Wąwóz Siedmicki

Wąwóz Siedmicki

19 listopada 2017 Wyłączono przez admin

Jeden z bardziej malowniczych wąwozów na terenie Pogórza Sudeckiego posiadający bardzo efektowne twory skalne w postaci poduszek lawowych czy kilkunastometrowych wychodni skalnych. Całość porastają cenne siedliska roślinne jak podgórskie łęgi, kwaśne dąbrowy i łąki trzęślicowe z liczną chronioną florą (m.in. pełnik europejski, kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, buławnik mieczolistny, 



Typ ochrony: florystyczny, geologiczny

Data utworzenia: 2001

Powierzchnia: 68 ha

Powiat: Jaworski

Gmina: Paszowice

Nadleśnictwo: Jawor


Położenie: Rezerwat obejmuje swym zasięgiem Wąwóz Siedmicki z przepływającą przez niego rzeką Młynówką i okalającymi ją zboczami. Znajduje się w środkowej części Parku Krajobrazowego „Chełmy” na Pogórzu Kaczawskim, przynależnym do Pogórza Zachodniosudeckiego. Najbliższe zabudowania, to niewielka wieś Siedmica, znajdująca się na 0,6 km na wschód oraz hotel myśliwski będący bezpośrednio przy rezerwacie. Blisko wąwozu znajdują się dwa inne rezerwaty: Nad Groblą chroniący największe skupisko jarzęba brekinii i Wąwóz Lipa ze stanowiskiem salamandry plamistej.

Budowa: Wąwóz o stosunkowo zróżnicowanej rzeźbie, posiadający zarówno łagodne jak i strome zbocza z licznymi wychodniami skalnymi i śladami aktywności wulkanicznej. Powstał dzięki zjawisku erozji, spowodowanej strumieniem Młynówka, który przez tysiące lat wymywał glebę i wcinał się w skalne podłoże, tworząc coraz to głębszy i większy wąwóz. Płynąca rzeka rozcinała twarde podłoże, tworząc dolinę przełomową o ścianach osiągających wysokość 80-150 metrów. Ściany te zbudowane są głównie z lekko zmetamorfizowanych skał zieleńcowych, pochodzących ze staropaleozoicznej aktywności  podmorskich wulkanów, tworząc liczne wychodnie skalne, stoki, piargi i poduszki wulkaniczne.

Flora: Bardzo zróżnicowana mozaika środowisk, składająca się z kilku typów lasów i terenów bezleśnych. Największy obszar stanowią acydofilne dąbrowy ze związku Quercion roboli-pettraeae, obejmujące strome zbocza północne i południowo-wschodnie. Składają się głównie ze skarlałych dębów o powykręcanych i zniekształconych konarach. Spowodowane jest to ciężkimi warunkami w jakich rosną drzewa, na które składa się ubogie i skaliste podłoże oraz strome zbocza powodujące, iż woda deszczowa szybko spływa w dół wąwozu pozostawiając suchą glebę. Pomimo tego, dąbrowy leżące u podnóża, blisko strumienia charakteryzują się bogatym runem składającym się głównie z  geofitów, takich jak przylaszczka wiosenna, kopytnik pospolity, groszek pachnący, fiołek leśny i fiołek Rivina, wawrzynek wilczełyko, naparstnica purpurowa, zawilec gajowy i łuskiewnik różowy. Z pospolitszych gatunków występuje tu śmiałek pogięty, trzcinnik leśny i paproć orlica pospolita. Latem zakwita kilka gatunków storczykowatych: gnieźnik leśny, buławnik mieczolistny, kruszczyk szerokolistny oraz kruszczyk siny. Oprócz dąbrowy, wokół strumienia, zwłaszcza u południowego wejścia do rezerwatu utworzyły się sporej wielkości lasy olchowe z domieszką wierzby, leszczyny i topoli. W bagiennym podłożu możemy wyróżnić jarzmiankę większą, knieć błotną, pierwiosnkę wyniosłą, psiankę słodkogórz, konwalijkę dwulistną oraz liczne trawy i turzyce.


