Jodłowice
11 listopada 2018Niewielki rezerwat powołany został dla ochrony lasu mieszanego z dużym udziałem jodły, która występuje tutaj na granicy swojego naturalnego zasięgu w kraju. Miejsce bardzo wyróżnia się pośród rozległych wokół monokultur borów sosnowych. Zbliżając się do Jodłowic można rozpoznać granicę, gdzie zaczyna się chroniony obszar albowiem tylko tutaj występuje nagromadzenie drzew o ciemnozielonych igłach i charakterystycznym pokroju, który bardzo wyróżnia się pośród patykowatych sosnowych pni sąsiadujących z rezerwatem.
Typ ochrony: leśny
Data utworzenia: 1958
Powierzchnia: 9,36 ha
Powiat: Trzebnicki, Wołowski
Gmina: Brzeg Dolny, Oborniki Śl.
Nadleśnictwo: Oborniki Śl.
Położenie: Rezerwat położony jest na granicy dwóch krain geograficznych, obejmując wschodni fragment Wysoczyzny Rościsławskiej (przynależnej do Niziny Śląskiej) i południowo-zachodni fragment Wzgórz Trzebnickich (przynależnych do Wału Trzebnickiego). Wg najnowszego podziału fizjogeograficznego Polski (obowiązującego od 2018 r.) rezerwat leży w całości na Wzgórzach Trzebnickich. Dokładniej w połowie drogi (w linii prostej) pomiędzy miejscowościami Jodłowice i przysiółkiem Podgórna. Granicę częściowo wyznaczają leśne drogi i ścieżki, jednak brak tutaj wyraźnych naturalnych granic, które są zastąpione ogrodzeniem. Całość obejmuje oddziały leśne 357 a, ~a, b, ~b, c, ~c, d, f oraz 358 a, ~a, b, ~b w leśnictwie Kraniec, obręb Bagno. Rezerwat leży pośrodku dwóch powiatów, z czego większa część (oddział 357) leży w powiecie trzebnickim, a mniejszy fragment (oddział 358) znajduje się w powiecie wołowskim.
Flora: Stosunkowo uboga ze względu na wielkość rezerwatu i typ siedliska jaki tu występuje, jednak samo siedlisko stanowi bardzo rzadkie zbiorowisko roślinne. Inwentaryzacja przyrodnicza wykazała na terenie Jodłowic 128 gatunków roślin wyższych oraz 48 gatunków mszaków, w tym 10 wątrobowców i 38 mchów. W większości są to typowe gatunki nizinne lub podgórskie. Zbiorowiska roślinne porastają utwory gliniaste i piaszczyste związane ze zlodowaceniem środkowopolskim i południowopolskim. Prawie całą powierzchnię zajmuje endemiczne siedlisko wyżynnego boru jodłowego (Abietetum polonicum) o kresowym, zubożonym florystycznie charakterze z północną granicą występowania jodły w Polsce. Mimo zubożenia wciąż jest to siedlisko bardzo cenne, stąd objęte dodatkowo ochroną w formie Natury 2000, która w całości pokrywa się z obszarem rezerwatu. Występuje tu drzewostan mieszany z przewagą gatunków iglastych, głównie jodły pospolitej i świerka pospolitego z domieszką sosny pospolitej przenikającej tu z sąsiednich oddziałów leśnych oraz drzew liściastych (dąb bezszypułkowy, buk pospolity i brzoza brodawkowata). Długoletnia ochrona umożliwiła wykształcenie się dojrzałego lasu o charakterze naturalnym, w którym występuje kilkuwarstwowy drzewostan oraz liczne luki, wykroty i silnie zagęszczony podszyt młodych drzew, pod którymi niemal nie występuje runo. Samo runo leśne charakteryzuje się stosunkowo ubogim składem, głównie ze względu na kresowe występowanie siedliska. Do gatunków diagnostycznych należy nerecznica austriacka, jeżyna gruczołowata oraz mech tujowiec tamaryszkowy. Oprócz wyżej wymienionych taksonów licznie notowana jest także roślinność zielna przenikająca z sąsiednich siedlisk składająca się z przedstawicieli mezofilnych lasów liściastych. Do częstszych gatunków należy m.in. borówka czarna, borówka brusznica, konwalijka dwulistna, nerecznica szerokolistna, nerecznica samcza, sałatnik leśny, szczawik zajęczy i jastrzębiec leśny. Samo siedlisko zostało rozpoznane także poza granicami obszaru chronionego w oddziale leśnym 355f,h na południowy-wschód od rezerwatu.
