Olszyny Niezgodzkie

Olszyny Niezgodzkie

25 stycznia 2019 Wyłączono przez admin

Niewielki rezerwat został powołany w celu zachowania leśnych siedlisk wodno-błotnych, głównie olsów i łęgów o charakterze naturalnym. Obejmuje tylko fragment rozległych mokradeł jakie rozpościerały się dawniej w tej części Doliny Baryczy, które znacząco zmniejszyły swój areał z powodu regulacji rzek i odwadniania terenów. Jest to miejsce w bogatą i różnorodną roślinnością oraz licznym ptactwem lęgowym. 

 


Typ ochrony: leśny

Data utworzenia: 1987

Powierzchnia74,28 ha

Powiat: Trzebnicki

Gmina: Żmigród

Nadleśnictwo: Żmigród



Położenie: Rezerwat zlokalizowany jest w centralnym fragmencie Kotliny Żmigrodzkiej będącej środkowo-wschodnią częścią Obniżenia Milicko-Głogowskiego. Całość leży przy lokalnej drodze nr 439 łączącej Żmigród z Miliczem na wysokości wsi Niezgoda. Granice rezerwatu od zachodu wyznacza utwardzona droga  łącząca Niezgodę z Rudą Żmigrodzką, od południa i wschodu koryto rzeki Ługi, a od północy bezimienny kanał odchodzący od owej rzeki. Całość obejmuje oddziały leśne 63 ~g, r, s, t oraz 64 ~a, a- f, 65 ~a, a-i, 66 ~a, ~b, a-i leśnictwa Niezgoda w nadleśnictwie Żmigród.

Roślinność: Rezerwat został powołany ze względu na występowanie naturalnych lasów bagiennych, w tym olsów i łęgów z bogatą i zróżnicowaną roślinnością. Inwentaryzacje przyrodnicze wykazały około 250 gatunków roślin, w większości przeważają pospolite gatunki niżowe związane z siedliskami wodno-błotnymi. Wśród najważniejszych siedlisk wyróżniają się rozległe płaty olsów jak ols porzeczkowy (Ribo nigri-Alnetum) oraz ols z turzycą długokłosą (Carici elongatae-Alnetum) będące głównymi przedmiotami ochrony. Ols obejmuje tereny najbardziej zabagnione, często z całorocznymi zastoinami wody i gęstą roślinnością w warstwie runa oraz podszytu, która charakteryzuje się kępkowo-dolinkową strukturą. Oznacza to, że pomiędzy zalanymi fragmentami lasu występują liczne niewielkie „wyspy” roślinności. Zjawisko to powstaje dzięki specyficznemu wzrostowi drzew olchowych, które tworzą pędy odroślowe i korzenie przybyszowe. Część z nich rośnie ukośnie wynosząc drzewa w górę (w skrajnych przypadkach nawet 2 m na poziom gruntu) i nadając im formę określaną jako szczudlastą. Dzięki temu pod pniem powstaje swego rodzaju komora, która zarasta roślinnością, podczas gdy korzenie są pokryte cienką warstwą rozkładającej się materii organicznej stwarzając dogodne warunki do występowania gatunków acidofilnych.

W drzewostanie dominuje głównie olcha czarna z niewielkim udziałem innych drzew jak jesion wyniosły i brzoza brodawkowata. Wiek drzew jest stosunkowo młody, przeważają okazy 20-40 letnie z tendencją do zamierania okazów starszych, co jest procesem naturalnym przy bagiennych siedliskach leśnych. Roślinność runa leśnego jest wyjątkowo bujna jednak dominują tutaj taksony pospolite, które rosną często tylko na wybranych fragmentach struktury kępkowo-dolinkowej. Do gatunków dolinkowych należy namulnik brzegowy, turzyca długokłosa, turzyca błotna, kosaciec żółty, szczaw lancetowaty, zachylnik błotny, jeżogłówka gałęzista, okrężnica bagienna, rzeżucha leśna i karbieniec pospolity, podczas gdy na kępach rozwijają się takie rośliny jak psianka słodkogórz, chmiel zwyczajny, szczawik zajęczy, konwalijka dwulistna, nerecznica szerokolistna, nerecznica krótkoostna oraz mchy (rokiet cyprysowaty, płonnik strojny, bielistka sina). Warstwa podszytu budowana jest przez czeremchę pospolita, porzeczkę czarną oraz młode okazy wierzb, brzóz i olch. Miejscami olsy przechodzą w łozowiska z wierzbą szarą (Salicetum pentandro-cinereae), które są jednym z początkowych stadiów rozwojowych jakie występują na terenie zamarłych olsów.

