Puszcza Śnieżnej Białki

Puszcza Śnieżnej Białki

19 listopada 2017 Wyłączono przez admin

Jeden z cenniejszych i najbardziej dzikich rezerwatów w województwie, chroniący niemal dziewicze ostoje na krańcach Ziemi Kłodzkiej. Całość chroni dorodne drzewostany o puszczańskim charakterze porastające zbocza w Górach Bialskich, których niezwykłość doceniano już XIX wieku.



Typ ochrony: leśny

Data utworzenia: 1953

Powierzchnia: 124,68 ha

Powiat: Kłodzki

Gmina: Stronie Śląskie

Nadleśnictwo: Lądek Zdrój


Położenie: Rezerwat leży w przygranicznej części Puszczy Jaworowej na terenie Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego, na wschodnim zboczu góry Iwinki (1079 m n.p.m, w południowo-wschodnim fragmencie Gór Bialskich w Sudetach Wschodnich), około 2-3 km od najbliższej miejscowości – Bielice. Rozciąga się od podszczytowych partii góry aż po przełęcz Działowe Siodło. Zachodnią granicę rezerwatu wyznacza jednocześnie granica państwowa z Republiką Czeską, podczas gdy granica wschodnia rozciąga się wzdłuż leśnej drogi zwanej jako Dukt nad Spławami. Całość obejmuje tereny nadleśnictwa Lądek, oddziały 360a-l, 361a-l, 362a-c, 363a-c, 364a-i, 367a-j oraz 368a-c.

Budowa: Całość rezerwatu znajduje się w przedziale wysokościowym 980-1086m n.p.m., na wschodnich zboczach góry Iwinki. Jest to szczyt prawej grani granicznej Gór Bialskich o słabo zarysowanym i częściowo spłaszczonym wierzchołku, przez co jest często niezauważalny w terenie. Dopiero widok z sąsiednich szczytów na panoramę całej góry uwidacznia słabe wypuklenie będące wierzchołkiem. Szczyt zbudowany jest głównie ze skał metamorficznych gnejsów gierałtowskich z wkładkami amfibolitów laminowanych oraz łupków łyszczykowych. Całość obejmuje część metamorfiku Lądka i Śnieżnika, zbudowanego z archaicznych skał kaledońskich oraz wypiętrzone w czasie orogenezy alpejskiej.

W środkowej części rezerwatu, w dolnych partiach znajduje się źródło Rajskie, będące obszarem źródliskowym niewielkiego potoku Jedlnik, który stanowi lewobrzeżny dopływ Białej Lądeckiej. Ogólnie na wschodnich zboczach Iwinki, w zasięgu rezerwatu, znajduje się kilka mniejszych i większych źródlisk oraz początków strumieni będących dopływami Białej Lądeckiej, z których trzy posiadają własne nazwy. Są to Działowy Spław (wysunięty najbardziej na południe w okolicy Działowego Siodła), Czarny Potok (zlokalizowany najbardziej na północy) oraz wspomniany wcześniej Jedlnik.


Flora: Większą część rezerwatu porasta puszcza, która w dużej mierze zachowała swój pierwotny charakter. Jest to najcenniejszy fragment z większego kompleksu leśnego, zwanego Puszczą Jaworową obejmującą nie tylko rezerwat ale większy fragment drzewostanów na południe od miejscowości Bielice aż do granicy państwowej. Większość terenu porastają bory iglaste, jednak w północnej i wschodniej części rezerwatu zlokalizowane są płaty siedlisk lasów liściastych. Jest to zbiorowisko z zespołu kwaśnej buczyny górskiej (Luzulo nemorosae-Fagetum). Drzewostan buczyny stanowi relikt po dawnej puszczy sudeckiej, rosnącej na terenie niemalże całych Sudetów. Można tu spotkać ponad 150-letnie dorodne buki, a także dęby, graby, brzozy i pomniejsze krzewy i krzewinki. Cenne są tutaj także okazałe klony jawory, wyróżniające się korą, której niezwykłą właściwością jest odpadanie dużymi płatami. Jawory można spotkać głównie na skraju lasu, wokół niewielkich wysepek tworzonych przez połacie łąk i muraw. W runie możemy spotkać wiele ciekawych roślin jak gwiazdnica gajowa, marzanka wonna, śledziennica skrętolistna.

Najnowsze prace inwentaryzacyjne prowadzone na terenach Masywu Śnieżnika i Gór Bialskich wykazały występowanie w rezerwacie górskiej jaworzyny ziołoroślowej (Athyrio distentifoliae-Fagetum sylvaticae). Są to środkowoeuropejskie, subalpejskie i górskie lasy bukowe z jaworem oraz szczawiem górskim porastające przeważnie strome zbocza dolin rzecznych oraz źródlisk. Drzewostan budują głównie buki o charakterystycznie zniekształconym (krzywulcowym) pokroju z dużą domieszką klonu jaworu. Runo siedliska zbliżone jest do lasów bukowych z widocznym udziałem gatunków tworzących ziołorośla i traworośla górskie, takich jak ciemiężyca zielona, gwiazdnica gajowa, kokoryczka okółkowa, miesiącznica trwała, miłosna górska, modrzyk górski, starzec gajowy, trybula lśniąca i róża alpejska. Jest to obecnie jedyne potwierdzone stanowisko tego siedliska w Sudetach Wschodnich, które porasta fragmenty nadpotokowych stoków w północno-wschodniej części rezerwatu.

