Pomniki Przyrody na Pogórzu Kaczawskim cz.V – Wschód Parku

8 października 2020 Wyłączono przez admin

Teren Parku Krajobrazowego Chełmy należy do jednego z największych nagromadzeń pomników przyrody w województwie, gdzie objęto niemal 700 obiektów zgrupowanych w ponad 70 pomnikach. Do jednych z większych zagłębień pomnikowych należą regiony wschodnich rubieży parku w obrębie wsi Męcinka i Chełmiec, gdzie wiele drzew objętych ochroną rośnie daleko poza szlakami w czeluściach zwartych drzewostanów.

Akty prawne: Zarządzenie Nr 28 Wojewody Legnickiego z dnia 06.04.1990 r. (Dz. Urz. Woj. Leg. z 1990 r. Nr 13 poz. 201) – większość alei i drzew w obrębie Męcinki i Raczyc; Rozporządzenie Wojewody Legnickiego z dnia 26 października 1998r. (Dz. Urz. Woj. Leg. Nr 29 poz. 259) – platany we wsi Chełmiec; Decyzja Nr 14/79 z 15 grudnia 1978 r. – dąb z Męcinki; Decyzja Nr 89/65 z 27.02.1965 r. (Dz. Urz. Woj. Rady Narodowej we Wrocławiu Nr 3 z 20.05.1966 r. – grupa 2 cisów;

Rejony sołectwa Męcinka i Chełmiec obejmują tereny północno-wschodnie i środkowo-wschodnie parku rozciągając się na zachód aż po dolinę potoku Gajka i źródła potoku Starucha. Ten drugi potok ma szczególne znaczenie albowiem to właśnie w dolinie Staruchy ulokowana jest znaczna część omawianych tu pomników, w tym pomnikowe lipy i platany. Oprócz pomników obszar charakteryzuje występowanie rozległych lasów liściastych o charakterze naturalnych lub naturalizujących się, m.in. kwaśne dąbrowy, grąd środkowoeuropejski, kwaśne buczyny i lasy klonowo-lipowe. Inwentaryzacje przyrodnicze choć wykazują duże bogactwo siedlisk, to jednak nie obfitują one liczne stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków, których największe nagromadzenie wykazane jest na górze Górzec i w dolinie potoku Błotna na Bogaczowskim Grzbiecie.

Męcinka

Jest to wieś gminna położona na przedpolu parku krajobrazowego. Granice sołectwa obejmują nie tylko same zabudowania ale także rozległe kompleksy leśne w obrębie parku oraz mniejsze osady (przysiółki), w tym Bogaczów. Na terenie sołectwa występuje kilka pojedynczych pomników przyrody i dwie aleje modrzewiowe. Warto wspomnieć górę Górzec (445 m n.p.m.), wokół której skupia się większość pomników sołectwa. Jest to wzgórze pochodzenia wulkanicznego stanowiące pozostałość po wygasłym wulkanie czego dowodem są dobrze wyeksponowane słupy bazaltowe w szczytowej części. W dawnych czasach szczyt góry stanowił miejsce kultu pogańskiego, po chrystianizacji obiekt został przekształcony na drogę krzyżową zaczynającą się u podnóża góry od strony Drogi Kalwaryjskiej. Górzec porośnięty jest grądami, kwaśnymi buczynami i lasami klonowo-lipowymi, gdzie stwierdzono występowanie wielu rzadkich roślin jak lilia złotogłów, pokrzyk wilcza jagoda czy przylaszczka pospolita.

Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 445 cm i wysokości 26 m, wiek szacowany jest na 300 lat. Drzewo rośnie na terenie leśnym w oddziale 96c, w miejscu bez charakterystycznych cech lub obiektów. Aby je odnaleźć należy ok. 250 m za zabudowaniami wsi Bogaczów skierować się na południowy zachód wzdłuż prostej linii pozbawionej drzew. Po ok. 830 m należy skręcić na północny zachód i iść w tym kierunku ok. 230 m. Okaz charakteryzuje się stosunkowo dobrą kondycją, ma masywny i prosty pień z wysoko ulokowaną, wąską koroną, której kształt uformował się z powodu bliskości innych drzew.

Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 380 cm i wysokości 27 m, wiek szacowany jest na 180 lat. Rośnie na granicy terenów leśnych w oddziale 115b, w odległości ok. 2,1 km na południowy-zachód od ostatnich zabudowań Męcinki przy kapliczce na skrzyżowaniu dróg leśnych, na początku drogi krzyżowej na Górę Górzec, gdzie krzyżuje się szlak zielony i niebieski. Drzewo posiada nisko osadzoną i dobrze rozgałęzioną koronę ze śladami blizn po odłamanych gałęziach. W bezpośredniej bliskości rośnie o połowę niższy okaz kasztanowca zwyczajnego, który częściowo przesłania dąb.

Aleja modrzewiowa z gatunku modrzewi europejskich (Larix decidua) składająca się z 37 drzew o obwodach w granicach 105-185 cm i wysokościach ok. 20 m. Drzewa rosną na północno-wschodnich stokach góry Górzec, wzdłuż drogi kalwaryjskiej i jednocześnie ciągnącego się nią szlaku niebieskiego i zielonego. Aleja ciągnie się na długości 200 m w oddziałach 115-116. Ze względu na liczbę okazy charakteryzują się różną kondycją, od drzew zdrowych, poprzez modrzewie z widocznymi uszkodzeniami lub śladami grzybów aż po osobniki martwe. Obecnie (2020 r.) jedno drzewo uległo złamaniu zmniejszając realną liczbę modrzewi w alei.

Aleja modrzewiowa z gatunku modrzewi europejskich (Larix decidua) składająca się z 156 drzew o obwodach w granicach 90-170 cm i wysokościach ok. 20-25 m. Drzewa rosną północnych stokach opadających od góry Górzec. Aleja rozpoczyna się niecałe 200 m na południowy zachód za ostatnimi zabudowaniami wsi Bogaczów, gdzie ciągną się na długości ok. 900 m wzdłuż czerwonego szlaku w oddziałach leśnych 113 i 114 cm. Ze względu na liczbę drzewa charakteryzuje duże zróżnicowanie kondycji, od okazów zdrowych po całkowicie zamarłe. Wg RDOŚ w szpalerze stwierdzono występowanie 144 modrzewi i 4 miłorzębów, co dodatkowo wskazuje na rozbieżności spowodowanych ilością drzew.

Grupa 2 drzew Cis pospolity (Taxus baccata) o obwodzie wynoszącym odpowiednio 176 i 198cm oraz wysokości 9 i 10 m. Drzewa rosną na posesji nr 2 we wsi Bogaczów, gdzie otoczone są drewnianym płotkiem. Okazy rosną na otwartej przestrzeni dzięki czemu wytworzyły gęstą i nisko osadzoną koronę o pokroju krzaczastym aniżeli drzewiastym. Notuje się częściowy posusz i zamieranie niżej położonych gałęzi, jednak ogólny stan określany jest jako dobry. Na przeciwko wjazdu na teren posiadłości rośnie dorodny dąb szypułkowy o obwodzie 375 cm i wysokości ok. 20. Drzewo jest proponowane do objęcia ochroną jako pomnik przyrody.

Chełmiec

Niewielka wieś położna na przedpolu parku krajobrazowego, której nazwa ma to samo pochodzenie co nazwa parku „Chełmy” i odnosi się ona do części uzbrojenia obronnego na głowę – hełmu. Na terenie wsi znajduje się zabytkowy park z licznymi dorodnymi drzewami, z których część została objęta ochroną. Dokładniej ochroną objęto wyłącznie platany, choć występuje tu wiele innych drzew o wymiarach pomnikowych, m.in. dęby szypułkowe i lipy drobnolistne. Sam park pochodzi z XVIII-XIX wieku, gdzie zachował się czytelny układ ścieżek, murowane ogrodzenia a także niewielki staw wraz z kanałami. Wśród nowszych fragmentów należą drewniane wiaty oraz plac zabaw. Do sołectwa przynależą także dwie kolonie, gdzie występuje największe nagromadzenie pomników.

Platan klonolistny (Platanus acerifolia) o obwodzie 615 cm (wg nowszych pomiarów 720 cm) i wysokości 29 m. Jest to największy okaz w parku i jeden z największych w obrębie Pogórza Kaczawskiego. Ulokowany jest w centralnej części parku obok drewnianej wiaty. Drzewo posiada bardzo masywny pień z licznymi wypukleniami i guzami oraz nisko osadzoną rozłożystą koronę składającą się na masywne i długie konary. Na pniu widoczny jest ślad po odłamaniu dużego konara oraz blizny po uschniętych mniejszych gałęziach.

