Pomniki Przyrody na Pogórzu Kaczawskim cz.IV – Południe Parku

4 października 2020 Wyłączono przez admin

Teren Parku Krajobrazowego Chełmy należy do jednego z największych nagromadzeń pomników przyrody w województwie, gdzie objęto niemal 700 obiektów zgrupowanych w ponad 70 pomnikach. W południowej części parku a raczej w jego przyrodniczym sercu występuje nagromadzenie wielu pomników przyrody. Spotkać tu można prawdziwą różnorodność gatunkową jak pomnikowe lipy, daglezje, buki, modrzewie, świerki czy kasztanowce.

Akty powołania: Rozporządzenie Wojewody Legnickiego z dnia 27 maja 1991 r. (Dz. Urz. Woj. Leg. Nr 12 poz. 85); Zarządzenie Nr 28 Wojewody Legnickiego (Dz.Urz. Woj. Leg. z 1990 r. Nr 13 poz. 201); Rozporządzenie Wojewody Legnickiego z dnia 26 października 1998r. (Dz. Urz. Woj. Leg. Nr 29 poz. 259), Decyzja Nr 91/65 z 27 lutego 1965 r. (Dz. Urz. Woj. Rady Narodowej we Wrocławiu Nr 3 z 20.05.1966 r.);

Jakuszowa

Jest to niewielka wieś ukryta za rozległymi lasami, gdzie istnieje największe nagromadzenie pomników w tej części parku. Sama Jakuszowa jest rozległym obrębem ewidencyjnym, który obejmuje także przysiółek Siedmica położony kilka kilometrów na południe od ostatnich zabudowań Jakuszowej. Ów przysiółek ze względu na swoją odległość został potraktowany jako osobna jednostka na potrzeby artykułu. Warto wspomnieć, że Jakuszowa posiada na swoim terenie najstarszy okaz cisa w parku, którego wiek szacuje się nawet na 700 lat, choć obecnie liczbę tą uważa się za zawyżoną. W sąsiedztwie cisa rośnie kilka innych pomnikowych dorodnych drzew, do których prowadzi czarny szlak obsadzony 150 pomnikowymi modrzewiami w formie długiej alei. Warto także wspomnieć, że z Jakuszowej prowadzi znacznie krótszy szlak do rezerwatu przyrody Wąwóz Myśliborski. Jest on nie tylko znacznie krótszy ale także mniej zatłoczony. Warto przyjechać do wsi wiosną oraz jesienią, kiedy to tutejsze pomniki prezentują się najładniej.

