Pomniki Przyrody w Sobótce

Pomniki Przyrody w Sobótce

8 listopada 2019 Wyłączono przez admin

Ślęża jest to jeden z najpopularniejszych celów weekendowych wycieczek mieszkańców dolnośląskiej stolicy, Wrocławia. Każdej soboty i niedzieli tłumy turystów przemierzają ślężańskie szlaki w celu dotarcia na szczyt. Mało kto wie, że masyw obfituje w wiele pomników przyrody, których największe nagromadzenie znajduje się w Sobótce a jeszcze mniej wie o niezwykłym pomniku Krasnoroście. 


Typ ochrony: Pomnik Przyrody

Data utworzenia: 1967, 1978, 1995, 2017

Powierzchnia:  –

Powiat: Wrocławski

Gmina: Sobótka

Nadleśnictwo: Miękinia



Akt prawny:Uchwała nr XIII/86/95 Rady Gminy i Miasta Sobótka z dnia 19 lipca 1995 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody; Decyzja nr 30/78 Urzędu Województwa Wrocławskiego z dnia 28 kwietnia 1978 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa z gat. dąb szypułkowy (Quercus robus).; Uchwała Nr XXXV/271/17 Rady Miejskiej w Sobótce z dnia 14 lipca 2017 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody

Położenie: Wszystkie pomniki położone są w północnej części Masywu Ślęży, na terenie parku krajobrazowego w obrębie miasta Sobótka, głównie na jej zachodnim osiedlu określanym jako Sobótka-Górka, gdzie pomniki rosną na terenie parku miejskiego oraz w okolicy dawnego zamku. Poza tym istnieją cztery pomnikowe dęby ulokowane są w innych częściach miasta oraz pomnik przyrody obejmujący stanowisko chronionego krasnorostu w zachodniej części parku krajobrazowego przynależnego administracyjnie do miasta.

Miasto Sobótka jest jednym z dwóch miejscowości z prawami miejskimi w obrębie powiatu wrocławskiego (drugim są Siechnice), która położona jest u północno-wschodnich podnóży Masywu Ślęży. Sama Sobótka jest jednym z najstarszych polskich miast. Została ona założona na prawie niemieckim, a same prawa miejskie uzyskała już w 1221 roku. Obecnie jest niewielką miejscowością położoną u stóp najpopularniejszego celu weekendowych wycieczek mieszkańców Wrocławia, którzy tłumnie odwiedzają miasto i otaczający je park krajobrazowy wraz z trzema tamtejszymi rezerwatami. Od zawsze turyści a czasem i sami mieszkańcy nazywają górę Ślężę mianem „Sobótki”, co jest również od zawsze wyśmiewane przez znawców i natychmiast korygowane. Mało kto wie ale niemal cały obszar góry Ślęży przynależy administracyjnie do miasta, tak więc wypowiedzenie zdania „w weekend chodziłem po Sobótce” mając na myśli szczyt góry, nie jest technicznie rzecz biorąc błędem.

W Sobótce istnieje kilkanaście pomników przyrody obejmujących w większości dęby oraz kilka innych drzew:

Dąb szypułkowy (Quercus robur) jest to gatunek, który całkowicie dominuje w spisie pomników przyrody miasta, obejmuje on 13 z 15 drzew, dokładniej:

  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 486 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 22 m. Okaz znajduje się w sąsiedztwie stacji PKP przy ul. Stacyjnej w północnej części miasta, tuż obok drugiego pomnikowego dębu. Drzewo z powodu ulokowania w otwartym terenie wytworzyło nisko osadzoną oraz szeroką i gęstą koronę o długich i cienkich konarach. Miejscami występuje niewielki posusz i ślady wypróchnienia.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 374 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 20 m. Okaz znajduje się w sąsiedztwie stacji PKP przy ul. Stacyjnej w północnej części miasta, tuż obok drugiego pomnikowego dębu. Podobnie jak jego sąsiad, dąb rośnie na otwartej przestrzeni, gdzie wytworzył gęstą i rozłożystą koronę z licznymi, długimi i cienkimi konarami. Miejscami notuje się uschnięte lub odłamane gałęzie.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 558 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 23 m . Okaz znajduje się w ogrodzie na posesji prywatnej, w północno-wschodniej części działki zarządzanej przez Towarzystwo Jeździeckie Horyzont. Dąb ulokowany jest na otwartej przestrzeni, dzięki czemu wytworzył bardzo szeroką i gęstą, nisko osadzoną koronę. Miejscami występuje posusz oraz odnotowuje się uschłe i ułamane gałęzie.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 573 cm i nieznanej obecnie wysokości całkowitej. Okaz znajdował się w pobliżu cmentarza na zachodzie miasta, jednak inwentaryzacja RDOŚ nie odnalazła okazu w terenie. Z tego powodu postuluje się o zniesienie pomnika.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 572 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 27 m. Okaz znajduje przy ul. Zamkowej, po drodze do hotelu „Zamek” po lewej stronie jezdni., kilka metrów przed miejscem, gdzie niebieski szlak skręca w kierunku parku krajobrazowego. Jest to dorodny dąb charakteryzujący się lekko wygiętym pniem na kształt łukowaty. Korona posiada liczne ale stosunkowo małe konary oraz ślady po ułamanych gałęziach. Powierzchnia kory jest silnie obrośnięta mchami nadając pniu zielonkawej barwy.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 458 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 28 m. Okaz znajduje przy ul. Zamkowej, po drodze do hotelu „Zamek” po prawej stronie jezdni, dokładniej około 30-40 m poniżej drogi tuż przy ogródkach działkowych. Jest to dorodny dąb o grubym pniu oraz nisko osadzonej, gęstej i rozłożystej koronie. W bezpośredniej bliskości znajdują się liczne zniszczone budynki gospodarskie, które bardzo psują efekt wizualny.

  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 558 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 26 m. Okaz znajduje się w pobliżu przedszkola przy ul. Świdnickiej, dokładniej w północnej części zabytkowego zespołu parkowego umiejscowionego pomiędzy ul. browarną i zamkową. W bezpośrednim sąsiedztwie ulokowane są dwa inne pomnikowe dęby. Spośród trzech dębów, ten umiejscowiony jest najbardziej na wschód, w kierunku parkowej górki. Drzewo posiada bardzo szeroką podstawę, jednak korona jest silnie uszkodzona z wieloma brakującymi konarami i śladami po zabiegach pielęgnacyjnych. U podstawy pnia liczne owocniki kilku gatunków grzybów, w tym objęty ochroną ozorek dębowy.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 464 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 24 m. Okaz znajduje się w pobliżu przedszkola przy ul. Świdnickiej, dokładniej w północnej części zabytkowego zespołu parkowego umiejscowionego pomiędzy ul. browarną i zamkową. W bezpośrednim sąsiedztwie ulokowane są dwa inne pomnikowe dęby. Spośród trzech dębów, ten rośnie najbliżej budynków przedszkola. Jest to najbardziej uszkodzony pomnik na naszej liście, który charakteryzuje się silnie uszkodzonym pniem ze śladami ognia (być może skutek uderzenia przez piorun) oraz mocno przerzedzoną i osłabioną koroną. Na pniu notuje się ślady żerowania owadów oraz owocniki grzybów.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 382 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 26 m. Okaz znajduje się w pobliżu przedszkola przy ul. Świdnickiej, dokładniej w północnej części zabytkowego zespołu parkowego umiejscowionego pomiędzy ul. browarną i zamkową. W bezpośrednim sąsiedztwie ulokowane są dwa inne pomnikowe dęby. Spośród trzech dębów, ten rośnie najbardziej na zachód w pobliżu siłowni i placu zabaw. Dąb posiada słabo rozwiniętą koronę, jednak jest ona zdrowa z bardzo niewielkimi śladami posuszu lub uszkodzeń. W kilku miejscach widać ślady po cięciach pielęgnacyjnych.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 480 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 21 m. Okaz znajduje się koło mostku na szosie (ul. Świdnicka) naprzeciwko przedszkola, w bezpośrednim sąsiedztwie drugiego pomnikowe dębu. Drzewo ulokowane jest w otwartym terenie, dzięki czemu pierwotnie wytworzyło szeroką i nisko osadzoną koronę. Obecnie stan zdrowia jest określany jako zły, gdzie notuje się wyschnięte i połamane gałęzie, pusty pień przy podstawie oraz silnie uszkodzoną koronę, która grozi złamaniem i może stanowić zagrożenie życia (wg opinii RDOŚ).