Oprócz lasów liściastych, na terenie tego chronionego i półdzikiego obszaru, rośnie liczny górnoreglowy bór sudecki (Plagiothecio-Piceetum hercynium) o charakterze zbliżonym do naturalnego. Porasta one większą część rezerwatu, w tym tereny położone najwyżej, gdzie przybrały formę skarłowaciałą (degeneracyjną) przypominającą swoim charakterem bory górnoreglowe. Występujące tu świerczyny cechuje się wysokim stopniem naturalności o niewielkim wpływie człowieka i gospodarki leśnej z powodu ciężkich warunków klimatycznych oraz niewielkiej wartości rębnej tutejszych drzewostanów. Świerki rosnące w puszczy charakteryzują się w dużej mierze skarłowaceniem oraz zniekształceniem pokroju w stosunku do drzew rosnących w niższych partiach o łagodniejszym klimacie. Surowe warunki atmosferyczne panujące w podszczytowych partiach spowodowały iż tutejsze świerki musiałby się odpowiednio dostosować. Silne wiatry, wielomiesięczny okres mrozów i grubej, długo utrzymującej się pokrywy śnieżnej spowodowały iż większość okazów rośnie w dużym rozluźnieniu a ich pokrój cechuje się zbieżystymi pniami, ugałęzionymi niemalże do samej ziemi. Świerkom na większości obszaru praktycznie nie towarzyszą inne gatunki drzew, tworząc przez to niemal jednogatunkowy drzewostan. Jedynie w niższych położeniach tworzą las mieszany z dużym udziałem buka, którego udział maleje wraz ze wzrostem wysokości, w warstwie podszytu spotykane są krzewy jarzębiny pospolitej i brzozy brodawkowatej. Dawniej tereny te porastała także jodła, która zanikła w wyniku gospodarki leśnej. W warstwie runa leśnego występuje bardzo licznie borówka czarna, dominując całkowicie krajobraz niższych partii lasu. Miejscami towarzyszą jej kępy innych gatunków typowych dla górskich świerczyn jak podbiałek alpejski, przytulia hercyńska, pszeniec zwyczajny, siódmaczek leśny. W ich runie możemy spotkać widłaka jałowcowatego, wrońca widlastego i podrzenia żebrowca. Ogólnie udział procentowy gatunków liściastych wynosi 26,7%, natomiast iglastych 73,3%, ich średni wiek szacowany jest na 139 lat. Jednak wiek jest wartością uśrednioną biorąc pod uwagę także płaty stosunkowo młodych drzewostanów będących efektem wycinek po prowadzonej tu dawniej gospodarce leśnej. W rezerwacie rośnie bardzo wiele ponad 150 i 200 letnich okazów drzew.

Tereny nieleśne zajmują bardzo niewielkie powierzchnie. Występują głównie w środkowej części wokół szlaku oraz niewielkimi płatami w górnych fragmentach rezerwatu. Scharakteryzować je można jako górskie ziołorośla i górskie psiary o powierzchni wynoszącej zaledwie 0,26 ha, które cechuje jednak duże nagromadzenie rzadkich lub chronionych gatunków roślin. Rośnie tu jeden z najrzadszych składników flory sudeckiej – dzwonek brodaty. Poza puszczą można go spotkać tylko w sąsiednim rezerwacie Śnieżnik Kłodzki. Z innych wartościowych taksonów rosnących na łąkach należy wymienić gółkę długoostrogową, fiołka żółtego sudeckiego i kosmatkę olbrzymią. Poza tym, schronienie w obrębie lasu znajdują takie rośliny jak: modrzyk górski, wawrzynek wilczełyko, parzydło leśne, przenęt purpurowy, gnieźnik leśny, podbiałek alpejski i wietlica alpejska. W większości rosną one w pobliżu wysięków wodnych oraz dawnych rowów melioracyjnych a więc miejsc o najwilgotniejszym podłożu Liczna jest tu także grupa porostów, mchów i wątrobowców.

Fauna: Duży kompleks leśny, jakim jest Puszcza Jaworowa sprawia, że występuje tutaj wiele gatunków ptaków i ssaków. Do najcenniejszej ornitofauny należą kuraki: jarząbek, głuszec i cietrzew, gatunki wymierające w skali kraju. Poza nimi można spotkać jastrzębia, kruki, drozdy, mysikrólika, dzięcioła dużego, dzięcioła zielonego,  dzięcioła czarnego, bociana czarnego, pluszcze oraz liczne gatunki sów, w tym włochatkę i puchacza.

Wśród runa leśnego można zaobserwować liczne ślady żerowania dzików czy saren. Poza tym występuje tutaj większość typowo leśnych ssaków jak lisy, zające, jelenie, borsuki, kuna leśna, tchórz, gronostaj i liczne małe ssaki, takie jak ryjówki, norniki i dzikie gatunki myszy.