Stosunkowo dużą powierzchnię zajmuje grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetum betuli), który porasta znaczne powierzchnie obszaru, m.in. zachodnie stoki Siedmickiej Góry oraz dolne partie góry Mężyk. Grąd cechuje się wysokim poziomem naturalności. Drzewostan budują w większości gatunki liściaste, głównie lipa drobnolistna i grab pospolity z udziałem buka pospolitego, dębu szypułkowego, klonu jawora oraz pojedynczymi okazami świerka i sosny będących efektem dawnych nasadzeń. Warstwa podszytu jest umiarkowanie rozwinięta, gdzie dominuje głóg dwuszyjkowy i leszczyna a także młode okazy wcześniej wymienionych gatunków drzew. Runo leśne należy do niezbyt bogatych a sam grąd jest w typie grądu wysokiego a więc ubogiego roślinnie. Stwierdzono tu takie gatunki jak czosnek zielonawy, czyściec leśny, dąbrówka rozłogowa, groszek wiosenny, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kokorycz wątła, miodunka ćma, piżmaczek wiosenny, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, śnieżyczka przebiśnieg, świerząbek gajowy, szczawik gajowy, ziarnopłon wiosenny i złoć mała. Do gatunków tworzących rozległe kobierce należy szczyr trwały i paprotka zwyczajna, porastające zarówno strome zbocza jak i stoki o łagodniejszym nachyleniu. Wśród gatunków rzadkich i chronionych należy wymienić lilię złotogłów, parzydło leśne i kruszczyka szerokolistnego. Kolejnym rzadkim w skali kraju zbiorowiskiem roślinnym są lasy klonowo-lipowe (Aceri-Tilietum) porastające strome zbocza z dużym udziałem rumoszu skalnego, które opadają w kierunku potoku. Siedlisko charakteryzuje się wilgotnym mikroklimatem umożliwiającym rozwój bujnej roślinności, w tym paproci i mszaków. Drzewostan składa się głównie z lipy szerokolistnej, klonu jawora, lipy drobnolistnej i jesionu wyniosłego. Runo leśne jest stosunkowo bogate, z wieloma gatunkami porastającymi wolne przestrzenie pomiędzy skałami. Występują tu charakterystyczne taksony jak gajowiec żółty, szczyr trwały, dzwonek brzoskwiniolistny, perłówka zwisła i czerniec gronkowy. Ten typ lasu znany jest wyłącznie z Sudetów, natomiast Pogórze Kaczawskie stanowi ich główne centrum występowania.

W zachodniej i południowo-zachodniej części rezerwatu wyróżniamy sztucznie nasadzoną świerczynę z domieszką dębu, brzozy i jaworu o ubogim runie składającym się głównie z paproci, borówki i wrzosu zwyczajnego. W południowej części oraz wzdłuż cieku wodnego rosną lasy łęgu jesionowo-olszowego (Fraxino-Alnetum), które najbardziej widowiskowe są wiosną, kiedy w runie rozkwitają wczesnowiosenne geofity. Drzewostan składa się z olchy czarnej, jesionu wyniosłego i topoli, miejscami przechodzi w łozowiska wierzby i trzcinowiska. W runie leśnym notuje się liczne turzyce i trawy, pomiędzy którymi wyrastają liczne geofity jak pierwiosnek lekarski, ziarnopłon wiosenny, firletka poszarpana, łuskiewnik różowy, gwiazdnica gajowa, miodunka ćma, kuklik pospolity, złocie i kokorycz pełna. Późną wiosną oraz latem niska roślinność ustępuje miejsca wysokim bylinom i pnączom, które tworzą gęste ściany zieleni. Dominują w nich gatunki pospolite jak pokrzywa zwyczajna, kielisznik zaroślowy, ostrożeń warzywny, tojeść pospolita i chmiel zwyczajny.

