Pomniki Przyrody w Kamieńcu Ząbkowickim cz. I

21 maja 2019 Wyłączono przez admin

Kamieniec Ząbkowicki znacząco wyróżnia się na pomnikowej mapie Dolnego Śląska. W 2018 r. na przypałacowych terenach objęto ochroną prawie setkę drzew zgrupowanych w 89 pomnikach przyrody. Pomnikami stały się głównie dorodne dęby i buki ale także klony, jesiony, lipy, sosny pospolite, sosny amerykańskie i wiele innych drzew.

Typ: pomnik przyrody

Data powołania: 2008, 2018

Powiat: Ząbkowicki

Gmina: Kamieniec Ząbkowicki

Nadleśnictwo: Bardo

Pomniki w Kamieńcu Ząbkowickim zgrupowane są głównie na przypałacowych terenach zielonych, to tu powołano wszystkie nowe 89 pomników w 2018 r. oraz to tu istnieje kilkanaście wcześniej powołanych pomnikowych drzew. Kilka innych znajduje się jeszcze w południowej części miejscowości, przy drodze w kierunku Ożarowa. W pierwszym artykule opisującym kamienieckie pomniki będziemy skupiać się na terenach przypałacowych. Sam pałac powstał w XIX wieku w zachodniej części większego kompleksu leśnego na wzgórzu Zameczno (284 m n.p.m.) na ruinach wczesnośredniowiecznego grodziska. Tereny były stopniowo zagospodarowywane, gdzie tworzono całe ogrody leśne z rodzimymi gatunkami jak i drzewami obcego pochodzenia. Sam kompleks obejmuje stosunkowo rozległy masyw o trzech wzniesieniach i łącznej powierzchni około 130 ha, z czego tylko zachodnia część (wokół pałacu) utrzymana jest jako ogród. Pozostałe tereny ulegają naturalizacji i stopniowo coraz bardziej przypominają siedliska leśne nawiązujące do grądu środkowoeuropejskiego, żyznej buczyny i świetlistej dąbrowy. Ze względu na mnogość pomników, zostaną one podzielone na kilka artykułów. Pierwsza część będzie się skupiać na drzewach w części zachodniej (pomiędzy głównym wejściem i pałacem).

Cis pospolity Taxus baccata (Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494)), jest to 8 pojedynczych pomników powołanych jedną uchwałą, które zlokalizowany są po lewej stronie pałacu, wzdłuż ścieżki na wysokości fontanny. Każdy okaz stanowi pojedynczy pomnik o obwodach pni: 80, 68, 47, 39, 85, 61, 45 i 85 cm. Okazy różnią się skrajnie względem wielkości i pokroju, od okazów dorodnych niemal drzewiastych po stosunkowo małe i krzewiaste.

Cis pospolity Taxus baccata (Uchwała Nr LX/387/2018 Rady Gminy Kamieniec Ząbkowicki z dnia 15 listopada 2018 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody), jest to najdorodniejszy okaz pomnikowego cisa na terenach pałacowych o obwodzie 134 cm. Krzew rośnie w zachodniej części parku w osi kompozycyjnej tarasów przy południowym narożniku pałacu, w bezpośrednim sąsiedztwie pomnikowego jesionu. Cis posiada szeroką i nisko osadzoną koronę oraz długie i gęste gałęzie. Pokrój ten zawdzięcza ulokowaniu w dobrze nasłonecznionym miejscu od południowej strony, podczas gdy pozostałe cisy są przeważnie słabo rozgałęzione z powodu ulokowania na stanowiskach cienistych. Namiar lokalizacyjny: 50°31’12.95″N; 16°52’49.41″E

Grupa drzew Cis pospolity Taxus baccata (Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494)), są to trzy grupy cisów rozmieszczone naokoło pałacu, obejmujące:

grupa 3 cisów o obwodach 30-40 cm, ulokowanych przy ścieżce po lewej stronie okalającej pałac, nieopodal północnego narożnika budowli.
grupa 3 cisów o obwodach w granicach 35-60 cm, znajduje się tuż przy ścieżce okalającej pałac od strony północno-zachodniej
grupa 2 cisów o obwodach 60 i 68 cm, znajduje się za pałacem po lewej stronie przy ścieżce na wprost amfiteatru.

Wszystkie omawiane tu cisy cechują się stosunkowo dobrą kondycją, bez większych uszczerbków czy oznak zamierania. Jeden okaz posiada silnie uszkodzony i zniekształcony pień, jednak jego ogólna kondycja jest dobra. Generalnie kamienieckie cisy nie należą do dorodnych okazów, niektóre z nich są wręcz przeciętnych rozmiarów (przypomnijmy, że wg ustawy sugerowany obwód cisów do objęcia ochroną wynosi 50 cm). Na terenie kompleksu leśnego występuje jeszcze kilkanaście innych cisów o wymiarach pomnikowych.

