Języcznik zwyczajny

JĘZYCZNIK ZWYCZAJNY (Phyllitis scolopendrium)

Zanokcicowate (Aspleniaceae)

Występowanie: Rozpowszechniony wyspowo w Europie, w zachodniej Azji i Afryce Północnej. W Polsce odnotowany tylko na południu kraju na obszarach górskich i wyżynnych, głównie w Karpatach, na Wyżynie Śląskiej, Wyżynie Małopolskiej, pojedynczo na Pogórzu Sudeckim oraz na Roztoczu.

W Tatrach odnotowano tylko jedno stanowisko. Znacznie częstszy w innych partiach karpackich m.in. Pieniny, Bieszczady, Beskid Sądecki, Góry Słonne. Najliczniej rośnie w Beskidzie Niskim, gdzie odnotowano ponad 2,5 tysiąca osobników.

W Sudetach skrajnie rzadki. Odnotowano tylko jedną populację, oderwaną od reszty polskiego zasięgu. Znajduje się ona na Pogórzu Kaczawskim w rezerwacie przyrody Wąwóz Myśliborski koło Jawora. Poza tym spotkano pojedyncze osobniki w innych regionach, które prawdopodobnie pochodzą ze sztucznych nasadzeń lub są uciekinierami z ogrodów. Jedno stanowisko odkryto w I dekadzie XXI wieku na nizinie w Borach Tucholskich oraz w Kotlinie Jeleniogórskiej.

Chroniony w kilku parkach narodowych (Tatrzański, Babiogórski, Pieniński, Bieszczadzki, Magurski, Gorczański) oraz nielicznych rezerwatach przyrody (Kostrza, Jelenia Góra, Muszyna, Przełom Sanu pod Grodziskiem, Przełom Jasiołki).

Środowisko: Roślina o stosunkowo wąskim zakresie wymagań. Preferuje stanowiska półcieniste lub cieniste, o podłożu kamienistym, wilgotnym, bogatym w węglan wapnia, o glebie świeżej, wilgotnej, żyznej (eutroficznej). Najczęściej na wapiennych skałach, rumoszu skalnym, piargach i żwirach. Spotykany głównie w lasach liściastych, na stokach i półkach skalnych, w zaroślach, na dnie i ścianach wąwozów, w dolinach potoków górskich. Gatunek charakterystyczny dla zespołu (Ass.) Phyllitido-Aceretum (Jaworzyna z języcznikiem) oraz dla związku (All.) Tilio platyphyllis-Acerion pseudoplatani (górsko-podgórskie zboczowe lasy lipowo-jaworowe).

Opis ogólny: Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. Sklasyfikowany w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin i Grzybów jako gatunek krytycznie zagrożony na izolowanych stanowiskach poza głównym obszarem swojego występowania. Głównymi zagrożeniami jest niewielkie obszar występowania siedlisk języcznika a także zmiany stosunków wodnych przez meliorację i obniżanie poziomu wód gruntowych. Poza tym ze względu na swój oryginalny wygląd roślina jest często wykopywana przez kolekcjonerów i sadzona do przydomowych ogródków.

Języcznik jest jedną z popularniejszych paproci ogrodowych posiadająca kilkanaście odmian, różniących się głównie kształtem i kolorem liści oraz karbowaniem ich brzegów.