Kotewka orzech wodny

Kotewka orzech wodny (Trapa natans)

Jedna z oryginalniejszych roślin wodnych, która od dawna jest jedną z najważniejszych w systemie ochrony polskiej przyrody. Gatunek nie tylko podlega ścisłej ochronie gatunkowej ale jest to także jeden z kilku gatunków roślin, dla których specjalnie tworzy się rezerwaty przyrody. Na Dolnym Śląsku mamy dwa takie obiekty, a w planach jest powołanie następnych. 

Krwawnicowate (Lythraceae)

Okres kwitnienia: VII-X

Występowanie: Gatunek notowany w rozproszeniu na terenach Starego Świata. W Europie jest rzadki, gdzie koncentracja stanowisk obejmuje wschodnią i środkową Francję, południowe i środkowe Niemcy, północne Włochy, kraje Europy środkowej (południowa Polska, Czechy, Słowacja, Austria, Węgry), zachodnie regiony płw. Bałkańskiego, Rumunię, Bułgarię, Białoruś a także obszary zachodniej Rosji. Pojedyncze lokacje także w pozostałych częściach Europy sięgając południowej Skandynawii, wschodnich obszarów europejskiej części Rosji, płw. Iberyjskiego i Kaukazu. Poza Europą spotykany także w południowej i wschodniej Azji, gdzie jest szeroko rozpowszechniana jako roślina uprawna, rzadziej w pozostałych regionach kontynentu (Azja środkowa, Iran). W Afryce występuje wyspowo na całym obszarze od Tunezji i Algierii po obszary Sudanu, Sahelu i strefie równikowej. Lokalnie zawleczony także na wschodnie wybrzeża Ameryki Północnej (pierwsze wzmianki pochodzą z 1859 r.).

W Polsce gatunek rzadki, podawany pierwotnie z terenów całego kraju (ponad 200 stanowisk). W przeciągu wieku utracił ponad 180 z nich, w tym wszystkie stanowiska na północy kraju (Pomorze, Mazury, Mazowsze, Kaszuby, Wielkopolska, Karpaty). Obecnie znany z około 40 miejsc ulokowanych na południu i południowym-zachodzie Polski w dolinach rzecznych górnej i środkowej Odry, górnej Wisły, dolnego Sanu oraz Opolszczyzny. Nie występuje w żadnym parku narodowym, jednak część stanowisk objęta jest ochroną w ramach rezerwatów przyrody (Odrzysko, Łacha Jelcz, Łężczok, Piniów, Staw Nowokuźnicki).

Na Dolnym Śląsku występuje jedno z głównych zagłębień krajowej populacji, która skupiona jest wokół Odry i jej dopływów w Pradolinie Wrocławskiej oraz terenach przyległych, gdzie występuje m.in. na terenach starorzeczy w powiecie oławskim (Matunin, Łacha Jelcz), wrocławskim (jez. Panieńskie), wołowskim (staw Garncarz, Odrzysko, Przyborów). Chroniona w pojedynczych rezerwatach przyrody (Łacha Jelcz, Odrzysko, Stawy Milickie) oraz na niektórych obszarach sieci Natura 2000 (Grądy w Dolinie Odry, Łęgi Odrzańskie, Stawy w Borowej, Dębiańskie Mokradła).

Siedlisko: Jest to gatunek wodny, występujący przeważnie w płytkich lub średnio głębokich zbiornikach (0,5-1,5 m), rzadziej głębszych (rekordowo może korzenić się nawet na głębokości 5 m). Są to zarówno starorzecza, płytkie zatoki, niewielkie naturalne zbiorniki a także stawy hodowlane. Preferuje zbiorniki o wodzie stojącej lub o niewielkim ale całorocznym przepływie wody, czasem są to zbiorniki zamknięte, gdzie wymiana wody następuje dopiero w czasie powodzi lub wiosennych zalewów. Gatunek porasta tylko dobrze nasłonecznione fragmenty tafli, w wodzie o pH obojętnym do lekko zasadowego (4,2-8,3), dobrze natlenionej i zasobnej w składniki pokarmowe (eutroficznej). Częściej zasiedla zbiorniki o ciepłej wodzie (szybko nagrzewającej się), stąd notowany jest znacznie częściej w płytkich zatokach i starorzeczach aniżeli w płynących wodach rzeki, która z powodu ciągłego przepływu ma niższą temperaturę. W Europie kotewka tworzy swój własny zespół roślinności, dla którego jest gatunkiem charakterystycznym –  zespołu roślinności Trapetum natantis. Poza tym notowany jest także w innych siedliskach roślinności zakorzenionych na dnie i o liściach zwykle pływających po powierzchni ze związku Nymphaeion. W innych regionach świata rośnie w bardzo różnorodnych zbiorowiskach roślinnych.