Buk pospolity (Fagus sylvatica), na terenie przedniej części znajduje się kilkanaście dorodnych buków, z których część objęto ochroną. Są to:

okaz o obwodzie 350 cm (50°31’18.90″N; 16°52’45.65″E), zlokalizowany jest na samej granicy parku (obok krawężnika) w pobliżu parkingu przy „Czerwonym Kościółku”. Jest to okazały buk o długim i masywnym pniu oraz wysoko umieszczonej, strzelistej koronie. Na pniu widoczne są liczne blizny po ułamanych gałęziach oraz cięciach sanitarno-pielęgnacyjnych. Buk stanowi jedno z pierwszych drzew widocznych przy głównym wejściu na ogrodzone tereny pałacowe będąc ważnym elementem krajobrazowym.
okaz o obwodzie 346 cm (50°31’18.23″N; 16°52’44.25″E), zlokalizowany jest na samej granicy parku (obok krawężnika) w pobliżu parkingu przy „Czerwonym Kościółku”. Jest to okazały buk o rozbudowanej i nisko usadowionej koronie z licznymi śladami po cięciach oraz ułamanym konarze. Stanowi ważny element w krajobrazie przestrzennym ze względu na umiejscowienie tuż przed głównym wejściem na tereny parkowe.
okaz o obwodzie 380 cm (50°31’11.84″N; 16°52’43.92″E), jest to wyjątkowo duży buk o długim i prostym pniu oraz wysoko położonej, strzelistej i gęstej koronie. Widoczne są niewielkie ubytki w koronie w postaci uschniętych pojedynczych gałęzi. Drzewo zlokalizowane jest w osi kompozycyjnej tarasów zamkowych, przy krawędzi drzewostanu. Stojąc na tarasach można znacznie lepiej przyjrzeć się koronie, która zaczyna się mniej-więcej na tej wysokości.

Dąb szypułkowy (Quercus robur), jest to drugi najliczniejszy pomnikowy gatunek w obrębie terenów przypałacowych, skupiający wiele dorodnych i wiekowych drzew o bardzo różnym stopniu kondycji:

okaz o obwodzie 454 cm (50°31’15.40″N; 16°52’41.74″E), jest to dorodny i sędziwy dąb o częściowo zniszczonej koronie na wskutek uderzenia pioruna. Pień nosi ślady wypróchnienia, dodatkowo korona jest silnie przerzedzona i zniekształcona z licznymi śladami po cięciach i odłamanych konarach. Drzewo zlokalizowane jest przy drodze pomiędzy „Czerwonym Kościółkiem” a mostem na Budzówce (skraj parku).
okaz o obwodzie 463 cm (50°31’12.10″N; 16°52’40.59″E), posiada lekko wygięty pień oraz szeroką i masywną podstawę, która jest częściowo wypróchniała. W koronie widoczne są ślady po cięciach pielęgnacyjnych. Drzewo zlokalizowane jest na skraju parku od zachodniej strony, zaraz przy ogrodzeniu, gdzie rośnie na stromej skarpie powodując częściowe uwidocznienie korzeni.
okaz o obwodzie 340 cm (50°31’12.72″N; 16°52’39.64″E), jest to dorodny dąb o mocno zniekształconym pniu. Pień esowato wygięty, pochyły, najprawdopodobniej celowo formowany w przeszłości. Drzewo o wyjątkowych walorach estetycznych, istotne dla kompozycji parku. Na pniu wije się młody okaz bluszczu pospolitego. Drzewo zlokalizowane jest na krawędzi drzewostanu na wzniesieniu w pobliżu mostu na Budzówce.
okaz o obwodzie 345 cm, jest to samotnie usadowiony dąb o gęstej i szerokiej koronie oraz lekko przechylonym pniu. Sama korona niesie liczne ślady po cięciach. Drzewo zlokalizowane jest na niewielkim cyplu nad stawem od południowej strony kompleksu, już poza obrębem zwartego drzewostanu, dzięki czemu stanowi istotny element kompozycji tej części parku.

Grab pospolity (Carpinus betulus, 50°31’11.76″N; 16°52’41.83″E) o obwodzie pnia 246 cm. Jest to stosunkowo dorodne drzewo o prostym pniu i mocno strzelistej koronie rozdzielającej się na kilka grubych konarów. W koronie widoczne są ślady po cięciach pielęgnacyjnych oraz próchniejącą bliznę po odłamanej gałęzi. Okaz zlokalizowany jest na południowo-zachodnim skraju parku (tuż przy płocie) w osi kompozycyjnej tarasów (poniżej najniższego), gdzie jest bardzo dobrze widoczny od strony zewnętrznej alejki ciągnącej się wzdłuż ogrodzenia. Jest to jeden z dwóch pomnikowych grabów, choć na terenie kompleksu leśnego występuje bardzo wiele drzew z tego gatunku o wymiarach pomnikowych.

Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos), stanowi kolejny gatunek ulokowany w czołówce pod względem liczby pomników przyrody. Lipy w zachodniej części zgrupowane są niemal obok siebie, w odległości kilku-kilkunastu metrów:

okaz o obwodzie 328 cm (50°31’12.97″N; 16°52’43.84″E), jest to zdrowa i okazała lipa o strzelistej, wysoko ulokowanej koronie. Drzewo położone jest w osi kompozycyjnej tarasów zamkowych, przy głównej alei prowadzonej do południowo-wschodniego wejścia do Pałacu. Na jej pniu namalowany jest znak niebieskiego szlaku turystycznego. Po drugiej stronie ścieżki znajduje się druga pomnikowa lipa.
okaz o obwodzie 339 cm (50°31’13.12″N; 16°52’44.13″E), jest to zdrowa i okazała lipa o strzelistej koronie składającej się na dwa grube konary. Drzewo położone jest w osi kompozycyjnej tarasów zamkowych, przy głównej alei prowadzonej do południowo-wschodniego wejścia do Pałacu.
okaz o obwodzie 314 cm (50°31’12.57″N; 16°52’45.22″E), jest to zdrowa i okazała lipa o rozwidlonym pniu na dwa grube konary główne. Drzewo położone przy głównej alei prowadzonej do południowo-wschodniego wejścia do Pałacu, po drugiej stronie ścieżki znajduje się druga pomnikowa lipa.

Jesion wyniosły (Fraxinus excelsio, 50°31’12.66″N; 16°52’48.65″E) o obwodzie pnia 370 cm. Drzewo posiada długi i masywny pień oraz wysoko umieszczoną, strzelistą koronę, w której widać liczne ślady po cięciach gałęzi i formowaniu. Pień rozszerzony u podstawy w typowy sposób dla dojrzałych jesionów. Z powodu umiejscowienia przy stromej skarpie oraz szerokiej podstawy, okaz ma częściowo odsłonięty system korzeniowy. Jesion położony jest w osi kompozycyjnej tarasów, przy południowym narożniku pałacu, tuż obok pomnikowego cisa.

Jesion wyniosły (Fraxinus excelsio, 50°31’12.71″N; 16°52’46.09″E) o obwodzie pnia 365 cm. Drzewo posiada długi i masywny pień z wysoko osadzoną słabo rozgałęzioną koronę o strzelistych, niemal pionowych konarach. Widoczne są pojedyncze ślady po cięciach pielęgnacyjnych. Z powodu umiejscowienia przy stromej skarpie oraz szerokiej podstawy, okaz ma częściowo odsłonięty system korzeniowy. Jesion położony jest w osi kompozycyjnej tarasów, Cechą charakterystyczną jest pień obrośnięty bluszczem, sięgającym korony.

Informacje praktyczne:

dobry dojazd, na zachód od parku ulokowany jest parking. Poza tym teren jest na tyle rozległy, że niemal z każdej strony ulokowane są miejsca mogące posłużyć do zaparkowania samochodu
teren bardzo dobrze zagospodarowany turystycznie, jako że pałac jest jedną z najważniejszych atrakcji tej części Sudetów, przebiegu tu m.in. niebieski szlak turystyczny oraz wyznaczone są liczne aleje i ścieżki spacerowe
Wszystkie omówione tu pomniki znajdują się w przedniej (zachodniej) części kompleksu pomiędzy pałacem a wejściem głównym. W przypadku pozostałych pomnikowych drzew trzeba już udać się przez główne wejście na tereny ogrodów. Obiekt jest zamykany na noc (godz. otwarcia to 7-21). Część z nich najlepiej jest zwiedzać poza ogrodzeniem, wzdłuż ścieżki idącej przy płocie. Tam albowiem rosną niektóre buki i dęby oraz grab.
sam teren polecam odwiedzić o różnych porach roku aby móc podziwiać tutejsze drzewa w pełnej okazałości. Szczególnie atrakcyjnie wyglądają one jesienią, gdy większość liści przebarwia się na żółte i czerwonego kolory. W przypadku ciemnozielonych cisów warto wybrać się także wiosną, gdy ich kolor bardzo kontrastuje z jasną zielenią sąsiednich drzew
w bezpośredniej bliskości nie występują tereny chronione. W odległości 15-20 km zlokalizowane są rezerwaty przyrody (Muszkowicki Las Bukowy i Skałki Stoleckie na północy, Cisy i Cisowa Góra na zachodzie) oraz użytek ekologiczny Hałda Storczykowa na południu. Poza tym w samym tylko Kamieńcu znajduje się ponad 100 pomników przyrody
zlokalizowane poszczególnych pomników może sprawiać trochę problemów albowiem ulokowane są nierównomiernie na całym terytorium parku, jednak każde drzewo opatrzone jest stosowną tabliczką ułatwiającą identyfikację. Zaleca się pobranie mapy z uchwały (nazwa aktu jest na samej górze artykułu) i przy jej pomocy oznaczać drzewa. Obejście wszystkich drzew (nie tylko z opisywanego fragmentu) może zająć tak naprawdę cały dzień