Czosnek siatkowaty

Czosnek siatkowaty (Allium victorialis)

Amarylkowate (Amaryllidaceae )

Okres kwitnienia: V-VI

Gatunek euroazjatycki, którego areał obejmuje górskie i podgórskie regiony Europy oraz zachodniej Azji. Notowany m.in. w północnej Hiszpanii (Góry Kantabryjskie, Pireneje), południowo-wschodniej Francji (Masyw Centralny, Alpy Francuskie), Szwajcarii, północnych Włoszech, zachodniej i południowej Austrii, południowych Niemczech a także w zachodniej części płw. Bałkańskiego (Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina). Na wschodzie występuje w Czechach (Karkonosze, Wysoki Jesionik, Morawy), na Słowacji, w południowej Polsce oraz w pasie Karpat na obszarach Ukrainy i Rumunii. Część źródeł podaje występowanie czosnku także na Kaukazie, Uralu, Gór Ałtaj oraz na Aleutach w Ameryce Północnej.

W Polsce jest to gatunek rzadki stwierdzony na rozproszonych stanowiskach w części południowo-wschodniej obejmując swoim zasięgiem pasmo wyżyn (Wyżyna Śląska, Wyżyna Małopolska, Wyżyna Lubelska, Roztocze) oraz Karpaty (wschodnia część Kotliny Sandomierskiej, Beskid Żywiecki, Beskid Makowski, Beskid Sądecki, Beskid Niski i Bieszczady). Chroniony w kilku parkach narodowych, m.in. Babiogórski, Bieszczadzki, Magurski i Świętokrzyski a także w niektórych podkarpackich rezerwatach przyrody: Bór, Moczary i Pateraki. Na Dolnym Śląsku gatunek skrajnie rzadki notowany jedynie z pasma Karkonoszy w Sudetach Zachodnich na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego. Dawniej jego zasięg obejmował kilka populacji na obszarze Kotła Łomniczki, Kotła Małego Stawu, Czarnego Kotła, Śnieżnych Kotłów i okolic Szrenicy. Obecnie został potwierdzony jedynie z jednego stanowiska w Małym Śnieżnym Kotle, gdzie jego populacja szacowana jest na około 200 osobników.

Jest to gatunek terenów górskich i wyżynnych, w Europie najwyżej występuje w Alpach, na wysokości do 2100 m n.p.m., w Polsce notowany na wysokościach do 700 m n.p.m (Bieszczady) i 1350 m n.p.m. (Karkonosze). Preferuje stanowiska jasne lub słoneczne, rzadko rośnie w półcieniu, na glebach wilgotnych, żyznych i mineralnych, często na mokrych siedliskach, z ruchliwą, dobrze natlenioną wodą oraz w miejscach z obfitą i długo zalegającą pokrywą śnieżną. Czosnek siatkowaty posiada dość szerokie spektrum siedliskowe. Na terenach górskich rośnie przeważnie w siedliskach nieleśnych, takich jak górskie zbiorowiska ziołorośli, naturalne traworośla wysokogórskie i wrzosowiska a także górskie łąki. Na terenach wyżynnych spotykany jest w siedliskach lasów liściastych, głównie nad potokami i źródliskami w obrębie żyznych buczyn i lasów jodłowo-bukowych. Karkonoskie stanowisko czosnku znajduje się w siedlisku wysokogórskich ziołorośli z klasy Betulo-Adenostyletea.

Mimo rzadkości nie jest objęty ochroną gatunkową. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski został sklasyfikowany do kategorii zagrożenia E, tj. uznany za wymierający na izolowanych stanowiskach. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię NT (bliski zagrożenia). Populacja karkonoska zlokalizowana jest na terenie parku narodowego poza bliskością szlaków turystycznych. Wymieranie czosnku w Sudetach spowodowane było zanieczyszczeniem środowiska z lat 70 i 80 ubiegłego wieku, które jest odpowiedzialne za duże spustoszenia w sudeckiej przyrodzie. Na terenach Polski południowo-wschodniej do głównych zagrożeń należy zbieractwo do celów konsumpcyjnych oraz przekształcanie siedlisk (melioracja, wycinka drzew).