W miejscach o niższym poziomie wód występują dwa warianty łęgu. Łęg wiązowy (Ficario-Ulmetum minoris) z dominującym w drzewostanie wiązem pospolitym notowany jest w suchszych fragmentach.  Posiada bogate runo leśne, w składzie którego występują stosunkowo pospolite i typowe dla siedliska gatunki roślin jak ziarnopłon wiosenny, zawilec gajowy, jeżyna popielica, złoć żółta i jasnota biała. Warstwę podszytu buduje kalina koralowa, leszczyna pospolita, kruszyna pospolita i bez koralowy. W miejscach wilgotniejszych rośnie łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum), który stanowi formę przejściową między olsem i suchszym wariantem łęgu z mozaiką gatunków łęgowo-olszowych. Drzewostan składa się w większości z okazów olchy czarnej i jesionu wyniosłego. Ostatnim siedliskiem leśnym na terenach rezerwatu jest grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetum), którego drzewostan budują najbardziej wiekowe drzewa w rezerwacie, głównie dęby szypułkowe, w tym okazały dąb o obwodzie 675 cm będący pomnikiem przyrody. Runo leśne zbliżone gatunkowo do otaczających je łęgów obfituje we wczesnowiosenne geofity, takie jak kokorycz pusta, zawilec wiosenny, jasnota biała i śnieżyczka przebiśnieg.


Fauna: Ze względu na stosunkowo niewielkie rozmiary oraz ulokowanie w jednym z największych kompleksów leśnych na terenie Dolnego Śląska, zwierzęta w rezerwacie są przeważnie tymczasowymi gośćmi aniżeli stałymi bywalcami. Dotyczy to zwłaszcza ssaków i ptaków. Mimo wszystko notuje się tutaj bogatą awifaunę, w skład której wchodzi około 30 gatunków lęgowych (m.in. pierwiosnek, zięba, pokrzewka czarnołbista, sikora bogatka, piecuszek, rudzik, sikora modra, cierniówka i charakterystyczne dla siedlisk bagiennych: sikora uboga, strumieniówka, żuraw, brodziec samotny oraz słonka. Z fauny ssaków najbardziej typowym gatunkiem jest bóbr europejski, który jest jednym z czynników zamierania starszych drzewostanów. Działalność bobrów w rezerwacie skutkuje m.in. tworzeniem tam oraz zapór, które zalewają olsy, często na znacznym obszarze.

Zagrożenia: Zróżnicowane. W ogólnym podsumowaniu do najważniejszych zagrożeń należy przenikanie gatunków obcych oraz inwazyjnych, które szczególnie częste są w suchszych fragmentach oraz wzdłuż szlaków komunikacyjnych. W runie leśnym częsty jest niecierpek drobnokwiatowy, w przypadku drzew dotyczy to głównie robinii akacjowej oraz dębu czerwonego. Miejscami występuje dominacja sztucznych nasadzeń drzew iglastych (sosna zwyczajna, świerk pospolity), które utrudniają rozwój gatunków liściastych zgodnych z typem siedliska. W ramach niwelowania istniejących zagrożeń opracowano zadania ochronne dla rezerwatu polegające na ręcznej ścince drzew z możliwie jak najmniejszą ingerencją w okoliczny drzewostan i runo leśne.

Potencjalnym zagrożeniem jest także lokalna droga łącząca Niezgodę z Rudą Żmigrodzką, która ciągnie się wzdłuż zachodniej granicy rezerwatu. Mimo niewielkiego ruchu na niej stanowi ona duże niebezpieczeństwo dla fauny migrującej pomiędzy chronionym obszarem a resztą kompleksu leśnego. Dotyczy to zwłaszcza drobnej lub powolnej zwierzyny jak płazy, gady oraz jeże. Droga jest wąska i bardzo kręta, z tego też względu jadące nią samochody nie są w stanie rozwijać dużych prędkości co częściowo niweluje potencjalne potrącenie szybkich i zwinnych gatunków jak sarny, dziki i lisy.

Inne: Ochrona terenów Olszyn Niezgodzkich posiada długą historię sięgającą jeszcze czasów przedwojennych. W latach 30. XX. istniał na tym obszarze niemiecki rezerwat „Die Luge”, obejmujący ponad 250 ha tutejszych bagien, które w tamtych czasach należały do wyjątkowo niedostępnych. W większości były one silnie zabagnione, bez intensywnie rozbudowanego systemu odwadniających rowów i kanałów, dzięki czemu tutejsza przyroda cechowała się wyjątkową dzikością o puszczańskim charakterze. W tamtych czasach niezgodzkie bagna określano jako najbardziej „pierwotny krajobraz” w całych Niemczech (mówimy tutaj o granicach sprzed wojny). Po przejęciu tych ziem przez administrację Polską nastąpiły znaczne przemiany w krajobrazie. Na tutejszych mokradłach rozpoczęto intensywną regulację rzek oraz budowę nowych kanałów melioracyjnych. Poziom wód uległ obniżeniu na znacznym obszarze, przez co w miejscu olsów rozpoczęto prowadzić uprawy leśne, głównie monokultury iglaste.

