Koleantus delikatny

Koleantus delikatny (Coleanthus subtilis)

Wiechlinowate (Poaceae)

Okres kwitnienia: VI-VIII

Gatunek występujący na silnie rozproszonych stanowiskach na półkuli północnej obejmując swoim zasięgiem Europę, Azję i Amerykę Północną. W Europie gatunek stosunkowo rzadki, notowany na pojedynczych stanowiskach, głównie w Europie Zachodniej i Środkowej. Populacje stwierdzono m.in. we Francji (Bretania, Kraj Loary), wschodnich Niemczech (Saksonia, Anhalt), północnej Austrii, we Włoszech, Polsce a także w południowej Norwegii (zlewnia rzeki Nittelva, stanowisko uznawane za historyczne). Największa koncentracja stanowisk koleantusa obejmuje Republikę Czeską (140-200 stanowisk, zależnie od źródła), głównie rozlokowanych na terenach centralnych i południowych kraju. Poza tym gatunek notowany także w europejskiej i azjatyckiej części Rosji (Jezioro Ilmen, rzeka Volkov, Ob, Irtysz, Amur, płw. Kamczacki, Sachalin), w Chinach (rzeka Amur, Jangcy) oraz w Ameryce Północnej (amerykańskie stany Waszyngton i Oregon oraz zachodnia Kanada).

W Polsce gatunek bardzo rzadki, którego zasięg ograniczony jest wyłącznie do Polski południowo-zachodniej. Wszystkie znane krajowe stanowiska zlokalizowane są na terytorium województwa dolnośląskiego, gdzie stwierdzono do tej pory 3 lokacje. Pierwsze stanowisko w Polsce zostało odkryte pod koniec lat 90. XX wieku na stawach rybnych w Borowej (Równina Oleśnicka, gmina Długołęka). Kolejne populacje odnotowano po 2008 roku w Dolinie Baryczy, dokładniej na stawach rybnych w rezerwacie przyrody Stawy Milickie: Staw Polny w kompleksie Stawno koło Rudy Milickiej oraz w kompleksie Ruda Sułowska koło miejscowości o tej samej nazwie. Obecnie wszystkie znane stanowiska zlokalizowane są na terenach Natura 2000 (Stawy w Borowej, Ostoja nad Baryczą) oraz we wspomnianym wcześniej rezerwacie Stawy Milickie.

Jest to gatunek występujący na terenach otwartych, silnie nasłonecznionych obejmujących podmokłe i bagienne fragmenty na okresowo odsłaniających się odcinkach brzegów rzek, jezior oraz na szlamie stawów po spuszczeniu wody. Głównie są to siedliska roślinności namuliskowej o krótkim okresie trwania, przeważnie pomiędzy kolejnymi zalaniami brzegów wodą. W środowisku naturalnym koleantus porasta brzegi w czasie niskiego poziomu lustra wody, głównie w okresie przypadającym na drugą połowę sezonu wegetacyjnego (późne lato). Na stawach rybnych jego rozwój jest ściśle uzależniony od terminów spuszczania wody oraz ogólnego charakteru zbiornika, przez co sezon wegetacyjny może przypadać zarówno na wiosnę jak i lato oraz jesień. Sama roślina preferuje eutroficzne, muliste, organiczno-mineralne i podmokłe podłoże, głównie na piaskach gruboziarnistych. Notowana na przybrzeżnych wodach oraz odsłoniętych dnach oligo- i mezotroficznych jezior. Jest to gatunek typowy dla zbiorowisk drobnych teriofitów i bylin na okresowo zalewanych brzegach i dnach stawów rybnych z Littorelletea, Isoëto–Nanojuncetea.

Koleantus należy do jednych z najrzadszych składników rodzimej flory. Gatunek objęty jest ochroną ścisłą  i wymaga także ochrony czynnej. Dodatkowo jest to gatunek o znaczeniu wspólnotowym, wymagający wyznaczenia obszaru Natura 2000. W Polskiej Czerwonej Księdze Roślin jego stopień zagrożenia został określony jako EN (zagrożony). Do głównych zagrożeń należy nieodpowiednia gospodarka rybacka. Wszystkie krajowe stanowiska zlokalizowane są na stawach rybnych (nawet te w rezerwacie przyrody), co powoduje pełną zależność rozwoju populacji od prawidłowej gospodarki rybnej, m.in. spuszczania i napełniania zbiorników o odpowiedniej porze roku lub odsłanianie przynajmniej części osadów dennych w płytszych strefach. Przykładowo stanowisko w Rudzie Milickiej jest silnie zagrożone z powodu stale napełnionego stawu, co ogranicza rozwój roślinności namuliskowej.