Platan klonolistny (Platanus acerifolia) o obwodzie 370 cm i wysokości 30 m. Drzewo znajduje się w środkowej części parku, 20 m obok największego platanu. Posiada długi i pionowy pień oraz wysoko ulokowaną koronę. Jest to nietypowy kształt jak na parkowe okazy platanów, spowodowany prawdopodobnie gęstym zadrzewieniem wokół.

Platan klonolistny (Platanus acerifolia) o obwodzie 580 cm i wysokości 27 m. Drzewo ulokowane jest na tyłach parku (w południowym narożniku). Posiada masywny pień w dolnej części, który smukleje ku górze. Na wysokości 5 m rozwidla się na kilka masywnych konarów tworzących rozłożystą koronę, szczególnie w górnej połowie. Na pniu widoczne są ślady po chorobach oraz odłamanych gałęziach.

Platan klonolistny (Platanus acerifolia) o obwodzie 400 cm i wysokości 28 m. Drzewo ulokowane jest we wschodniej części parku na granicy zadrzewień. Posiada długi i prosty pień rozwidlający się na wysokości 5 m na masywne konary tworzące strzelistą koronę. Notuje się zmiany chorobowe w listowiu oraz pojedyncze uschnięte gałęzie.

Platan klonolistny (Platanus acerifolia) o obwodzie 500 cm (wg nowszych pomiarów 560 cm) i wysokości 25 m. Okaz znajduje się z przodu parku (patrząc od strony głównej ulicy), obok stawu. Posiada gruby i masywny pień z nisko osadzoną oraz rozłożystą koroną, której pokrój spowodowany jest rośnięciem drzewa w odpowiedniej odległości od innych drzew. Drzewo charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją, gdzie notuje się zmiany chorobowe na liściach, połamane, wyschnięte lub obcięte gałęzie.

Platan klonolistny (Platanus acerifolia) o obwodzie 270 cm (wg nowszych pomiarów 305 cm) i wysokości 27 m. Drzewo ulokowane jest przy zachodniej granicy parku. Posiada długi i lekki wygięty pień oraz bardzo wysoko osadzoną koronę. Jest to nietypowy kształt jak na parkowe okazy platanów, spowodowany prawdopodobnie gęstym zadrzewieniem wokół. Na pniu widoczne są zabliźniające rany oraz ślady po ułamanych gałęziach.

Raczyce i Jerzyków

Są to dwie osady położone na zachód od Chełmca, w cichej i malowniczej dolinie potoku Starucha, z czego Raczyce składają się obecnie z zaledwie jednego domostwa i turystycznej chaty „Pod Lipami”. Jest to miejsce przecięcia się kilku szlaków turystycznych oraz ścieżek przyrodniczych, w tym szlaków zapomnianych i niewidniejących już na mapach choć w terenie wciąż widnieją oznaczenia. Z tego powodu nie należy się zdziwić jeśli w czasie chodzenia poza szlakiem wciąż zobaczymy na drzewach częściowo starte oznaczenia szlaków turystycznych. Część tutejszych pomników rośnie poza oznaczonymi traktami i uczęszczanymi drogami, stąd ich odnalezienie może przysparzać niemałych problemów.

Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 495 cm i wysokości 26 m, wiek szacowany jest na 200 lat. Drzewo rośnie za Raczycami, ok. 100 m na północ od chaty „Pod Lipą” w pasie drzew ciągnących się na wschód w miejscu, gdzie dawniej przebiegała ścieżka przyrodnicza (obecnie ma zmieniony przebieg). Drzewo charakteryzuje się dobrą kondycją o masywnym pniu i jednym wyjątkowo masywnym konarze rosnącym w niższej części korony. Na pniu widoczne są blizny i ślady po owocnikach pasożytniczych grzybów. Lipa stanowi część dawnego szpaleru, pośród którego rośnie wiele dorodnych lip zasługujących na takie samo objęcie ochroną jako pomnik przyrody.