Oprócz boru jodłowego w rezerwacie zidentyfikowano także dwa inne siedliska lasów liściastych. Na niewielkich powierzchniach w zachodniej części występuje siedlisko kwaśnej dąbrowej (Quercetea robori-petraeae), której drzewostan zdominowany jest przez dęby bezszypułkowe z udziałem sosny zwyczajnej i buka pospolitego. Warstwa podszytu bardzo słabo wykształcona, gdzie występują pojedyncze okazy brzozy brodawkowatej oraz młodych drzewek bukowych, dębowych i świerkowych. W przeciwieństwie do drzewostanu, runo leśne nie odbiega składem od reszty rezerwatu. W północno-wschodnim fragmencie rezerwatu wykształcił się ubogi wariant grądu środkowoeuropejskiego (Galio sylvatici-Carpinetum), którego drzewostan zdominowany jest przez dorodne okazy dębu bezszypułkowego w przedziale wiekowym 65-180 lat, z udziałem jodły pospolitej, buka pospolitego oraz innych drzew iglastych przenikających z sąsiednich siedlisk. Podobnie jak w przypadku innych siedlisk rezerwatu, tu także warstwa podszytu jest uboga. Głównymi czynnikami jest suche, kwaśne i ubogie w składniki podłoże wytworzone na piaszczystej glebie.
Najważniejszym składnikiem rezerwatu jest oczywiście jodła pospolita (Abies alba), wchodząca w skład wielogatunkowego drzewostanu w wieku 90-180 lat. Jodła występuje na niemal całym obszarze chronionym, przy czym największe zagęszczenie przypada na część zachodnią i północną, znacznie rzadziej występuje w części wschodniej oraz północno-wschodniej zdominowanej przez drzewostan dębowo-sosnowy. Jodła rozwinęła się tutaj we wszystkich piętrach lasu, stanowiąc główny składnik zarówno w runie leśnym jak i warstwie podszytu. Zawdzięcza to specyficznym cechom siedliska oraz wyjątkowej tolerancji na zacienienie. Siewki jodłowe znacznie lepiej wytrzymują i rozwijają się w zacieniu, które eliminuje światłolubne siewki innych drzew iglastych jak sosny, świerki i modrzewie. W skutek naturalizacji siedliska a tym samym rozrostowi koron drzew, dno lasu uległo zacienieniu eliminując gatunki obce siedliskowo. Obecnie jodła przecinka poza granice rezerwatu do sąsiednich oddziałów, gdzie jednak znaczna część siewek zostaje zniszczona na wskutek obgryzania przez zwierzynę.
Fauna: Stosunkowo uboga. Obszar nie był badany pod względem występowania gatunków zwierząt, jednak nie będą one zbytnio odbiegać od fauny z okolicznych lasów. Główna różnica może polegać na braku przedstawicieli dużych ssaków jak sarny, jelenie czy dziki. Wszystko to z powodu ogrodzenia większości rezerwatu siatką, która ma zabezpieczać siewki jodły przez zgryzaniem je właśnie przez sarny, jelenie i dziki. W przypadku drobnych zwierząt czy ptaków stanowią one raczej tymczasowych gości aniżeli stałych bywalców rezerwatu, głównie z powodu zbyt małej powierzchni oraz umiejscowienia Jodłowic pośród ogromnego kompleksu lasów, które rozciągają się od Brzegu Dolnego po Oborniki Śląskie.
Zagrożenia: Umiarkowane od czasu wdrożenia odpowiednich planów ochrony. Pierwotnie terenowi zagrażało wkraczanie gatunków obcych, które rozprzestrzeniają się wzdłuż dróg leśnych (głównie gatunki synantropijne i światłolubne) nadających szacie roślinnej charakter antropogeniczny. Drugim problemem było zgryzanie młodych jodeł przez zwierzynę, co utrudniało naturalizację drzewostanu. W latach 90. ubiegłego wieku otoczono rezerwat siatką, która w znaczący sposób ograniczyła niekorzystne zmiany. Drzewostan jodłowy znacznie rozrósł się, dodatkowo zacieniając podłoże i stopniowo wypierając gatunki synantropijne. Całość zabiegów sprawiła, że po około 20 latach flora rezerwatu przybrała charakter typowo leśny. Niestety, czasem siatka ulega zniszczeniu (np. gdy wiatr wywróci osłabione drzewo) umożliwiając wtargnięcie zwierzyny. Są to na szczęście wyjątkowe zdarzenia, które w ogólnym podsumowaniu nie stanowią dużego zagrożenia dla dalszej naturalizacji siedliska.
Rezerwat posiada wyznaczone zadania ochronne mające przeciwdziałać istniejącym lub potencjalnym zagrożeniom. Do najważniejszych należy zbyt wolna regeneracja drzewostanów jodłowych, które mają być wspomożone przez pobranie materiału nasiennego. Do zadania wytypowane są drzewa o wysokich walorach przyrodniczych będących bazą do pozyskania materiału rozmnożeniowego o możliwie najlepszej jakości. Mimo planu ochrony część zabiegów związanych z pracami pielęgnacyjnymi ma dwojaki charakter. Do najbardziej konfliktowych należą prace związane z usuwaniem niektórych powalonych pni, które z jednej strony odsłaniały dno leśne umożliwiając rozwój siewek jodły, jednak jednocześnie usuwanie drewna było wybitnie niekorzystne dla ksylofagów oraz dzięciołów.
