Łuskiewnik różowy

ŁUSKIEWNIK RÓŻOWY  (Lathraea squamaria)

Zarazowate (Orobanchaceae)

Okres kwitnienia: III-IV(V)

Wygląd: Niewielka bylina osiągająca do 20-30cm wysokości, wyrastająca z podziemnego, rozgałęzionego kłącza. Wytwarza dwa typy kwiatów. Nadziemne są grzbieciste, o jasnoróżowym zabarwieniu. Kielich długości 15-17 mm z gruczołowatym owłosieniem. Korona dwuwargowa w białym kolorze z lekko różowymi naleciałościami, długości 14-18mm. Kwiaty są gęsto osadzone na nierozgałęzionym, jednostronnym gronie o grubym i masywnym pędzie. Drugi typ kwiatów występuje na podziemnej części łodygi. Są one o połowę mniejsze, osiągając 5-10mm długości, bardzo blade (białawe z niewielkim różowym nalotem) i klejstogamiczne (dochodzi do zapylenia i zawiązywania nasion bez otarcia kwiatu).

Liście drobne, białawe, kształtem przypominające łuski. Gęsto okalają kłącze.

Występowanie: Głównie w Europie Środkowej oraz w zachodniej Azji. W Polsce posiada rozproszone stanowiska na całym terytorium z czego najrzadziej występuje w części północno-wschodniej i środkowo-wschodniej. Pospolity w górach (Karpaty, Sudety, Góry Świętokrzyskie) a także na Nizinie Śląskiej, w pasie pojezierzy (Pojezierze Wielkopolskie, Pojezierze Lubuskie, Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Iławskie), w Kotlinie Sandomierskiej i na Polesiu.

W Tatrach rośnie w reglu dolnym, rzadziej w reglu górnym. Głównie w dolinach potoków i innych nisko położonych terenach m.in. Dolina Strążyska, Dolina ku Dziurze, Dolina Chochołowska, Dolina Małej Łąki. Oprócz Tatr odnotowana w większości pasm karpackich m.in. Bieszczady, Beskid Niski, Beskid Wyspowy, Pogórze Karpackie, Beskid Śląski, Beskid Żywiecki i inne.

W Sudetach występuje głównie w Sudetach Środkowych, Wschodnich i na Pogórzu Sudeckim. Odnotowana głównie na terenie Gór i Pogórza Kaczawskiego, Gór Złotych, Rudaw Janowickich, Gór Opawskich, Przedgórza Sudeckiego i Gór Stołowych.

Rośnie w większości parków narodowych m.in. Bieszczadzki, Pieniński, Tatrzański, Gór Stołowych, Białowieski, Ojcowski, Borów Tucholskich, Gorczański). Odnotowany w wielu rezerwatach typu leśnego i florystycznego (Wąwóz Siedmicki, Góra Miłek, Sokole Góry, Barucice, Przylesie, Grądy nad Moszczenicą, Wiączyń, Las Mariański, Nad Trzciańcem, Wilczy Szlak, Dolina Kłodawy, Dąbrowa Smoszew, Perzowa Góra, Srebrne Źródła i wiele innych). Poza tym na licznych użytkach ekologicznych i obszarach Natura 2000.

Środowisko: Preferuje stanowiska jasne do cienistych, bardzo rzadko w pełnym słońcu, na glebie wilgotnej, mineralnej, żyznej (eutroficzna) i świeżej o ph obojętnym do lekko kwasowego. Występuje na stanowiskach takich jak zarośla, lasy mieszane i liściaste (głównie dąbrowy i buczyny), bory iglaste (głównie reglowe lasy świerkowe), brzegi potoków i leśnych jeziorek a także łęgi. Gatunek charakterystyczny dla eutroficznych i mezotroficznych lasów liściastych (Cl.) Querco-Fagetea.

Opis ogólny: Roślina nie podlega ochronie gatunkowej, jest stosunkowo pospolita na poziomie regionalnym, szczególnie na terenach górskich i podgórskich. Cechą charakterystyczną jest pasożytnictwo, bardzo częste dla rodziny zarazowatych. Ze względu na brak chlorofilu oraz bardzo zminimalizowane liście (schowane pod ziemią w postaci łusek) roślina nie jest w stanie przeprowadzać procesów fotosyntezy. Cienkimi korzeniami przyczepia się za pomocą ssawek do podziemnych organów innych roślin by czerpać substancje organiczne oraz wodę wraz z solami mineralnymi. Pasożytuje głównie na drzewach i krzewach liściastych (leszczyna, topola, dąb, olsza, rzadziej na buku). W Tatrach odnotowano pasożytowanie na świerkach. Łuskiewniki są wskaźnikami zdrowotności lasu. Albowiem najczęściej atakują tylko słabe i chorowite egzemplarze, które nie mają siły bronić się przed atakującym ich pasożytem. Duża liczba egzemplarzy w runie leśnym może świadczyć o złym stanie lasu.

Aby wykiełkować, nasiona łuskiewnika muszą znajdować się stosunkowo blisko korzeni rośliny żywicielskiej, w przeciwnym razie nie będą miały siły by wykiełkować i rosnąć. Z tego powodu często rośliny występują grupowo, kiełkując blisko rośliny matecznej. Sposób roznoszenia nasion jest sporny, istnieje kilka teorii. Dawniej wymieniano mrówki jako roznosicieli (myrmekochoria), które są popularnym sposobem rozsiewania wśród leśnych geofitów. Obecne teorie mówią m.in. o wiosennych roztopach, które spływając po glebie porywają i przenoszą nasiona na wiele kilometrów (hydrochoria). Jeszcze inne teorie wymieniają ślimaki. Do ich lepkich ciał drobne nasiona przylepiają się z łatwością, wędrując wraz ze zwierzęciem kilkanaście bądź kilkadziesiąt metrów.

Liście-łuski, gromadzą w pustych przestrzeniach substancje organiczne, która są pożywką dla całego szeregu mikroorganizmów glebowych. Zaczynając od prostych jednokomórkowców jak bakterie i pierwotniaki, poprzez nicienie, grzyby, skąposzczety, stonogi, kończąc na ślimakach i drobnych owadach. Z powodu licznej fauny znajdywanej w łuskach, sądzono początkowo iż roślina prowadzi drapieżny (owadożerny) tryb życia.