Grupa 2 drzew Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie wynoszącym odpowiednio 675 i 680 cm oraz wysokości 22-23 m, ich wiek szacowany jest na 200-250 lat. Drzewa rosną na terenie leśnym w oddziale 131h w bliskim sąsiedztwie ścieżki przyrodniczej „Śladami Kopaczy”. Pierwsza z lip rośnie tuż przy drodze, ok. 150 m na zachód od chaty „Pod Lipą”, druga z lip rośnie ok. 30 m na południe od pierwszej, bliżej granicy zadrzewień. Oba drzewa są wyjątkowo dorodne z masywnym pniem, mocno rozrośniętym w dolnej części. Większa lipa charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją ze śladami po odpadnięciu masywnych konarów oraz znacznym ubytku części korony. Na pniu widoczne są liczne spękania i ślady po owocnikach grzybów. Druga lipa także ma ślady po ułamaniach konarów oraz ubytku znacznej części korony, jednak jej stan jest znacznie lepszy. Są to jedne z najdorodniejszych lip w obrębie parku ustępując jedynie lipie Annie z Muchowa.

Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 445 cm (wg nowszych pomiarów 460 cm) i wysokości 26 m, wiek szacowany jest na 250 lat. Drzewo rośnie na skaju zadrzewień w oddziale leśnym 131d, tuż przy drodze stanowiącej jednocześnie czerwony szlak prowadzący z Chełmca do Raczyc. Drzewo posiada masywny pień oraz szeroką i dobrze rozbudowaną koronę z licznymi masywnymi i długimi konarami. Na pniu widoczne są ślady próchnienia oraz blizny po odłamanych gałęziach. Na niektórych konarach wytworzyła się gruba warstwa mszysta stanowiąca jednocześnie podłoże dla roślin (paprocie, trawy, jastrzębce).

Buk pospolity (Fagus sylvatica) o obwodzie 430 cm i wysokości 30 m, jego wiek szacowany jest na 300 lat. Drzewo rośnie na terenie leśnym w oddziale leśnym 138g pomiędzy leśną drogą a potokiem Starucha. Aby do niego dotrzeć należy należy kierować się wzdłuż ścieżki przyrodniczej „Śladami Kopaczy” i w miejscu przejścia przez potok zejść ze szlaku, następnie przejść ok 400 m dłuż drogi ciągnącej się przy potoku. Okaz rośnie przy prześwicie w zwartym drzewostanie, dzięki czemu wytworzył szeroką i rozłożystą koronę. Na pniu widoczne są niewielkie ubytki i ślady po odłamanych konarach.

Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie 350 cm i wysokości 25m (obecnie 6 m). Drzewo rośnie na terenie leśnym, w oddziale 124f, dokładniej ok. 1100 m na północny zachód za rozwidleniem drogi prowadzącej z Chełmca do Raczyc, w sąsiedztwie czerwonego szlaku turystycznego. Okaz uległ złamaniu i obecnie zatracił walory przyrodnicze.

Cis pospolity (Taxus baccata, Decyzja Nr 3/78 z 15 grudnia 1978 r.) o obwodzie 160 cm i wysokości 10 m. Drzewo rośnie na zachód od Raczyc, w bezpośrednim sąsiedztwie chaty „Pod Lipą” w oddziale leśnym 131d, gdzie zaczyna się czerwony szlak. Okaz charakteryzuje się stosunkowo dobrą kondycją i pokrojem ze śladami brązowienia igieł i usychaniem niektórych gałęzi. Jego wiek szacowany jest nawet na 400 lat czyniąc go jednym z najstarszych drzew w tej części parku.

Aleja lipowa z gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) składająca się z 64 drzew o obwodach w granicach 170-340 cm i wysokościach 18-30 m. Ich wiek szacowany jest w granicach 80-180 lat. Drzewa znajdują się na terenie leśnym w oddziałach 135g i 136l, ok. 400 m na południowy-zachód od ostatnich zabudowań Jerzykowa, gdzie rosną wzdłuż leśnej drogi na długości ok. 250 m (aż do granicy zadrzewień). Aby do nich trafić należy w miejscu, gdzie szlak niebieski przechodzi przez potok, skręcić w lewo (jeśli idziemy z północy na południe) i iść 400 m leśną ścieżką wzdłuż bezimiennego potoku. Przy alei widoczne są oznaczenia dawnego szlaku w kolorze zielonym, jednak na żadnych nowych mapach ów szlak nie jest naniesiony. Drzewa charakteryzują się zmienną kondycją ze względu na liczbę. Niektóre drzewa wykazują ślady ułamanych konarów lub listew mrozowych a także owocniki grzybów. Najokazalsze lipy rosną w zachodniej części alei, gdzie zamontowano także tabliczkę.

