznie. Na zboczach wykuto schody prowadzące ku górnym partiom, gdzie oprócz ścieżek zamontowano także barierki i stworzono kilka punktów widokowych, z których rozpościera się widok na okolicę i Pogórze Kaczawskie. U podnóża skał, obok Strażnika znajduje się Skalne Źródełko (Felsen Quelle) z XIII wieku, zwane też źródełkiem św. Jadwigi. Pod koniec XIX w. zostało ono obudowane niewielką konstrukcją będącą klasycystycznym marmurowym portalem z dwiema kolumnami. W kontynuacji zbocza opadającego do Kaczawy, około 800 m na północ od skał, zlokalizowana jest szczelina jaskiniowa określana jako Lisia Jama. Jest to niewielka nisza skalna, która powstała wyniku procesów erozyjnych w skałach przeobrażonych (metamorficznych) łupkach. Prawdopodobnie uległa zniekształceniu i powiększeniu w dawnych czasach na wskutek działalności górniczej. Jest to mało znany obiekt, który bardzo często nawet nie jest oznaczony na mapach. Nie prowadzi tutaj żaden szlak a jedynie wydeptana ścieżka.

Teren Kruczych Skał, ze względu na specyficzną rzeźbę terenu oraz budowę geologiczną, porastają liczne siedliska przyrodnicze, wśród których najważniejsze obejmuje kwaśną dąbrowę podgórską. Drzewostan buduje głównie dąb szypułkowy z dużym udziałem sosen i brzóz brodawkowatych. Drzewa charakteryzuje skarlały wzrost i silnie powykręcane konary, będące cechą charakterystyczną dla naskalnych zadrzewień. Tereny półek skalnych i szczelin porasta roślinność z zespołów określanych jako ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami z Androsacion vandelii. Dominuje tutaj paprotka zwyczajna z niewielkim udziałem zanokcicy północnej i zanokcicy skalnej oraz licznymi gatunki mchów i porostów.

Dolną częścią zbocza prowadzi zielony szlak, który dalej wiedzie przez inne geologiczne atrakcje regionu jak piaskowcowe jaskinie w Dolinie Drążnicy, rezerwat Wilcza Góra i Skansen Hutniczo-Górniczy w Leszczynie z pomnikiem przyrody zwanym Ciche Szczęście. Dojazd do samych skał nie nastręcza większych problemów, znajdują się one koło głównej drogi, a wzdłuż samego pomnika poprowadzona jest droga, która ciągnie się od dworca kolejowego, gdzie znajdziemy mnóstwo miejsc parkingowych. Zwiedzanie skał u ich podnóża należy do bardzo łatwych, w przeciwieństwie do ich górnej części. Prowadzą do niej skalne schody, jednak górne fragmenty Kruczych Skał należą do mało bezpiecznych, mimo zamontowanych miejscami barierek. Istnieją tu liczne szczeliny i urwiska, które sprawiają, że zwiedzanie tej części zalecamy osobom mającym doświadczenie w poruszaniu się po skałach. Ogólnie podsumowując jest to ciekawe miejsce, warte odwiedzenia w czasie wizyty na Pogórzu. Szczególnie efektownie skały prezentują się zimą oraz wczesną wiosną. W okresie wegetacji większość skał zasłoniętych jest przez drzewa i gęstą roślinność.