  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 462 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 21 m. Okaz znajduje się koło mostku na szosie (ul. Świdnicka) naprzeciwko przedszkola, kilka metrów na północ za innym pomnikowym dębem. Drzewo rośnie w niewielkich zadrzewieniach jednak nie będących zwartym drzewostanem, dzięki czemu dąb mógł wytworzyć szeroką i rozłożystą koronę, jednak osadzoną dość wysoko. Poniżej, na całej długości pnia widoczne są ślady po obciętych konarach.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 456 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 22 m. Okaz znajduje się przy ul.Browarnej, około 40 m od drogi prowadzącej do dawnego browaru, na południowo-wschodnim brzegu brzegu stawu. Drzewo posiada gruby i masywny pień oraz silnie przerzedzoną cięciami koronę, w tym ślady po obciętych dorodnych konarach. Poza tym notuje się wyschnięte i obcięte gałęzie oraz ubytek wgłębny w pniu. Jest to najstarszy istniejący do tej pory pomnik w Sobótce, powołany już w 1978 r., podczas gdy większość pozostałych drzew została objęta dopiero w 1995 r.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 620 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 30 m. Drzewo rośnie na działce nr 2 AM 5, obręb Górka, na zachodnim brzegu bezimiennego potoku w pobliżu ul. Kasztelańskiej. Jest to najnowszy pomnikowy dąb w Sobótce (stan na 2019 r.) i jednocześnie najgrubszy. Drzewo ulokowane jest na skraju zwartego drzewostanu z tego powodu korona osadzona jest wysoko.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) „Piast”. Jest to dorodne drzewo, które obecnie nie figuruje w spisie pomników RDOŚ, przez co nieznany jest jego obwód ani wysokość. Drzewo spotkał ten sam los, który przytrafił się dziesiątkom, jeśli nie setkom drzew na terenie województwa i kraju. Mianowicie w czasie tworzenia oficjalnych list pomników przyrody, część z nich została z nieznanych powodów pominięta lub przegapiona. Na drzewie do tej pory wisi tabliczka pomnikowa. Okaz rośnie przy zielonym szlaku pomiędzy Kwarcową Górą a ZPK Skalna. Drzewo pierwotnie rozgałęziało się w dolnej części pnia na dwa masywne konary. Obecnie jeden z konarów uległ zniszczeniu. Powierzchnia kory jest silnie porośnięta mchem nadając pniu zielonkawej barwy.

Oprócz dębów na terenie Sobótki objęto ochroną pomnikową dwa inne drzewa:

Cyprysik nutkajski (Chamaecyparis nootkatensis) o obwodzie 162 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 34 m. Okaz znajduje się po prawej stronie ul. Zamkowej, w drodze do hotelu, przy zabudowaniach przed zamkiem. Obecnie cyprysik rośnie w obrębie ogródków działkowych i można go podziwiać tylko z większej odległości, nie ma dostępu bezpośredniego. Większość gałęzi oraz oś drzewa skierowana jest głównie w kierunku południowym i wschodnim, powodując lekką niesymetryczność. Poza tym jest to okaz zdrowy z niewielkimi śladami po uschniętych lub odłamanych gałęziach.

Miłorząb dwuklapowy (Gingko biloba) o obwodzie 299 cm i wysokości całkowitej wynoszącej około 23 m. Okaz znajduje się na samym końcu ul. Zamkowej, dokładniej na terenie niewielkiego placu przed wejściem głównym do zamku, w zachodniej części. Drzewo posiada nisko osadzoną i mocno rozgałęzioną koronę, szczególnie szeroką w dolnej części. Notuje się niewielki posusz czy ślady po odłamanych gałęziach, jednak stan ogólny drzewa jest bardzo dobry. Jest to jeden z dwóch miłorzębów pierwotnie objętych ochroną na terenie Sobótki, jednak obecnie drugi egzemplarz nie figuruje już w spisie.


Krasnorost, jest to pomnik chroniący stanowisko rzadkiego gatunku krasnorostu hildenbrandii rzecznej (Hildenbrandia rivularis), obejmujący 100 m odcinek bezimiennego potoku w północno-zachodniej części masywu. Jest to jedyny tego typu pomnik nie tylko w Sobótce ale generalnie w województwie. Same pomniki powierzchniowe są rzadkie w województwie, jednak żaden nie chroni dodatkowo stanowisk rzadkich gatunków. Samemu pomnikowi poświęcony jest osobny artykuł: Krasnorost w Masywie Ślęży

Miasto oraz gmina Sobótka należy do czołówki dolnośląskich samorządów, gdzie występują tzw. „zapomniane” pomniki przyrody, czyli drzewo oznaczone stosowną tabliczką, jednak nie figurujące w spisach pomników gminy lub RDOŚ. Ze względu na brak publikacji odnośnie takich pomników, nie wiadomo do końca ile ich rośnie na terenie miasta. Poniżej lista drzew, o których udało nam się znaleźć informacje:

  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) „Piast„, wspomniany wcześniej w artykule
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur), okaz o obwodzie 586 cm rośnie na rogu ul. Słowiańskiej i Leśnej. Posiada masywny pień rozdzielający się na trzy grube konary. Ze względu na ulokowanie na otwartej przestrzeni, dąb wytworzył rozłożystą i gęstą koronę.
  • Daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii), rośnie w parku przyległym do pobliskiego ośrodka szkolno – opiekuńczego na osiedlu Górka, w pobliżu innego zapomnianego pomnika, świerka pospolitego.
  • Sosna czarna (Pinus nigra), okaz rośnie na terenie Ośrodka Wypoczynkowego Pielgrzym przy ul. Słonecznej. Posiada długi i prosty pień oraz wysoko usadowioną, rozłożystą koronę.
  • Szydlica japońska (Cryptomeria japonica), okaz rośnie na terenie zakładu leczniczego w sąsiedztwie boiska.
  • Świerk pospolity (Picea abies), rośnie w parku przyległym do pobliskiego ośrodka szkolno – opiekuńczego, w sąsiedztwie innego zapomnianego pomnika, daglezji zielonej. Okaz charakteryzuje masywny pień o krępej budowie ze śladami po cięciach dolnych konarów.

Obszar administracyjny miasta Sobótka jest pełen licznych dorodnych drzew o wymiarach pomnikowych. Dotyczy to zarówno terenów miejskich, gdzie licznie rosną inne dorodne dęby a także lipy drobnolistne, miłorzęby i daglezje. Poza tym obszar leśny na południu, obejmujący już rozległe lasy Masywu Ślęży, również obfituje w bardzo wiele dorodnych drzew, głównie buków i dębów (gatunków dominujących w drzewostanie). Szczególne warte uwagi są drzewa rosnące w sąsiedztwie zamku, które zapewne stanowią pozostałości po dawnych założeniach parkowych. Mowa tu m.in. o parze daglezji zielonych i parze buków pospolity, które rosną na południowy-zachód od zamku na granicy dawnych założeń parkowych i lasu w oddziale 136c. Poza tym wiele dorodnych buków ulokowanych jest na całym terenie parku krajobrazowego, niestety większość z nich zapewne czeka smutny los albowiem w ostatnich latach bardzo nasiliła się rabunkowa wręcz wycinka drzewostanów w obrębie nadleśnictwa, w tym na terenie Ślęży. Dawniej w Sobótce istniały także inne pomnikowe drzewa, które spotkał ten sam los co Dąb Piast, a więc zniknięcie z pomnikowych rejestrów choć okazy dalej rosną i mają nawet zawieszone tabliczki. Mowa tu o miłorzębie rosnącym na końcu ul. Osiedle Browarniane, dębie przy ul. Leśnej na odcinku pomiędzy ul. Dębową i Słowiańską oraz kilku drzewach w obrębie zamkowego parku w Górce. Drzewa choć posiadają tabliczki nie są ujęte w spisie pomników.


Informacje praktyczne:

  • dobry dojazd, znaczna większość pomników zlokalizowana jest przy lub w bezpośredniej bliskości dróg. Jedynie 3 dęby rosną w większej odległości (200-300 m) od najbliższej ulicy
  • większość pomników posiada tabliczki, co bardzo ułatwia identyfikację. Dodatkowo kilka dębów nieumiejscowionych na oficjalnej liście pomników RDOŚ także posiada owe tabliczki sugerujące, że kiedyś były pomnikami
  • w bliskim sąsiedztwie zlokalizowane są trzy ślężańskie rezerwaty przyrody, tj. Góra Ślęża, Góra Radnia i Łąka Sulistrowicka a także seria użytków ekologicznych chroniąca stanowiska paproci serpentynowych. W pobliskich miejscowościach znajduje się kilkadziesiąt pomników przyrody, głównie dębów oraz cisy, lipy, żywotniki, klony (w tym klon Szwedlera) i sosna wejmutka
  • w bezpośrednim sąsiedztwie istnieje kilka cennych przyrodniczo miejsc, m.in. góra Wieżyca, gołoborza na północnych stokach Ślęży i seria drobnych wąwozów porośniętych grądem i żyznymi buczynami na zachód od zamku
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: maj i jesień, kiedy to pomnikowe drzewa prezentują się najefektowniej