Zamkowa Góra k. Wałbrzycha

Jest to niezwykły pomnik chroniący niemagmowe brekcje w obrębie komina wulkanicznego na południowych fragmentach miasta Wałbrzych. Teren cenny nie tylko ze względów geologicznych ale także przyrodniczych i historycznych. Dzięki bliskości zabudowań jest to popularny cel wycieczek okolicznych mieszkańców, którzy jednak przeważnie udają się tutaj ze względu na zamek aniżeli unikatowe formacje prehistorycznego wulkanizmu. 

---

Typ: pomnik przyrody

Data utworzenia: 2008

Powierzchnia: brak

Powiat: Wałbrzych

Gmina: Wałbrzych

Nadleśnictwo: Wałbrzych

---

---

Akt prawny: Rozporządzenie nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Formacja skalna zlokalizowana jest w południowo-wschodniej części Gór Wałbrzyskich w Sudetach Środkowych na szczytowych partiach Góry Zamkowej (618 m n.p.m.). Góra stanowi fragment tzw. Rybickiego Grzbietu ulokowanego w południowej części miasta Wałbrzych. Zbudowana jest ryolitów oraz melafirów będących wylewnymi skałami okresu permskiego. Skały te utworzyły górę o stożkowej formie ze stromymi zboczami oraz wyraźnie spłaszczoną częścią szczytową, gdzie ulokowane są także średniowieczne ruiny zamku zwanego Nowym Dworem lub Ogorzelcem. Ochroną pomnikową objęto serię niezwykłych tworów skalnych umiejscowionych w wielu miejscach na całej powierzchni szczytowej i na zachodnich stokach góry, w tym wychodnie na których ulokowane są ruiny. Jest to stosunkowo interesujący pomnik o niezidentyfikowanych dokładniej granicach ani liczbie obiektów, które najprawdopodobniej obejmują wszelkie brekcje występujące w szczytowych partiach góry. Największe twory obejmują zachodnie stoki, gdzie utworzone zostały 2 metrowej średnicy wychodnie z licznie występującymi na nich poduszkowatymi tworami. Mniejsze ale również liczne brekcje rozsiane są w południowych i wschodnich fragmentach wierzchołka, gdzie także ulokowany jest niewielki punkt widokowy na Kozią Przełęcz i Borową.

Główna niezwykłość owych tworów skalnych polega na ich pochodzeniu. Pomnik przyrody na Zamkowej Górze jest jedynym w Europie stanowiskiem obejmującym odsłonięcie niemagmowej brekcji w obrębie komina wulkanicznego. Są to aglomeraty skalne zbudowane z łuskowato rozwarstwiających się skał osadowych. Określane są one jako brekcja autoklastyczna, tj. kruszywo skalne scementowane spoiwem utworzonym na miejscu. Brekcje na Zamkowej Górze utworzone zostały ze spoiwa krzemianowego, w którym zatopione zostały większe fragmenty skał osadowych. Całość powstała w wyniku silnej erupcji wulkanicznej typu eksplozywnego, gdzie wydobywające się z wnętrza Ziemi gazy wulkaniczne oraz lawa skruszyły znajdujące się nad nimi skały osadowe. Następnie pod ogromnym ciśnieniem wypchnęły całość ponad powierzchnię ziemi. W efekcie część wypchniętego kruszywa uległa zespojeniu z roztopionym w trakcie erupcji spoiwem krzemianowym. Całość tworzą skały nierównoziarnistego zlepieńca ze znaczącą przewagą spoiwa nad kruszywem skalnym. Same brekcje miejscami mają kulisty kształt o średnicy 40-200 cm, który został uformowany w trakcie silnych eksplozji wyrzucających materiał skalny w powietrze. W trakcie wyrzutu skały ulegały ruchom wirowym nabierając okrągłego kształtu. W części z nich ukazane są także pęknięcia odsłaniające warstwową strukturę.

---

Tereny góry stanowią bardzo bogaty przyrodniczo obszar porośnięty przez siedliska leśne. Do najważniejszych należą zboczowe lasy klonowo-lipowe (Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani) porastające północne i wschodnie strome stoki. Drzewostan buduje głównie lipa szerokolistna i klon jawor z domieszką dębu szypułkowego, buka zwyczajnego i wiązu górskiego. W runie leśnym występuje m.in. czerniec gronkowy, kopytnik pospolity, lilia złotogłów, marzanka wonna, szczyr trwały i ziarnopłon wiosenny. W północnej części wiodła dawniej droga, której pozostałością jest aleja ponadstuletnich lip szerokolistnych. Stoki południowe i zachodnie porasta kwaśna buczyna podgórska (Luzulo luzuloidis-Fagetum), której drzewostan buduje niemal wyłącznie buk pospolity z niewielką domieszką innych gatunków. Runo leśne składa się głównie z różnych gatunków traw, paproci i mchów a także pojedynczych stanowisk roślin rzadkich lub chronionych jak pierwiosnek lekarski i wawrzynek wilczełyko. Z innych ważniejszych siedlisk wyodrębniono tu także ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami z Androsacetalia vandellii, które obejmują roślinność naskalną porastającą liczne powierzchnie skalne obejmujące zarówno wychodnie brekcji jak i ściany ruin zamku. Występują najczęściej w miejscach cienistych i półcienistych, gdzie skały bywają wilgotne przez dłuższy okres czasu, m.in. dzięki porannym mgłom. Na powierzchniach siedliska zidentyfikowano liczne gatunki paproci oraz mchów, wątrobowców i niektórych roślin kwiatowych. Do najważniejszych należą m.in. paprotka pospolita, paprotnica krucha, nerecznica samcza, gajowiec żółty, zanokcica skalna, zanokcica północna oraz bardzo liczny gatunek inwazyjny – niecierpek drobnokwiatowy. Miejscami występuje także zanokcica murowa będąca gatunkiem zawleczonym wraz z materiałem budowlanym.

---

Informacje praktyczne:

• brak dojazdu, skały znajdują się na szczytowych partiach góry, gdzie dostęp jest jedynie możliwy pieszo. Samochód można pozostawić na lokalnie występujących szerokich poboczach przy ul. Podzamcze i Nowy Dom
• do zamku prowadzi żółty szlak turystyczny biegnący z wałbrzyskiego Dworca Głównego w kierunku Jedliny Zdrój
• teren nie należy do łatwych, żółty szlak prowadzi po bardzo stromych zboczach, które w okresie śniegu i deszczu mogą być niebezpieczne. Mimo tego jest to popularne miejsce wycieczek, w tym rodzin z dziećmi
• w okolicy istnieje szereg innych pomników przyrody nieożywionej, m.in. Barbarka (nieczynny kamieniołom ryolitu), Czerwone Skałki, Małpia Skała, głaz kwarcytu w Parku Rusinowa i komin wulkaniczny w Jedlinie Zdrój. Poza tym w samym Wałbrzychu istnieje kilkadziesiąt pomnikowych drzew.
• w zasięgu kilkunastu kilometrów ulokowane są rezerwaty przyrody: Góra Choina, Jeziorko Daisy i Przełomy pod Książem
• najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: wiosna (wiosenne geofity), lato (lilie, dzwonki), jesień (przebarwiające się liście), cały sezon (pomnik przyrody)