Aleja 153 drzew Modrzew europejski (Larix decidua), obecnie w terenie 141 modrzewi, o obwodach w granicach 70-170 cm i wysokości 20-25 m. Rozpiętość korony waha się w granicach 5-8 m. Drzewa rosną w oddziale leśnym 252h i 261a nadl. Jawor, przy leśnej drodze łączącej Siedmicę i Jakuszową, dokładniej na długości 750 m. Wzdłuż drogi poprowadzony jest czarny szlak turystyczny łączący Siedmicę z Jakuszową i Wąwozem Myśliborskim. Jest to najliczniejszy pomnik w omawianym fragmencie Pogórza, któremu ustępuje jedyne inna aleja modrzewi prowadząca z Bogaczowa na górę Górzec. Ze względu na bardzo dużą liczbę poszczególne drzewa skrajnie różnią się zdrowotnością oraz pokrojem. Występują okazy zarówno w bardzo dobrej kondycji, drzewa z niewielkim posuszem, uschniętymi i ułamanymi gałęziami jak i okazy całkowicie zamarłe. W niektórych przypadkach pozostał tylko spróchniały pieniek sugerujący iż drzewo zamarło wiele lat temu. Aleja najładniej prezentuje się w pierwszej połowie maja, kiedy to modrzewie już zazieleniły się a pozostałe drzewa w ich sąsiedztwie jeszcze nie wypuściły liści, dzięki czemu modrzewie dobrze wyróżniają się w krajobrazie. Idą wzdłuż szlaku można dojść do dawnego pałacu w Jakuszowej, gdzie rosną kolejne pomnikowe drzewa.
Cis pospolity (Taxus baccata), dwupędowy okaz o obwodzie wynoszącym 136 i 254 cm oraz wysokości około 14 m i rozpiętości korony w granicach 6 m. Drzewo rośnie na tyłach dawnego folwarku w centralnej części wsi Jakuszowa w bliskim sąsiedztwie pałacyku, gdzie obowiązuje zakaz wstępu.
Klon jawor (Acer pseudoplatanus), o obwodzie wynoszącym 340 cm, wysokości około 20 m i rozpiętości korony w granicach 17 m. Jego wiek szacowany jest na około 200 lat. Drzewo rośnie na tyłach dawnego folwarku w centralnej części wsi Jakuszowa w bliskim sąsiedztwie drugiego pomnikowego klonu, gdzie obowiązuje zakaz wstępu.
Klon jawor (Acer pseudoplatanus), o obwodzie wynoszącym 275 cm i wysokości około 20 m. Drzewo rośnie na tyłach dawnego folwarku w centralnej części wsi Jakuszowa w bliskim sąsiedztwie drugiego pomnikowego klonu, gdzie obowiązuje zakaz wstępu.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata), o obwodzie wynoszącym 380 cm i wysokości około 20 m. Drzewo rośnie przy dawnym pałacu w środkowej części wsi Jakuszowa, gdzie obowiązuje zakaz wstępu.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata), o obwodzie wynoszącym 330 cm, wysokości około 24 m i rozpiętości korony w granicach 8 m. Drzewo rośnie w oddziale leśnym 233m nadl. Jawor, na północ od zabudowań wsi Jakuszowa, przy czarnym szlaku w połowie drogi pomiędzy wsią a rezerwatem przyrody Wąwóz Myśliborski. Wiek lipy szacowany jest na około 160 lat. Jest to lipa cechująca się najgorszym stanem zdrowia pośród wszystkich innych opisywanych tu lip. Drzewo kilka lat temu uległo silnemu uszkodzeniu na wskutek burzy, czego efektem było odłamanie się znacznej części korony, m.in. trzech z 6 dorodnych konarów. Mimo uszkodzeń lipa wciąż żyje i co roku wypuszcza liście oraz kwitnie. W jej sąsiedztwie rosną inne równie dorodne lipy, które także powinny zostać objęte ochroną pomnikową.

Myślibórz

Niewielka ale bardzo dobrze rozreklamowana miejscowość, która najbardziej zasłynęła z Wąwozu Myśliborskiego. Jest to jeden z najlepiej zagospodarowanych turystycznie fragmentów parku, gdzie wytyczono gęstą sieć szlaków i ścieżek dydaktycznych. Mimo bogatej przyrody w obrębie Myśliborza ochroną objęto zaledwie 3 obiekty, w tym jeden z zaledwie dwóch pomników przyrody nieożywionej w parku. Na terenie Doliny Jawornika występuje bardzo wiele dorodnych drzew, które w pełni zasługują na ochronę pomnikową, dotyczy to m.in. okazałych jodeł pospolitych, klonów jaworów, cisów pospolitych oraz dębów szypułkowych. Jest tu także okazała wychodnia skalna zwaną Sowią Skałą, która jest proponowana wg części planów do objęcia ochroną jako pomnik przyrody.

