Goryczka wąskolistna

Goryczka wąskolistna (Gentiana pneumonanthe)

Goryczkowate (Gentianaceae )

Okres kwitnienia: VIII-X

Występowanie: Gatunek euroazjatycki o szerokim areale sięgającym na zachodnie Francji i Wysp Brytyjskich, poprzez większość Europy Zachodniej i Środkowej (kraje Beneluksu, północne Włochy, Niemcy, Polska, Czechy, Słowacja, Austria), kraje Bałkańskie (za wyjątkiem Grecji i wschodniej Bułgarii) i dalej na wschód obejmując zasięgiem Białoruś, kraje nadbałtyckie (Łotwa, Litwa, Estonia), północna Ukraina, północno-zachodnia i zachodnia część europejskiej Rosji a także zachodnia i środkowa Syberia. Pojedyncze stanowiska notowane także na Kaukazie, w Europie Północnej oraz na płw. Iberyjskim.

W Polsce rozproszone stanowiska na całym obszarze, z większą koncentracją w części południowej (Dolny i Górny Śląsk, Małopolska) oraz wschodniej (Podlasie, Polesie, Roztocze, Mazowsze). W pozostałych regionach znacznie rzadsza. Chroniona w wielu parkach narodowych (Woliński, Biebrzański, Wielkopolski, Narwiański, Białowieski, Poleski, Roztoczański) oraz rezerwatach przyrody z większymi powierzchniami wilgotnych łąk i młak.

Na Dolnym Śląsku gatunek rozpowszechniony głównie w części nizinnej, gdzie jest stwierdzony na licznych ale pojedynczych i silnie rozproszonych stanowiskach w dolinie Odry i jej dopływów (Oława, Widawa, Biebrza, Ślęza, Bystrzyca, Widawa, Bóbr, Kwisa, Jezierzyca, Łacha). W Sudetach znacznie rzadsza, ograniczona głównie do niższych położeń (Przedgórze Sudeckie, Pogórze Zachodniosudeckie, Kotlina Kłodzka). Chroniona w kilku rezerwatach przyrody (Łąka Sulistrowicka, Stawy Milickie, Uroczysko Wrzosy), użytkach ekologicznych (Polana Grochowska, Dolina Juszki, Korytarz Ekologiczny Mierzowice) oraz wielu obszarach Natura 2000 (Dolina Łachy, Grądy w Dolinie Odry, Łęgi Odrzańskie, Zagórzyckie Łąki).

Gatunek nizinny, na obszarach wyżynnych i górskich występuje rzadziej. Preferuje miejsca otwarte, słoneczne i wilgotne, na glebie torfowej lub murszowej, świeżej, umiarkowanie zasobnej w składniki pokarmowe lub żyznej (gleba mezo i eutroficzna), o pH lekko kwaśnym do obojętnego. Spotykany głównie na terenach widnych śródleśnych polan, łąki z wysoką trawą (łąki selernicowe, łąki trzęślicowe, łąki użytkowane ekstensywnie), brzegi strumieni i strefy ektonowe pomiędzy łąkami a torfowiskami. Czasem stwierdzana także na wilgotniejszych wariantach muraw bliźniczkowych i wrzosowisk. Miejscami może zasiedlać tereny antropogeniczne jak rowy melioracyjne, brzegi wałów przeciwpowodziowych lub śródpolne remizy. Gatunek charakterystyczny dla zbiorowiska jednokośnych i nie nawożonych łąk trzęślicowych ze związku Molinion caeruleae.

Roślina pod ścisłą ochroną gatunkową, głównie ze względu na stale zmniejszający się areał występowania i zanikanie siedlisk. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski został zakwalifikowany jako gatunek narażony (kategoria zagrożenia VU). Do głównych czynników powodujących zanikanie populacji jest stale zmniejszająca się powierzchnia siedlisk z powodu zaorywania i osuszania łąk pod pola uprawne. Prawdopodobną przyczyną jest także zmniejszenie się liczebności zapylającego ją motyla modraszka alkona. Stanowiska w pobliżu siedzib ludzkich i szlaków turystycznych zagrożone są z powodu zrywania kwiatów czasem wraz z całym pędem lub wykopywanie roślin i sadzenie ich do ogrodów, gdzie często zamierają z powodu nieodpowiednich warunków.