Pomniki Przyrody we wsi Skarszyn i Boleścin
5 maja 2019Skarszyn i Boleścin to dwie miejscowości położone na wschodnim skraju Zaczarowanych Wzgórz, które posiadają kilka ciekawych pomników przyrody oraz jedyny rezerwat na terenie gminy. Drzewa rozlokowane są na dawnych terenach przypałacowych oraz przy drodze głównej, gdzie można spotkać wiele dorodnych okazów. A to wszystko w spokojnej okolicy nieopodal Wrocławia.
Typ ochrony: Pomnik Przyrody
Data utworzenia: 1995
Powierzchnia: –
Powiat: Trzebnicki
Gmina: Trzebnica
Nadleśnictwo: Oborniki Śląskie
Akt prawny: Uchwała nr XI/85/95 Rady Miasta i Gminy Trzebnica z dnia 29 czerwca 1995r. w sprawie uznania za pomnik przyrody.
Położenie: Wszystkie pomniki przyrody położone są we wsi Skarszyn i Boleścin leżących około 8 km na południowy-wschód od miasta Trzebnica, na Zaczarowanych Wzgórzach będących częścią regionu Wzgórz Trzebnickich. Drzewa ulokowane są na dawnych terenach pałacowych oraz wzdłuż drogi głównej. Lokalizacja poszczególnych pomników jest zawarta przy indywidualnych opisach drzew.
We wsi Skarszyn wszystkie pomnikowe drzewa zlokalizowane są na przednim terenie dawnych założeń pałacowych. Ów pałac, wraz z poprzedzającymi go oficynami zbudowano w roku 1820 w stylu neoklasycyzmu. Obiekt ulokowany jest w centralnej części wsi, gdzie dawniej istniały rozległe ogrody oraz park zdrojowy z wieloma alejami obsadzonymi lipami, kasztanowcami i ozdobnymi krzewami. W latach 1830-1854 użytkowano na terenie wsi rozległe sady wiśniowe, owe sady były i są nieodłącznym elementem krajobrazu Wzgórz Trzebnickich. Wraz z upływem dekad większość dawnych założeń uległa zniszczeniu lub zatarciu. Miejscami widać jeszcze przebieg dawnych alei, gdzie ostały się pojedyncze dorodne drzewa. Najwartościowszy starodrzew zachowany jest na miejscu dawnego ogrodu i podjazdu przed pałacem, gdzie tworzy zgrupowanie kilku gatunków drzew: klony pospolite, klony jawory, kasztanowce białe, buki pospolite, buki pospolite odm. purpurowej, jesiony wyniosłe, miłorzęby dwuklapowe, platany klonolistne, dęby szypułkowe, robinie akacjowe i lipy drobnolistne. Część z nich objęto ochroną:
Platan klonolistny (Platanus xacerifolia) o obwodzie 567 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 34 m. Okaz znajduje się na dziedzińcu w pobliżu budynków gospodarskich, jest to jedyny platan na tym terenie, ciężki do przeoczenia. Ze względu na niewielką liczbę innych drzew i dobry dostęp do światła słonecznego drzewo wytworzyło szeroką i silnie rozgałęzioną koronę, która na wysokości 4 m rozwidla się na dwa potężne konary, z czego na jednym z nich widoczne są niewielkie ślady wypróchnienia. Drzewo całkowicie ulistnione bez posuszu i oznak chorobowych. Jest to jeden z kilku dorodnych platanów we wsi, jednak tylko on doznał zaszczytu objęcia ochroną pomnikową.
Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba) o obwodzie 295 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 30 m. Okaz znajduje się w tylnej części dziedzińca bliżej świetlicy, jest to jedyny miłorząb w tym miejscu, ciężki do przeoczenia. Drzewo charakteryzuje się dobrą kondycją zdrowotną. Ze względu na brak innych drzew w sąsiedztwie i nieograniczony dostęp do światła słonecznego drzewo posiada gęstą ale niesymetrycznie rozwiniętą koronę z licznymi gałęziami, które są lepiej wykształcone w kierunku południowym, gdzie dociera najwięcej słońca.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 331 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 30 m. Okaz znajduje się w północnej, tylnej części dziedzińca, gdzie z innymi lipami tworzy fragment alei w kierunku Winnej Góry (obecnie rezerwat przyrody). Drzewo charakteryzuje się stosunkowo dobrym zdrowiem pomimo śladów po odłamanych kilku gałęzi, gdzie dochodzi do rozwidlenia się korony. Sama korona jest bardzo gęsta, głównie z powodu występowania wielu drobnych gałęzi bez większych konarów. W 2022 r. zniesiono ochronę z powodu utraty wartości przyrodniczych (Uchwała nr XXXV/382/22 Rady Miejskiej w Trzebnicy z dnia 30 marca 2022 r. w sprawie zniesienia formy ochrony drzew uznanych za pomniki przyrody.).
Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 358 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 32 m. Okaz znajduje się w północnej, tylnej części dziedzińca, gdzie z innymi lipami tworzy fragment alei w kierunku Winnej Góry (obecnie rezerwat przyrody). Drzewo charakteryzuje się stosunkowo dobrym zdrowiem z niewielkimi śladami po uszkodzonych gałęziach oraz ułamanych konarach w miejscu rozwidlenia się korony. Pień zdrowy i masywny, rozdziela się na wysokości 7 m na dwa masywne konary (trzeci ułamany), z których jeden wyraźnie wyrasta ponad koronę drzewa nadając jej nieregularnego kształtu.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 379 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 35 m. Okaz znajduje się w tylnej części dziedzińca za budynkiem świetlicy, gdzie z innymi lipami tworzy fragment alei w kierunku Winnej Góry (obecnie rezerwat przyrody). Drzewo charakteryzuje się stosunkowo dobrym zdrowiem o masywnym pniu, który na wysokości 8 m rozdziela się na dwa potężne konary tworzące strzelistą ale gęstą koronę. Jest to największa lipa w zachowanej alei.
We wsi Skarszyn znajduje się wiele dorodnych drzew, które zasługują na ochronę pomnikową lub wyróżnienie. Do najważniejszych należy:
- Dąb szypułkowy (Quercus robur) rosnący w południowej części wsi na terenie dawnego PGR-u pod nr 18. Drzewo na potężny pień z rozłożystą i gęstą koroną o lekko kulistym kształcie.
- Kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum) rosnący w środkowej części wsi pod numerem 31, naprzeciw dawnego PGR-u. Drzewo na wysokości 3 m rozdziela się na dwa potężne konary tworzące gęstą, lekko walcowatą w kształcie koronę.
- Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) rosnący pod numerem 29, naprzeciwko wjazdu na teren dziedzińca z pomnikowymi drzewami. Okaz posiada gruby, obrośnięty bluszczem pień i rozłożystą oraz gęstą koronę.
- Platan klonolistny (Platanus xacerifolia) rosnący na południe od wsi, około 250 m od ostatnich zabudowań. Jest to samotnie rosnące drzewo na poboczu drogi prowadzącej w kierunku Łoziny. Okaz charakteryzuje się masywnym pniem oraz nisko osadzoną, gęstą i bardzo rozłożystą koroną. U podnóża zlokalizowany jest krzyż pokutny.
W oddalonej o kilkaset metrów na północ miejscowości Boleścin znajdują się dwa drzewa objęte ochroną pomnikową. Jeden ulokowany przy poboczu drogi, drugi natomiast rośnie przy pałacyku. Nie jest to oryginalny pałac, albowiem tamten jest już nieistniejący. Był to dwór z XVII wieku, który został usytuowany w obrębie folwarku, gdzie zastąpiono go w latach 1890-1900 nowym pałacem zbudowanym w stylu niderlandzkiego neorenesansu. Na jego dziedzińcu rośnie wiele dorodnych drzew ale tylko jedno dostąpiło zaszczytu objęcia ochroną, a mianowicie:
Buk pospolity (Fagus sylvatica), obwodzie 381 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 32 m. Okaz znajduje się na założeniach przypałacowych, na granicy działki od wschodniej strony, tuż przy brukowanej dróżce prowadzącej do przysiółka Piotrowice. Jest to masywny i dorodny buk, który cechuje się umiarkowanie dobrym zdrowiem, m.in. na wysokości około 1 m widoczne jest niewielkie wypróchnienie. Ze względu na ulokowanie częściowo pomiędzy innymi drzewami i ograniczeniem dostępności do światła słonecznego z niektórych stron, korona drzewa nabrała niesymetrycznego pokroju.
Dąb szypułkowy (Quercus robur), obwodzie 447 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 27 m. Okaz znajduje się w odległości kilku metrów przy drodze gruntowej prowadzącej do posesji nr 16, po przeciwnej stronie stary zarośnięty staw. Okaz cechuje się umiarkowanie dobrą kondycją m.in. na wysokości 3 m widoczne są ślady po ułamanym konarze a u podstawy odnotowano wypróchnienie. Ze względu na samotne ulokowanie i brak innych drzew w najbliższym sąsiedztwie, drzewo wytworzyło szeroką i rozłożystą koronę, która jest częściowo niesymetryczna. Konary są znacznie dłuższe i lepiej rozwinięte od strony południowej i zachodniej.
Podsumowując pomnikowe drzewa w obu miejscowościach stanowią dorodne drzewa w nie najgorszej kondycji, które są dodatkowo dobrze wkomponowane w krajobraz. Robią dużo lepsze wrażenie niż pomnikowe nagromadzenia w sąsiednich wsiach Głuchów Górny i Brochocin, gdzie drzewa w większości zlokalizowane są z chaszczach, zarośniętych i zaniedbanych parkach lub są martwe. Dodatkową atrakcją jest bliskość cennych terenów przyrodniczych jakimi jest rezerwat przyrody Las Bukowy w Skarszynie oraz bezimienny kompleks leśny ciągnący się wzdłuż wschodniej granicy wsi Boleścin. Jest on zbliżony do lasu w rezerwacie, jednak nie został objęty żadną ochroną. Pomnikowe drzewa warto zobaczyć w maju, gdy na gałęziach rozwinęły się świeże liście oraz jesienią, kiedy te same liście nabiorą złotych kolorów.