Aleja 28 drzew Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), obecnie 27 kasztanowców białych o obwodach pni 190-365 cm i wysokości w granicach 18-24 m. Rozpiętość korony waha u największego drzewo dochodzi do 25 m a szacowany wiek wynosi 70-80 lat. Drzewa rosną na długości 220 m w oddziale leśnym 232 a nadl. Jawor, przy szerokiej leśnej ścieżce prowadzącej od parkingu w Myśliborzu aż do Słonecznej Polany w kierunku Wąwozu Myśliborskiego. Ze względu na liczbę poszczególne drzewa różnią się kondycją oraz pokrojem. Występują tutaj okazy zarówno w bardzo dobrej kondycji, drzewa z niewielkim posuszem, uschniętymi i ułamanymi gałęziami jak i okazy całkowicie zamarłe. Aleja najładniej prezentuje się w pierwszej połowie maja, kiedy to przypada okres kwitnienia oraz jesienią, gdy liście przebarwiają się na złotożółte kolory.
Grupa 2 drzew Cis pospolity (Taxus baccata) o obwodach w granicach 90-140 cm i wysokości 8 m. Rozpiętość korony waha się w granicach 8 m a wiek drzew szacowany jest na 350-400 lat czyniąc je jednymi z najstarszych drzew w granicach parku krajobrazowego. Drzewa rosną we wschodniej części wsi, przy drodze prowadzącej w kierunku góry Rataj, którą poprowadzono także żółty szlak turystyczny tzw. Szlak Wygasłych Wulkanów oraz ścieżkę dydaktyczną „Szlak Salamandry”. Drzewa mimo sędziwego wieku cechują się dobrą kondycją z niewielkim posuszem czy śladami uschniętych lub ułamanych gałęziach. Posiadają dobrze wykształconą koronę oraz drzewiasty pokrój z jednym masywnym pniem, jest to stosunkowo rzadki widok albowiem wiele innych wiekowych cisów charakteryzuje wielopędowy pokrój.
Małe Organy Myśliborskie, jeden z kilku pomników przyrody nieożywionej na terenie parku. Chroni bazaltowe słupy w szczytowej części góry Rataj, którym poświęcony został osobny artykuł.

Kłonice

Jest to niewielka wieś do której prowadzi wąska droga z Paszowic. Miejscowość najbardziej słynie z pięknego pałacu oraz góry Radogost z jedyną prawdziwą wieżą widokową w parku. Pozostałe wieże „widokowe” na Bazaltowej i Mszanej są niższe niż otaczające je drzewostany. Poza tym okolica Kłonic należy do bardzo ciekawych przyrodniczo miejsc, gdzie można zwiedzić Grotę Pustelnika, Źródło Cesarskie lub świetliste dąbrowy porastające Radogost. Sama góra oprócz wieży i pięknej przyrody jest także miejscem nagromadzenia wszystkich pomników we wsi, gdzie ochroną objęto trzy szpalery daglezji oraz pojedynczy buk.

Szpaler 88 drzew Daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii), w terenie pomierzono 72 drzewa, o obwodach w granicach 70-187 cm i wysokości 22-25 m. Rozpiętość korony waha się w granicach 6-7 m a wiek szacowany jest na 30-80 lat (część daglezji była dosadzana na przestrzeni lat). Drzewa rosną w oddziale leśnym 293f nadl. Jawor na odcinku około 550 m przy granicy lasu u podnóża południowych i południowo-wschodnich stoków góry Rataj. Przez część alei prowadzi czerwony szlak turystyczny z Myśliborza i Bazaltowej Góry w kierunku Bolkowa. Podobnie jak w przypadku innych wieloobiektowych pomników, tak i w przypadku szpaleru 88 daglezji występuje zróżnicowanie w kondycji poszczególnych drzew od całkowicie zdrowych po pojedyncze okazy zamarłe. Na szczęści drzew widać posusz i martwe gałęzie a także rany z których wypływa żywica. Część alei jest dobrze widoczna ze wsi Kłonice albowiem ciemnozielone daglezje wyróżniają się na tle jaśniejszych sąsiednich drzew.
Szpaler 43 drzew Daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii, część drzew uległa zniszczeniu, obecnie jest 38 okazów), o obwodach w granicach 80-190 cm i wysokości 20-25 m. Rozpiętość korony waha się w granicach 6-7 m a wiek szacowany jest na 40-80 lat (część daglezji była dosadzana na przestrzeni lat). Drzewa rosną w oddziale leśnym 293a nadl. Jawor, wzdłuż leśnej ścieżki na długości około 180 m, u podnóża wschodnich stoków góry Radogost. Wzdłuż alei poprowadzony jest szlak dojściowy czerwonego szlaku, który prowadzi w kierunku wieży widokowej. Drzewa są dobrze widoczne już od podnóża góry albowiem aleja zaczyna się wraz z linią zadrzewień. Większość daglezji cechuje się dobrą kondycją, na niektórych okazach widać uszkodzenia lub niewielki posusz. U podnóża niektórych pni można zaobserwować duże mrowiska.
Szpaler 13 drzew Daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii) o obwodach w granicach 128-207 cm i wysokości 20-25 m. Rozpiętość korony waha się w granicach 6-7 m a wiek szacowany jest na ok. 100 lat (część daglezji była dosadzana na przestrzeni lat). Drzewa rosną w oddziale leśnym 292b nadl. Jawor, wzdłuż leśnej ścieżki odchodzącej 500 m na zachód od szczytu góry Rataj na obszarze tzw. Kłonickiego Lasu. Przy pomnikowej grupie przebiega ścieżka dydaktyczna „Ścieżka Nad Groblą”. Są to najstarsze i najdorodniejsze z trzech szpalerów daglezji w Kłoniach i jednocześnie najmniej liczne.
Buk zwyczajny (Fagus sylvatica), o obwodzie wynoszącym 280 cm, wysokości około 30 m i rozpiętości korony w granicach 4-6 m. Jego wiek jest szacowany na 120 lat. Drzewo rośnie w oddziale leśnym 293g nadl. Jawor, w podszczytowych partiach góry Radogost, na wschód od wieży widokowej, w miejscu gdzie występuje luka w zwartym drzewostanie spowodowana wycinką sprzed wielu lat. Drzewo nie posiada tabliczki co utrudnia jego identyfikację pośród innych równie dorodnych buków. Występuje niewielki posusz oraz ślad po złamanym konarze, jednak ogólna kondycja drzewa jest dobra.