Inne: Okolice rezerwatu są bardzo dobrze zagospodarowane turystycznie. W pobliżu leżą szlaki turystyczne piesze i rowerowe, które częściowo przebiegają przy granicy z rezerwatem. Dodatkowo w północno-zachodniej części od rezerwatu leży największy pomnikowy głaz w województwie – Głaz Romera, którego nazwa została nadana na cześć wybitnego geologa i paleontologa Carla Ferdinanda Roemera, profesora Uniwersytetu Wrocławskiego. Eratyk liczy 13,4 m w obwodzie oraz 2,2 m wysokości. W przedniej części ulokowany jest dodatkowo mniejszy głaz. Informacje o pomniku można znaleźć w wielu pracach i artykułach, łącznie z mapami i opisami gminy czy powiatu. Niestety najprawdopodobniej wszystkie te dane należy uznać za nieaktualne albowiem najnowsza publikacja Planu Ochrony Przyrody dla nadleśnictwa Oborniki Śl., wykazuje iż dokonano błędnego oznaczenia. Cytując POP:
” … ustalono, że oznaczony jako pomnik przyrody „Głaz Romera”, znajdujący się przy północnej granicy rezerwatu przyrody „Jodłowice” formalnie nie jest pomnikiem przyrody. Zgodnie z Decyzją Nr 91/64 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 10 kwietnia 1964 r. jest nim znacznie mniejszy bezimienny głaz położony przy drodze leśnej z Bukowic do Jodłowic na terenie leśnictwa Radecz.„
Mimo najnowszych informacji, w oficjalnym wykazie pomników na RDOŚ (2018 r.) wciąż widnieje Głaz Romera, jednak dane lokalizacyjne są błędne a namiary położenia geograficznego wskazują pole uprawne na południe od Bukowic. W regionie pomiędzy Jodłowicami a Bukowicami istnieje kilka większych głazów narzutowych i obecnie nie wiadomo do końca, który z nich jest pomnikiem nadanym uchwałą sprzed ponad pół wieku (1964 r.).
Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Cieszy fakt, że Jodłowice należą do rezerwatów, w których postępuje naturalizacja a ochrona czynna rzeczywiście daje pozytywny efekt. Jednak sam rezerwat nie należy do ciekawych i bogatych przyrodniczo. Siedlisko w swojej najbogatszej krasie notowane jest głównie na wschodzie Polski, gdzie centrum występowania znajduje się w Górach Świętokrzyskich, na Roztoczu i w północnej części Kotliny Sandomierskiej. W rezerwacie nie występują żadne chronione lub rzadkie gatunki, dla których obszar byłby schronieniem przed nieracjonalną gospodarką leśną. Dodatkowo jest to miejsce całkowicie odgrodzone i bardzo małe (obejście rezerwatu zajmuje kilkadziesiąt minut), stąd jego atrakcyjność polega głównie na podziwianiu zza ogrodzenia dorodnych jodeł oraz położonego po sąsiedzku ogromnego głazu, o którego zawiłym statusie prawnym napisano kilka linijek wyżej. Dodatkową atrakcją jest przytulona do siebie para drzew (modrzew i dąb), rosnących kilkanaście metrów na północ od głazu. Niestety okaz dębu jest w złej kondycji, jego górna część zamarła oraz występują liczne ślady po odłamaniach gałęzi, co sugeruje, że ciekawostka przyrodnicza będzie trwała jeszcze kilka-kilkanaście lat.
Informacje praktyczne:
- brak dojazdu lub odpowiedniego oznakowania odnośnie dojścia do rezerwatu, najlepsze dojście znajduje się od strony miejscowego cmentarza, kierując się na północ.
- koło rezerwatu przebiegają szlaki turystyczne, w samym rezerwacie brakuje oficjalnych dróg
- sam rezerwat nie jest udostępniony do zwiedzania a większa jego część została ogrodzona
- najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: brak (wokół znajdują się jedynie ubogie monokultury sosnowe)
- w sąsiadującym od północy oddziale leśnym 350 f-g została wytyczona strefa ostoi zwierząt zabezpieczająca miejsce gniazdowania bociana czarnego
- okolica rezerwatu to w przewadze lasy typowo gospodarcze o niewielkich wartościach przyrodniczych, gdzie jednak można natrafić na pojedyncze oazy bioróżnorodności jak choćby obszar graniczny na południowy-wschód od rezerwatu obejmujący kwaśne dąbrowy i laski topolowo-olchowe z liczną chronioną florą. W gminie Brzeg Dolny występuje także seria cennych obszarów ulokowanych głównie na zachód i południowy-zachód od rezerwatu.
- w pobliżu znajduje się jeden pomnik przyrody (głaz Romera)