Niewielkie zbiorowiska zmiennowilgotnych łąk trzęślicowych (Molinion careuleae) znajdują się w południowym fragmencie obok wejścia do rezerwatu oraz w zachodniej części wokół Młynówki. Są to żyzne  i wilgotne tereny, bogate gatunkowo, na florę której składają się m.in. kukułka szerokolistna, kosaciec syberyjski, firletka poszarpana, mieczyk dachówkowaty, knieć błotna, niezapominajki i inne liczne taksony. W maju można obserwować pełnika europejskiego, który posiada tutaj bardzo dużą populację. W środkowej części wąwozu stwierdzono także niewielkie ziołorośla z lepiężnikiem różowym, w których oprócz tytułowego lepiężnika występują liczne trawy, turzyce i pokrzywy. Ostatnimi zbiorowiskami są zbiorowiska skalne, szczelinowe i suchych zboczy, porastające licznie występujące tutaj wychodnie skalne. Ogólnie flora jest reprezentowana przez około 270 gatunków z 54 rodzin, z czego 19 objętych jest ochroną.

Poniżej krótka charakterystyka niektórych gatunków:

  • Buławnik mieczolistny (Cephalanthera longifolia), charakterystyczny storczyk występujący w dolnych partiach dolinek i zboczy porośniętych dąbrową. Jest to jeden z najpospolitszych storczyków w obrębie parku, który stosunkowo często rośnie w rejonie rezerwatu.
  • Jarząb brekinia, brzęk (Sorbus torminalis), jeden z najważniejszych gatunków występujących w parku. Jarząb tworzy tu licznie formy drzewiaste, które są szczególnie dobrze reprezentowane w sąsiednim rezerwacie Nad Groblą. W omawianym rezerwacie występuje w rozproszeniu na południowych stokach opadających do dolinki.
  • Kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine), gatunek występuje w postaci kilku subpopulacji rozlokowanych w dolnych partiach stoków kwaśnej dąbrowy. Jest to najczęstszy gatunek storczyka na obiekcie.
  • Miodownik melisowaty (Melittis melissophyllum), wyjątkowo dekoracyjna bylina o różowych kwiatach i liściach pokrytych gęstym meszkiem. Jest to także dość charakterystyczny dla parku gatunek, rosnący stosunkowo często w siedliskach lasów dębowych, w tym na terenie wąwozu.
  • Pełnik europejski (Trollius europaeus), charakterystyczna bylina tworzy rozległy i widowiskowy kobierzec w centralnej części wąwozu, gdzie na płaskim i podmokłym terenie wytworzyły się bogate łąki trzęślicowe.

Fauna: Duża liczba zbiorowisk roślinnych powoduje, iż automatycznie liczna jest tutaj fauna, składająca się z licznych przedstawicieli ssaków, ptaków i bezkręgowców. Jako, że rezerwat stanowi integralną część dużego kompleksu leśnego, zwierzęta są tutaj częstymi gośćmi a dla niektórych gatunków stanowi on ostoję. Takim gatunkiem jest salamandra plamista, która corocznie odbywa gody i składa skrzek w wodach Młynówki.

Oprócz salamandry, często napotykanymi są tutaj stada muflonów, mające na Pogórzu Kaczawskim jedne z liczniejszych populacji w kraju. Największa szansa napotkania tych zwierząt jest wczesnym rankiem, kiedy to żerują w dolinie na łąkach. Oprócz nich, można tutaj napotkać pospolite gatunki leśne jak: dziki, lisy, sarny, wiewiórki, nornice, jeże i krety.

Zagrożenia: Stosunkowo nieduże. Rezerwat położony jest na odludziu, co powoduje iż nie stanowi terenu często odwiedzanego przez turystów, mimo dość dobrego oznaczenia go na mapach i szlakach turystycznych. Pomimo znajdowania się na odludziu, nie zabrakło śladów bytowania ludzkiego w postaci worków śmieci, wyrzuconych co dziwne w samym środku rezerwatu. Jako, że niemożliwy jest tam dojazd autem, osoba wyrzucająca owe śmieci musiała wnieść sporo wysiłku i mieć dużą motywację by w środku dziczy pozbywać się worków z odpadkami. Tego typu wydarzenia są jednak rzadkie i epizodyczne. W większości rezerwat cechuje niski poziom zanieczyszczenia.