Grobla

Niewielka wieś położona w malowniczej części parku pośród licznych gór porośniętych cennymi siedliskami świetlistej i kwaśnej dąbrowy, w tym wyjątkowym dla Pogórza Kaczawskiego siedliska dąbrowy brekiniowej, znanej w Polsce tylko z tego regionu. W obrębie miejscowości nie ma dużej liczby pomników przyrody, które obejmują zaledwie trzy obiekty stanowiące dorodne drzewa iglaste, w tym jeden z dwóch pomnikowych świerków na terenie parku. Warto wybrać się w ten region głównie dla bogatego florystycznie rezerwatu przyrody Nad Groblą oraz niedocenianego ale równie cennego przyrodniczo Karczmarza znajdującego się po sąsiedzku z rezerwatem.

Grupa 9 drzew Modrzew europejski (Larix decidua), o obwodach w granicach 165-257 cm i wysokości 22-31 m. Rozpiętość korony waha się w granicach 6-9 m, a wiek szacowany jest na ok. 120 lat. Drzewa rosną w oddziale leśnym 291f nadl. Jawor, w bezpośredniej bliskości rezerwatu Nad Groblą, po południowej stronie drogi łączącej przysiółek Kamienica z wsią Grobla. W pobliżu przebiega zielony szlak turystyczny łączący Groblą z Muchowem. Ze względu na ilość drzewa charakteryzuje zmienny stan zdrowotny, część okazów jest zdrowa, na innych notuje się połamane lub usychające gałęzie i ślady wyciekającej żywicy. Ze względu na ulokowanie na granicy zadrzewień, część drzew ma nierówno rozłożone konary oraz łukowato wygięte pnie.
Modrzew europejski (Larix decidua), o obwodzie wynoszącym 240 cm, wysokości około 22 m i rozpiętości korony w granicach 16 m. Jego wiek jest szacowany na 150 lat. Drzewo rośnie w oddziale leśnym 291g nadl. Jawor, w bezpośredniej bliskości rezerwatu Nad Groblą, po południowej stronie drogi łączącej przysiółek Kamienica z wsią Grobla. W pobliżu przebiega zielony szlak turystyczny łączący Groblą z Muchowem. W odległości 300 m na wschód rośnie grupa pomnikowych modrzewi. Okaz ze względu na ulokowanie na granicy zadrzewień wytworzył bardzo nierównomiernie rozłożone konary, które są wyraźnie dłuższe od strony drogi nadając nieproporcjonalny kształt całości.
Świerk pospolity (Picea abies), o obwodzie wynoszącym 303 cm, wysokości około 30 m i rozpiętości korony w granicach 8 m, wiek szacowany jest na 160 lat. Drzewo rośnie w oddziale leśnym 288a nadl. Jawor, na terenie rezerwatu przyrody Nad Groblą w początkowej części niewielkiej dolinki o nazwie Wądolno w środkowej części rezerwatu. Okaz znajduje się kilkanaście metrów od zielonego szlaku turystycznego łączącego Groblę z Muchowem. Jest to jedyny pomnik przyrody na terenie parku krajobrazowego, który rośnie w obszarze rezerwatu przyrody, głównie z powodu objęcia drzewa ochroną nim powołano sam rezerwat. Świerk charakteryzuje się stosunkowo dobrą kondycją pomimo licznych suchych i martwych gałęzi w dolnej i środkowej części pnia. Jest to proces naturalny dla drzew iglastych rosnących w terenie leśnym. W niedalekim sąsiedztwie rosną inne pomniki jak lipa drobnolistna (na północy) i grupa modrzewi (na południu).

