Siedem Sówek

W atlasach historycznych mamy Siedem Cudów Świata, o których słyszał prawie każdy, za to nie każdy słyszał, że w Górach Sowich też mamy obiekt związany z cyfrą siedem. Mianowicie jeden z najmłodszych pomników przyrody nieożywionej w województwie, który obejmuje formacje skalną zwaną Siedem Sówek. Czemu siedem i czemu sówek? O tym mówi pewna legenda. 

Typ ochrony: Pomnik Przyrody

Data utworzenia: 2018

Powierzchnia:  –

Powiat: Dzierżoniowski

Gmina: Pieszyce

Nadleśnictwo: Świdnica

Akt prawny: Uchwała Nr XLV/322/2018 Rady Miejskiej W Pieszycach z dnia 23 maja 2018 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody nieożywionej

Formacja skalna położona jest w północno-wschodniej części Gór Sowich na granicy parku krajobrazowego, około 1200 m na zachód od zabudowań Kamionek Dolnych na wysokości kościoła Aniołów Stróżów. Dokładniej na północnych stokach opadających do doliny bezimiennego potoku (lewobrzeżny dopływ Pieszyckiego Potoku) pomiędzy północno-wschodnimi zboczami Młyńska (778 m n.p.m.) i północnymi zboczami Skalistej (496 m n.p.m.) w masywie Wielkiej Sowy. Całość zlokalizowana jest w oddziale leśnym 183 nadleśnictwa Świdnica i zajmuje powierzchnię około 1,79 ha. Wraz z powołaną w tej samej uchwale Niedźwiedzią Skałką, Siedem Sówek stanowi najmłodszy pomnik przyrody nieożywionej na terenie województwa (stan na 2019 r.). Omawiana formacja skalna tworzy mur skalny składający się z kilkunastu mniejszych i większych wychodni, ambon, baszt i ścian skalnych, z których największe osiągają około 20 m wysokości. Ułożone są na dwóch poziomach na bardzo stromym stoku opadającym w kierunku potoku. U podnóża znajduje się wąska droga, po której wiedzie ścieżka przyrodnicza Kamionki-Lasocin. Wbrew niektórym mapom, żółty szlak z Kamionek w kierunku Wielkiej Sowy omija Siedem Sówek, które zlokalizowane są po drugiej stronie potoku w stosunku do szlaku.

Skałki zbudowane są ze zlepieńców kwarcowych przynależnych do bloku sowiogórskiego, sklasyfikowane jako młode skały osadowe okresu karbońskiego tworzące kulm sowiogórski. Są one bezpośrednio podścielone przez szarogłazy z przewarstwieniami łupków szarogłazowych. Kulmem określa się morskie frakcje dolnego karbonu (tzw. dinat, pierwsza epoka karbonu), które składają się z osadów okruchowych skał niewęglanowych. Siedem Sówek zbudowane są z zlepieńców polimiktycznych (zawierają one wiele różnego rodzaju otoczaków). Same otoczaki są pochodzenia głównie kwarcowego, złożonego z kwarców dewońskich i dolnokrabońskich skał osadowych (kulm), a także zmetamorfizowanych skał kaledońskich i prekambryjskich, porfirów o bliżej nieokreślonym pochodzeniu, gabr z Masywu Ślęży oraz sowiogórskich granitów, pegmatytów, amfibolitów i gnejsów. Niektóre skały wykazują zróżnicowanie w poziomie wietrzenia skutkiem czego jest występowanie różnego rodzaju zagłębień, spękań oraz tafoni. Te ostatnie stanowią zagłębienia w skałach powstające na wskutek nierównomiernej erozji granitu, w miejscach gdzie skała jest bardziej podatna na wietrzenie. W efekcie niektóre fragmenty są szybciej wymywane niż sąsiednie fragmenty skały tworząc coraz większe zagłębienia. Tafoni występują w kilku miejscach ścian.

Północne partie zboczy o stromych stokach porośnięte są zboczowym lasem lipowo-klonowym (Aceri-Tilietum), wkomponowuje się w krajobraz wysokiego skalnego muru. W miejscach wilgotniejszych spotykany jest wariant paprociowy z dużym udziałem nerecznicy samczej, podczas gdy przy wierzchołku notuje się formę ubogą z charakterystycznym bodziszkiem cuchnącym, przypominającą częściowo kwaśną dąbrowę. Drzewostan bogaty gatunkowo, który buduje głównie lipa szerokolistna i klon zwyczajny z udziałem lipy drobnolistnej, grabu pospolitego, klonu jawora, buku pospolitego i dębu szypułkowego. W runie leśnym spotykane są głównie pospolite gatunki typowe dla żyznych lasów liściastych jak gajowiec żółty, jasnota biała, zawilec gajowy, kokoryczka wonna i poziewniki. Ściany skalne porośnięte są licznymi kobiercami paproci zwyczajnej i mchów ze zbiorowiska Androsacion vandelii. Siedem Sówek należy do elitarnej grupy skał w Polsce, gdzie stwierdzono występowanie rzadkiej i chronionej zanokcicy serpentynowej. Gatunku o znaczeniu wspólnotowym, wymagającego wyznaczenia obszarów Natura 2000. Należy jednak nadmienić, że występowanie zanokcicy na tych skałach podaje program ochrony nadleśnictwa. Inne prace naukowe nie wspominają o tym stanowisku, jednak podają istnienie stanowiska na bezimiennym wzgórzu ok. 1 km od Siedmiu Sówek w obszarze Natura 2000 Kamionki. Sami osobiście także nie znaleźliśmy zanokcicy na omawianych skałach, stąd zdjęcie paproci w artykule ma charakter poglądowy.