Inne: Oprócz flory i fauny rezerwat cechują dwie ciekawostki. Bardziej znaną jest tzw. Zbójecki Zamek (niem. Raubschloss) znajdujący się  na najwyższych formacjach skał zieleńcowych wąwozu, na południowym zboczu w środkowej części wąwozu. Do obecnych czasów pozostały tylko nikłe resztki, świadczące o istnieniu budowli. Nie wiadomo jaką pełnił rolę, być może był to niewielki zamek lub strażnica, który upadł w czasie wojen husyckich w XIV wieku. Później, wg legend było to schronienie rozbójników, plądrujących okoliczne ziemie, stąd nazwa zamku.

Drugą, mniej znaną ciekawostką jest nagrobek leżący na niebieskim szlaku koło strumienia, pochodzący z 1876 roku, który należy do niemieckiego leśniczego Friedricha Hillgera.

Rezerwat posiada umiarkowanie rozwiniętą infrastrukturę turystyczną w postaci tablic edukacyjnych oraz miejsc do odpoczynku. W pobliżu występuje niewielka sieć szlaków:

  • czarny szlak turystyczny łącznikowy, który łączy Wąwóz Siedmicki i Wąwóz Myśliborski
  • niebieski szlak, który przebiega od zachodu rezerwatu i biegnie południowymi oraz wschodnimi fragmentami parku krajobrazowego
  • zielony szlak, będący jednocześnie najważniejszym albowiem biegnie doliną potoku Młynówka przez serce rezerwatu
  • szlak Trzech Wąwozów, który na terenie rezerwatu poprowadzony jest wzdłuż szlaku zielonego. Na trasie znajduje się kilka tablic dydaktycznych opisujących geologię miejsca oraz przyrodę ożywioną

Wrażenia ogólne: Stosunkowo pozytywne. Rezerwat jest bardzo atrakcyjny wczesną wiosną, kiedy to runo pokryte jest licznymi geofitami, takimi jak przylaszczki, zawilce czy łuskiewniki. Przez rezerwat przechodzi niebieski szlak, tzw. Szlak Trzech Wąwozów obejmujący dwa objęte ochroną (Wąwóz Lipa i opisywany Wąwóz Siedmicki) oraz  trzeci, niechroniony Wąwóz Nowowiejski, który składem gatunkowym nie odbiega od dwóch pozostałych. Oprócz tego w bezpośredniej bliskości znajduje się rezerwat Nad Groblą, z dobrą ścieżką edukacyjną zawierającą liczne tablice informacyjne zarówno o rezerwacie jak i okolicy. Czekamy teraz, by  Wąwóz Siedmicki doczekał się takiego samego oznaczenia.


Informacje praktyczne:

  • dogodny dojazd, jednak brakuje miejsc postojowych. Najdogodniejsza do pozostawienia auta jest szeroka droga leśna zlokalizowana naprzeciwko Kwatery Myśliwskiej
  • przez rezerwat przebiega szlak turystyczny oraz ścieżka edukacyjna Szlak Trzech Wąwozów
  • szlak przez rezerwat należy do średnio ciężkich (brakuje mostów nad potokiem, który trzeba pokonać skacząc po kamieniach)
  • okolica obfituje w inne obszary chronione (rez. Nad Groblą, Wąwóz Lipa, Wąwóz Myśliborski) oraz liczne pomniki przyrody (lipy drobnolistne, aleja modrzewiowa, aleja bukowa). W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się także Wąwóz Nowowiejski i Storczykowe Wzgórze, będące składową szlaku Trzech Wąwozów
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wczesnowiosenne geofity, gody płazów), czerwiec (późnowiosenne i wczesnoletnie rośliny), wczesna jesień (grzyby, przebarwiające się liście)