Siedmica

Maleńki przysiółek położony na całkowitym odludziu pośród setek hektarów lasów w przyrodniczym sercu parku. W bezpośredniej bliskości sąsiaduje z dwoma rezerwatami przyrody (Wąwóz Siedmicki, Nad Groblą) oraz niezliczonymi cennymi przyrodniczo terenami. Mimo wysokich walorów przyrodniczych oraz licznego dorodnego drzewostanu, ochroną objęto zaledwie dwa drzewa – lipy drobnolistne. Wg niektórych źródeł istnieje tu także pomnikowy dąb (na północ od rez. Nad Groblą) jednak nie jest on ujęty w wykazie RDOŚ, co jest dość częstym przypadkiem (wiele pomnikowych drzew zostało pominięte/przegapione w oficjalnym spisie pomników RDOŚ).

Lipa drobnolistna (Tilia cordata), o obwodzie wynoszącym 330 cm, wysokości około 28 m i rozpiętości korony w granicach 20 m, wiek szacowany jest na 160 lat. Drzewo rośnie w oddziale leśnym 283b nadl. Jawor, na wysokości zabudowań przysiółka Siedmica, pod drugiej stronie drogi niż budynki. Drzewo posiada gruby i bardzo prosty pień z dobrze rozbudowaną i szeroką koroną. Mimo to odnotowuje się pojedyncze uschnięte lub ułamane gałęzie. Dojście pod samo drzewo nie jest możliwie ze względu na gęstą ścianę zarośli, która jest możliwa do przejścia jedynie poza okresem wegetacji (zima, wczesna wiosna).
Lipa drobnolistna (Tilia cordata), o obwodzie wynoszącym 340 cm, wysokości około 25 m i szacowanym wieku 150 lat. Drzewo rośnie w oddziale leśnym 283j nadl. Jawor, przy drodze polnej za Siedmicą, prowadzącej od Domku Myśliwskiego w kierunku rezerwatu przyrody Nad Groblą, na niewielkim stoku wznoszącym się kilkadziesiąt metrów od transformatora. Okaz posiada dobrze wykształconą, silnie rozrośniętą i gęstą koronę z licznymi śladami po ułamanych lub uschniętych gałęziach. Rozbudowaną koronę lipa zawdzięcza ulokowaniu z daleka od innych drzew, mając tym samym nieograniczony dostęp do światła słonecznego. Cechą charakterystyczną jest dorodny bluszcz pospolity, który obrasta pień i dolne partie korony.