Wrażenia osobiste: Umiarkowane. Prawie wszystkie pomniki z terenu gminy Męcinka pozbawione są stosownych oznaczeń informujących, iż dane drzewo objęte jest ochroną. Tylko na nielicznych drzewach widoczne są stare tabliczki ze śladami mijającego czasu, a zaledwie przy jednym pomniku widoczna była nowa tablica (aleja lipowa). Bez wcześniejszego przygotowania dużej części pomników nie sposób jest odnaleźć. Rosną przeważnie w pewnych odległościach od szlaków a dodatkowy brak oznaczeń tylko utrudnia identyfikację. Na niektórych dorodniejszych drzewach widać ślady sędziwego wieku w postaci licznych ubytków korony oraz utraty wielu konarów. Jedno drzewo bukowe uległo złamaniu i tym samym utraciło walory przyrodnicze. Dawniej prawdopodobnie wiele pomników było łatwiejszych do odnalezienia albowiem na drzewach naniesione są oznaczenia szlaków i ścieżek niewidocznych na współczesnych mapach. Część drzew rośnie w bardzo dogodnym położeniu, tuż przy drogach lub szlakach, m.in. platany w parku, lipy wokół chatki „Pod Lipami” oraz aleje modrzewiowe. Dodatkowo część drzew ulokowana jest w malowniczych i cennych przyrodniczo fragmentach parku.

Na omawianym terenie występują następujące szlaki (stan na 2020 r.):

czerwony, biegnący ze Stanisławowa poprzez Jaworską Górę, Bogaczowski Grzbiet, Górzec, Zamkową, Jerzyków i dalej w kierunku Myśliborza. Przy zamkowej poprowadzono 1 km długości odejście od szlaku w kierunku chaty „Pod Lipami”
niebieski, biegnący z Sichowa poprzez Bogaczowski Grzbiet, Górzec, Zamkową, Młynik i dalej w kierunku Myślinowa
zielony, rozpoczyna się na szczycie góry Górzec i biegnie w kierunku Męcinki
ścieżka przyrodnicza „Śladami Kopaczy” tworzy pętlę wokół góry Jeżowa

Informacje praktyczne:

bardzo zróżnicowany dojazd. Niektóre drzewa rosną przy drogach (platany, aleja modrzewiowa, grupa 2 cisów), do innych prowadzą drogi leśne i szlaki. Warto wiedzieć iż wielokrotnie wspominana chatka „Pod Lipami” mimo iż ulokowana głęboko w sercu parku krajobrazowego posiada drogę dojazdową z możliwością podjazdu pod sam budynek, gdzie w pobliżu rosną lipy i cisy
niektóre pomniki rosną głęboko w lesie, bez sąsiedztwa charakterystycznych obiektów. Dojście do nich wymaga zapoznania się z ich lokalizacją i dobrej znajomości terenu
należy mieć na uwadze także przebieg szlaków i ścieżek przyrodniczych, które w ostatnich latach uległy znacznym zmianom w tym rejonie i na niektórych mapach ich przebieg może być niewłaściwy. Przykładowo dawniej czerwony szlak nie podchodził pod chatkę, a ścieżka przyrodnicza „Śladami Kopaczy” ma inny przebieg. Dodatkowo we wschodniej części widoczne są oznaczenia zielonego szlaku, który nie istnieje na żadnych znanych nam mapach
na terenie parku krajobrazowego występuje cały szereg pomników przyrody, których opisy zostały podzielone na kilka artykułów: część 1, część 2, część 3, część 4, część 5, część 6.
oprócz tego cenne przyrodniczo tereny w okolicy omawianych pomników to góra Górzec (lasy klonowo-lipowe, grądy), dolina potoku Starucha (dobrze zachowane grądy), Bogaczowski Grzbiet (stanowiska chronionych roślin)
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: wiosna i jesień, kiedy to pomnikowe drzewa prezentują się najbardziej atrakcyjnie