Mimo znaczących przemian w środowisku oraz rozpoczęciu intensywnych rębni, w niektórych miejscach zachowały się tereny o naturalnym charakterze, na których w latach 70. ubiegłego wieku postulowano o utworzenie rezerwatu. Realizacja ponownego objęcia olsów ochroną nastąpiła dopiero kilkanaście lat później w 1987 roku, kiedy powołano obecny rezerwat, znacznie mniejszy od dawnego, niemieckiego Die Luge o powierzchni 250 ha.


W granicach rezerwatu zlokalizowany jest dorodny dąb szypułkowy o obwodzie 675 cm, który 11.06.2010 r. został objęty ochroną jako pomnik przyrody. Drzewo charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją. Posiada gruby, częściowo wypróchniały pień, który na wysokości 6 m rozwidla się na dwa masywne konary. Występują liczne martwe pędy oraz ślady po ułamanych gałęziach, które zalegają u podstawy drzewa. Na pniu notuje się także owocniki grzybów. W bezpośredniej bliskości drzewa, głównie wzdłuż drogi, rośnie wiele innych dorodnych dębów o wymiarach pomnikowych, nie zostały one jednak objęte ochroną.

Wrażenia osobiste: Stosunkowo pozytywne. Olszyny Niezgodzkie stanowią jeden z wielu rezerwatów chroniących obszary bagienne na nizinnej części Dolnego Śląska (Uroczysko Obiszów, Zabór, Łęg Korea, Torfowisko koło Grabowa), które podobnie jak tamte rezerwaty, nie posiada zbyt wielu rzadkich lub chronionych gatunków roślin. Mimo wszystko obszar charakteryzuje wysoka naturalność, gdzie można spotkać liczną faunę, głównie płazów i ptactwa wodno-błotnego. Dodatkowo obszary kępkowo-dolinkowe oraz inne fragmenty mokradeł stanowią dużą gratkę wizualną, dając wrażenie pierwotnego lasu, nietkniętego przez człowieka. Jest to oczywiście bardzo mylne wrażenie, albowiem teren ten podległa wycinkom i rębniom. Sam drzewostan charakteryzuje się bardzo młodym wiekiem, co jest jednak typowe dla lasów bagiennych. Tutejsze gatunki drzew cechują się krótkim żywotem, w przeciwieństwie do dębów, buków czy lip osiągających nieraz i kilkaset lat. Olchy, wierzby czy brzozy to drzewa stosunkowo krótkowieczne w drzewnej skali życia. Mimo to przez lata leśnicy i naukowcy wyrażali zaniepokojenie masowym zamieraniem starszych drzewostanów w rezerwacie. Rozważano nawet zintensyfikowane osuszanie tych terenów. Dopiero nowsze badania oraz ogólny wzrost świadomości przyrodniczej oraz tego jak działają siedliska bagienne sprawiły, że zamieranie uznano za naturalny cykl zalewanych olsów.  Obecnie możemy podziwiać procesy zachodzące w rezerwacie bez większej ingerencji ludzkiej, która ogranicza się do wycinki gatunków obcych lub nietypowych dla tutejszego siedliska.


Informacje praktyczne:

  • dogodny dojazd, przy zachodniej granicy rezerwatu biegnie droga lokalna, przy której występują liczne szerokie pobocza umożliwiające zaparkowanie auta na niemal dowolnym fragmencie
  • przez rezerwat nie przebiega żaden szlak. Jedynym traktem jest wspomniana wcześniej droga, przez którą prowadzi szlak turystyczny oraz ścieżka edukacyjna
  • obszar bardzo trudny do zwiedzania. Sam rezerwat stanowi w większości obszar bagienny i zalewowy, stąd odradzam poruszanie się po nim nawet osobom sprawnym fizycznie
  • w okresie letnim występują masowo chmary komarów, co znacząco obniża przyjemność zwiedzania
  • w bezpośredniej bliskości znajdują się inne tereny chronione (trzy kompleksy z rozległego rezerwatu Stawy Milickie, rezerwat Radziądz) oraz pomniki przyrody (dęby i sosny w Sułowie, zrost dęba i sosny w Grabówce i pojedyncze dęby w innych miejscowościach).
  • w okolicy liczne są bezimienne użytki ekologiczne powołane dla ochrony siedlisk bagienno-błotnych i śródleśnych łąk
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: wiosna (wiosenne geofity), jesień (przebarwiające się liście). Latem występuje bogata roślinność, jednak chmary komarów będąca najbardziej aktywne w tym okresie, mogą znacząco zniechęcić do zwiedzania