Lipa szerokolistna „Anna”

Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos, Decyzja nr 4/65 Urzędu Województwa Wrocławskiego z dnia 5 lutego 1965 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa z gat. lipa drobnolistna (Tilia cordata)), o obwodzie 790 cm (wg innych pomiarów 745 cm) i wysokości całkowitej wynoszącej 26 m. Jej wiek szacowany jest na co najmniej 300 lat. Drzewo ulokowane jest w północnej części wsi Muchów, na terenie dawnego PGR, za budynkiem mieszkalnym pod nr 2A. Jest to swoista rekordzistka, albowiem jest to drzewo o największym obwodzie na terenie parku oraz stanowi najgrubszą pomnikową lipę szerokolistną w województwie o jednym pniu (w Unisławiu Śląskim rośnie dwupniowa lipa o obwodzie 825 cm). Drzewo posiada wyjątkowo masywny pień z licznymi guzami i naroślami oraz pęknięciami co jest typowe dla starych lip. Na wysokości 4-5 m rozgałęzia się na dwa potężne konary tworząc szeroką i wysoką w koronę o gęstym listowiu. Miejscami widać ślady po odłamanych gałęziach i zagojone blizny. Ze względu na wyjątkowość okaz został otoczony drewnianym płotem przy którym zamontowano tablicę dydaktyczną opisującą pomnik. Z tablicy można dowiedzieć się iż imię Anna nadane zostało na cześć księżniczki świdnickiej, królowej czeskiej oraz cesarzowej rzymskiej, żony Karola IV Luksemburskiego, żyjącej w latach 1339-1362.

Wrażenia osobiste: Stosunkowo pozytywne. Większość drzew charakteryzuje się dobrym stanem zdrowotnym oraz są prawidłowo oznaczone co umożliwia ich szybką i łatwą identyfikację. Dodatkowo pomniki przeważnie znajdują się w sąsiedztwie dróg lub szlaków turystycznych a tym samym nie ma większego problemu z dotarciem do nich. Wyjątkiem jest grupa pomników ulokowanych na tyłach pałacu w Jakuszowej, gdzie tamtejszy właściciel nie zezwala na fotografowanie. Pomniki w tej części parku krajobrazowego charakteryzują się także równomiernym rozproszeniem na całym obszarze, nie skupiają się w 2-3 miejscach tylko rosną w miarę równomiernie od Siedmicy i Grobli po Kłonice i Myślibórz. Sprawia to, że na zobaczenie wszystkich drzew trzeba poświęcić sporo czasu.

Informacje praktyczne:

zróżnicowany dojazd. Większość pomników znajduje się w bliskim sąsiedztwie dróg, gdzie dojście zajmuje 1-10 minut spacerem. Tylko niektóre drzewa ulokowane są głębiej w lesie i dojście do nich wymaga dłuższego spaceru (świerk w rez. Nad Groblą, grupa 13 daglezji w Kłoniach)
pomniki rozrzucone są po całym wschodnim fragmencie parku i nie ma możliwości stworzenia dobrego planu na zwiedzenie ich wszystkich spacerem, stąd zobaczenie ich wymaga jazdy samochodem. W większości przypadków istnieje możliwość zaparkowania pojazdu w pobliżu pomników, tylko w przypadku Myśliborzu jest ono płatne (płatny parking)
do wielu drzew prowadzą szlaki turystyczne lub ścieżki dydaktyczne, dzięki czemu mamy gwarancję iż nie zabłądzimy w lesie. Kilka drzew znajduje się poza szlakami (m.in. drzewa w przypałacowym parku w Jakuszowej lub buk na Radogoście)
w sąsiedztwie omawianego regionu znajdują się także inne pomniki jako że Park Krajobrazowy Chełmy stanowi jedno z największych nagromadzeń pomników w całych Sudetach, w sąsiedztwie znajdują się pomniki w Leszczynie, Pogwizdowie, Chełmcu, Męcince, Czartowska Skała lub pomniki w Jaworze
cała okolica wschodniej części parku stanowi rozległe zagłębie pełne cennych przyrodniczo miejsc jak trzy rezerwaty (Wąwóz Myśliborski, Wąwóz Siedmicki, Nad Groblą) oraz wiele cennych lecz niechronionych obiektów: Bazaltowa Góra, Karczmarz, Grota Pustelnika, Radogost, Rataj, Dolina Paszówki
najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: maj oraz jesień, kiedy to pomnikowe drzewa prezentują się najpiękniej