Naparstnica zwyczajna

NAPARSTNICA  ZWYCZAJNA (Digitalis grandiflora)

Trędownikowate (Scrophulariaceae)

Okres kwitnienia: VI-VII

Wygląd: Charakterystyczna dwuletnia bylina osiągająca do 130cm wysokości. Kwiaty pięciodziałkowe, o kształcie dzwonu, owłosione wewnątrz, koloru od słomkowego do intensywnej żółci z brunatnymi plamami osadzone są na krótkich szypułkach, gęsto ułożone w jednostronne grono. Kielich zrośnięty u nasady, z jednym słupkiem, posiadającym długą szyjkę oraz czterema pręcikami, przy czym dwa są wyższe, a dwa niższe. Kwiaty przedprątne, zapylane są przez trzmiele.

Liście odziomkowe duże, drobno ząbkowane, pokryte drobnymi włoskami z wyraźnymi nerwami. Liście łodygowe, mniejsze, siedzące, lancetowate, malejące ku górze.

Owocem jest pękająca torebka, pokryta gruczołami o jajowatym kształcie, zawierająca liczne, drobne nasiona, czarnego koloru.

Występowanie: Liczne, rozproszone stanowiska w Europie południowej, zachodniej i środkowej a także pojedynczo w Azji Mniejszej. W Polsce w rozproszeniu na całym obszarze kraju jednak poza górami i pasem wyżyn jest stosunkowo rzadka. Do obszarów o największej koncentracji stanowisk należą Sudety, zachodnie pasma Karpat, Wyżyna Małopolska, Wyżyna Lubelska oraz Kaszuby i Warmia na północy kraju. Chroniona we wszystkich górskich parkach narodowych i w części nizinnych parków oraz w licznych rezerwatach przyrody obejmujących ciepłolubne siedliska leśne.

Na Dolnym Śląsku jest to gatunek o bardzo nierównomiernym rozmieszczeniu stanowisk, gdzie najwięcej jest ich w paśmie Sudetów, głównie pasma górskie na Ziemi Kłodzkiej (Góry Stołowe, Góry Orlickie, Pasmo Krowiarki, Masyw Śnieżnika) a także Przedgórze Sudeckie i Pogórze Zachodniosudeckie, Góry Kaczawskie, Góry Kamienne i Dolina Bobru. Do obszarów o największej koncentracji należą rozległe lasy dębowe na Pogórzu Kaczawskim i Pogórzu Wałbrzyskim. Na terenach nizinnych Dolnego Śląska jest to gatunek bardzo rzadki, notowany z pojedynczych i silnie rozproszonych stanowisk w dolinie Odry, dolinie Baryczy i na Wale Trzebnickim. Chroniona w kilku leśnych rezerwatach przyrody, m.in. Góra Radunia, Nad Groblą, Wąwóz Lipa i Wąwóz Siedmicki.

Środowisko: Gatunek ciepłolubny, który posiada szeroki wachlarz siedliskowy od terenów ektonowych po lasy liściaste, rzadziej śródleśne polany. Preferuje stanowiska półcieniste lub jasne, rzadziej cieniste, na wapiennych (rzadziej kwaśnych) i gliniastych glebach umiarkowanie żyznych, świeżych, bogatych w humus, często z dużą ilością rumoszu skalnego. Rośnie na śródleśnych polanach, ciepłolubnych zbiorowiskach o charakterze mozaikowym z roślinnością leśną, zaroślową, okrajkową i murawową, a przede wszystkim w różnego rodzaju wariantach ciepłolubnych lasów liściastych (świetlista dąbrowa, żyzna buczyna, grąd środkowoeuropejski). Gatunek spotykany także w zbiorowiskach ciepłolubnej dąbrowy typu stepowo-leśnego oraz na obrzeżach krzewiastych formacji związanych funkcjonalnie z lasami. Jest to gatunek charakterystyczny dla świetlistej dąbrowy z rzędu Quercetalia pubescenti-petraeae.

Opis ogólny: Roślina objęta ochroną częściową, powszechnie znana z trujących właściwości. Liście zawierają liczne toksyczne glikozydy jak digitalinę, które kumulują się w organizmie, są groźne dla niemal wszystkich roślinożerców, w tym i ludzi.

Dawniej roślina lecznica, stosowana w chorobach serca i nerwicy, jednak ze względu na toksyczne właściwości, zaprzestano jej zbiorów i zastąpioną bezpieczniejszą dla zdrowia naparstnicą wełnistą.