Sama nazwa Siedem Sówek nawiązuje do starej legendy, od której swoją nazwę wzięła nie tylko omawiana formacja skalna ale całe Góry Sowie. Legenda mówi o pewnym kmieciu posiadającym siedem pięknych córek. Ojciec był człowiekiem zaborczym, trzymającym swe córy w czterech ścianach domostwa. Gdy córy dorosły zaczęły się buntować, albowiem czuły się w rodzinnym domu jak w więzieniu. Pewnego dnia do wsi zawitał ciemnoskóry kupiec z odległych krain. Podarował on córom magiczną chustę umożliwiającą przemianę w dowolne zwierzę. Niestety chusta miała pewną wadę albowiem trzecia przemiana miała być nieodwracalna. Dziewczęta zaakceptowały warunki i wieczorem uciekły z domu. Na wieść o zniknięciu córek, kmieć wpadł w złość i aby mieć szansę na złapanie uciekinierek udał się wpierw do lokalnej czarownicy po pomoc. Ta dała mu magiczną gałązkę bukową, która także pozwalała na przemianę w zwierzę. Zaczęła się pogoń. Dziewczęta z jednego ze szczytów zobaczyły ojca i natychmiast pomachały chustą, zamieniając się w szybkie zające. W odpowiedzi ojciec zmienił się w jastrzębia aby móc je pochwycić szponami. Gdy córki zobaczyły cień skrzydeł, w odpowiedzi stały się szybkimi, pięknymi łaniami, a ich ojciec przemienił się w wilka co by mieć szansę na ich pochwycenie. Widząc, że są bez szans w akcie desperacji córki przemieniły się po raz trzeci i ostateczny. Wybrały postać sów, które dobrze widziały w nocy i ukryły się pośród gęstwiny lasu. Pogoń dobiegła końca a ojciec wrócił do swej chaty z pustymi rękami, gdzie widząc pustą izbę zrozumiał swój błąd w traktowaniu córek.  Przemienione dziewczęta nocami siadywały na drzewie niedaleko rodzinnego domu, a góry niosły echem ich smutne pohukiwania po okolicznych wioskach. Od tej pory ludzie zaczęli nazywać te góry Sowimi, i tak też pozostało do dnia dzisiejszego. Ściany skalne Siedmiu Sówek zawdzięczają swą nazwę wydarzeniom zawartym w legendzie albowiem to właśnie w tym miejscu kmieć po raz ostatni widział swe córki.

Informacje praktyczne:

• brak dojazdu, obiekt znajduje się około 1,2 km od zabudowań Kamionek i ostatniego miejsca, gdzie można zostawić samochód. Miejscem postojowym jest niewielki parking przy kościele lub duży plac położony 200 m za kościołem
• dojście jest częściowo utrudnione, wbrew niektórym mapom żółty szlak nie prowadzi do Siedmiu Sówek. Aby do nich dotrzeć należy kierować się na ścieżkę przyrodniczą (oznaczoną pomarańczowymi znakami), od kościoła wiedzie ona tą samą polną drogą co żółty szlak, jednak na wysokości zaczynających się zadrzewień oba szlaki rozdzielają się. Ścieżka przyrodnicza skierowana jest w stronę potoku, gdzie po jego przebyciu ostro skręca w lewo wzdłuż stromego zbocza. Po przejściu 200-250 m zaczyna się ściana skalna Siedmiu Sówek
• w obrębie kilku km nie występują żadne formy ochrony w postaci rezerwatów przyrody czy pomników przyrody. Obiekt znajduje się na granicy parku krajobrazowego i obszaru Natura 2000 Ostoja Nietoperzy Gór Sowich. W odległości 4,5 km (w linii prostej, ok. 10 km szlakami i drogami) znajduje się rezerwat Bukowa Kalenica
• w okolicy występuje kilka cennych przyrodniczo miejsc, m.in. obszar Natura 2000 Kamionki z tamtejszymi stanowiskami paproci serpentynowych, Smocza Jama, skały na pd. od Kamionek i Dolina Wapienna
• najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: maj (wiosenne geofity), jesień (przebarwiające się liście)