Zagrożenia: Niewielkie. Teren rezerwatu znajduje się w jednym z najdzikszych i najbardziej odludnych miejsc w całych Sudetach. Działalność gospodarcza człowieka tutaj nie dosięga, nie licząc wycinki drzew prowadzonej w okolicznych lasach, jednak niezagrażającej bezpośrednio dla puszczańskiej przyrody. Turyści także nie stanowią dużego zagrożenia. Rezerwat znajduje się na uboczu popularnych szlaków turystycznych. Przechodzi wprawdzie przez niego zielony szlak, jednak jest on rzadko uczęszczany.

Pierwotnie puszczy, jak i całemu pasmu Sudetów zagrażała katastrofa ekologiczna (jej skutki są dobrze widoczne w Karkonoszach), jednak teren rezerwatu ucierpiał w bardzo niewielkim stopniu. Ogólne stan Puszczy Śnieżnej Białki można ocenić jako bardzo dobry. Jedynym zagrożeniem jest postępująca sukcesja leśna, która zagraża terenom łąkowym. Obecnie ekosystemy nieleśne stanowią niewielki ułamek powierzchni skupiający się głównie przy szlakach i źródłach.

Inne: Dziki charakter rezerwatu sprawił, że często nazywa się go Sudeckimi Bieszczadami, choć niedźwiedzi i wilków brakuje (jednych z najbardziej charakterystycznych elementów Bieszczad). Tereny te stanowiły bezpieczne miejsce dla kurierów zielonej granicy oraz kłusowników.

Piękno i niezwykłość tego obszaru były zauważalne już XIX wieku, kiedy należały one do Marainny Orańskiej. Księżna była postacią wielce zasłużoną dla całego regionu. Jej działania charakteryzowały się racjonalnością i skutecznością. Dotyczyło to także Puszczy Jaworskiej. Dzięki bardzo dokładnie planowanej gospodarce leśnej znaczna część obecnego rezerwatu zachowała dziki, naturalny charakter. Teren charakteryzował się na tyle wysokimi walorami przyrodniczymi, iż w 1937 roku powołano rezerwat Saalwiesen-Urwald, o powierzchni około 60 ha. Na chronionym obszarze prawo zabraniało m.in. uszkadzania roślin, wyrębu drzew czy płoszenia i polowania na dziką zwierzynę. Po wojnie trzeba było czekać kilkanaście lat na ponowne objęcie tego terenu ochroną, którego powierzchnię zwiększono do 124 h (niemal 2-krotnie).

W czasach obecnych nie jest to teren o dużym zapleczu turystycznym, w miejscy tym przebiega tylko jeden szlak, mianowicie:

  • zielony szlak, prowadzący z Bielic poprzez Górną Dolinę Białej Lądeckiej i w okolicy Czarnego Potoku skręcający w kierunku rezerwatu. Dalej poprowadzony jest przez środek Puszczy Śnieżnej Białki aż na szczyt Iwinki i następnie granicą polsko-czeską przez kilka szczytów aż na Śnieżnik Kłodzki.
  • niebieski szlak, jest to trakt omijający rezerwat jednak biegnący w jego pobliżu, prowadzi z Bielic wzdłuż Białej Lądeckiej i dalej przez granicę do czeskiego schroniska Paprsek

Informacje praktyczne:

  • brak dojazdu, rezerwat położony jest w sercu rozległego kompleksu leśnego. Najbliższym miejscem udostępnionym do poruszania się samochodami są ostatnie zabudowania wsi Bielice, gdzie na końcu wsi zlokalizowany jest parking. Niestety dojazd do parkingu przebiega przez prywatną posesję, gdzie pobierana jest opłata za przejazd (stan na 2019 r.). Dla osób niegodzących się na opłatę pozostaje zaparkowanie, gdzieś na szerokich poboczach we wcześniejszych fragmentach wsi
  • teren stosunkowo łatwy do poruszania się o łagodnych stokach, jednak odległości oraz długi czas przebycia z Bielic pod rezerwat i dalej powoduje, że zwiedzanie zalecane jest głównie dla osób wprawionych w długich górskich wycieczkach
  • w bezpośredniej okolicy nie ma innych obszarów chronionych, jednak kilka km na zachód zlokalizowany jest rezerwat przyrody Nowa Morawa a dalej także kolejne rezerwaty Śnieżnik Kłodzki i Jaskinia Niedźwiedzia
  • mimo rozległego lasu o charakterze puszczańskim nie istnieją tu żadne pomniki przyrody, najbliższe drzewo ulokowane jest w Stroniu Śląskim i Lądku Zdroju. Wg prog. ochrony środowiska gminy Stronie Śląskie na stokach Płoski miałby znajdować się pomnik przyrody nieożywionej w postaci wychodni skalnej, jednak jakiekolwiek inne źródła zupełnie nic nie wspominają o takowym obiekcie
  • najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: kwiecień (wawrzynek, wiosenne geofity), maj-czerwiec (lilie, storczyki), lato (dzwonki, gółki, modrzyk)