Dziewanna fioletowa

Dziewanna fioletowa (Verbascum phoeniceum)

Rzadki i bardzo piękny gatunek rośliny, która wyróżnia się na tle krajobrazu różowo-fioletowymi kwiatostanami, często wystającymi wysoko ponad resztę runi łąkowej. Jest to nasza jedyna krajowa dziewanna o takiej barwie kwiatów. Pozostałe kwitną w różnych odcieniach żółci i są w większości znacznie pospolitsze. Wszystko to nadaje dziewannie fioletowej wyjątkowości. 

Trędownikowate (Scrophulariaceae)

Okres kwitnienia: V-VII

Gatunek euroazjatycki i śródziemnomorski, notowany głównie w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej a także w znacznej części Azji (Kaukaz, Azja Mniejsza, Azja Środkowa, południowa Syberia oraz północno-zachodnie Chiny) i na afrykańskich wybrzeżach Morza Śródziemnego. Na terenie Europy granica zachodnia gatunku przebiega w Niemczech (wschodnie landy Saksonia-Anhalt, Brandenburgia, Bawaria) oraz Austrii (Burgenland, Dolna i Górna Austria).

W Polsce gatunek notowany przede wszystkim we wschodniej części, gdzie największa koncentracja stanowisk obejmuje województwo lubelskie a także wschodnią część Mazowsza i południowe obszary Podlasia. W pozostałych regionach stanowiska są pojedyncze i rozproszone (Kujawy, Pomorze, Małopolska, Opolszczyzna, Górny i Dolny Śląsk). Chroniona w niektórych parkach narodowych we wschodniej Polsce oraz rezerwatach przyrody (Góra Gipsowa w opolskim, Góry Pieprzowe w świętokrzyskim, Skarpa Dobużańska w lubelskim i Kulin w kujawsko-pomorskim). Na Dolnym Śląsku gatunek stwierdzony głównie w obszarze Przedgórza i Pogórza Sudetów oraz obszarów nizinnych przylegających do tych regionów (Równina Wrocławska, Równina Legnicka). W Sudetach największa koncentracja stanowisk obejmuje Wzgórza Niemczańskie i Wzgórza Strzelińskie a także Masyw Ślęży. Obecnie żadne dolnośląskie stanowisko dziewanny nie jest objęte ochroną w ramach rezerwatu przyrody lub parku narodowego. Część populacji chroniona jest w ramach sieci Natura 2000 Wzgórza Niemczańskie, Wzgórza Strzelińskie i Masyw Ślęży.

Gatunek terenów otwartych, który preferuje silnie nasłonecznione murawy i łąki na terenach o różnym poziomie nachylenia (zarówno płaskie jk i strome zbocza) na glebach suchych lub umiarkowanie wilgotnych, piaszczysto-gliniastych, często z wapiennym rumoszem lub zasobnym w węglan wapnia. Przeważnie rośnie na wszelkiego typu nawapiennch murawach i łąkach, takich jak kwieciste i bogate florystycznie murawy napiaskowe, zbiorowiska ciepłolubnych muraw a także suche odmiany łąk kośnych użytkowanych ekstensywnie, nadrzeczne łachy oraz tereny antropogeniczne (zbocza wałów przeciwpowodziowych, zbiorowiska roślin na śródpolnych miedzach na glebach wapiennych). W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych jest to gatunek charakterystyczny dla muraw kserotermicznych o charakterze kontynentalnym z rzędu Festucetalia valesiacae. Od 2014 r. gatunek objęty ochroną częściową. Do głównych zagrożeń należą zmiany siedliskowe (naturalna sukcesja leśna, wypieranie przez ekspansywne gatunki traw) a także zaorywanie lub wypalanie muraw oraz wykopywanie przez kolekcjonerów.