Sasanka wiosenna

SASANKA WIOSENNA (Pulsatilla vernalis)

Jaskrowate (Ranunculaceae)

Okres kwitnienia: IV-V

Wygląd:

Występowanie: Obejmuje swoim zasięgiem większość Europy, sięgająca na zachodzie północnych fragmentów półwyspu Iberyjskiego, na wschodzie linię zasięgu wyznacza Karelia, góry Ural oraz Bułgaria na południowym-wschodzie. W Polsce stanowiska zlokalizowane głównie na północy i zachodzie, rzadziej w centrum. Występuje m.in. na Pojezierzu Kaszubskim, Pojezierzu Poznańskim, Pojezierzu Lubuskim, Niecce Nidziańskiej, Równinie Opolskiej, Równinie Oleśnickiej oraz ogólnie w województwie Lubuskim, Pomorskim, Łódzkim i północnej części Wielopolskiego. Spora część na nizinnych obszarach ma już charakter historyczny lub jest w zaniku. Najliczniejsze populacje odnotowywane są Borach Tucholskich.

W Tatrach występuje głównie w piętrze kosówki i alpejskim (halnym). Znana tylko z kilku stanowisk (Skrajna Turnia, Mała Koszysta, Wrota Chałubińskiego i Mięguszowiecki Szczyt, gdzie odnotowano najwyżej położone stanowisko). Poza Tatrami nie występuje nigdzie indziej w Karpatach. W Sudetach bardzo rzadka. Jej zasięg obejmuje tylko pasmo Karkonoszy w Sudetach Zachodnich oraz Góry Opawskie w Sudetach Wschodnich.

Gatunek chroniony jest w kilku parkach narodowych (Karkonoski, Tatrzański, Bory Tucholskie, Wielkopolski) oraz w kilkunastu rezerwatach przyrody jak Śnieżycowy Jar, Mingos, Linje, Jezioro Lisiunie, Złoty Potok i Zielona Góra.

Środowisko: Gatunek preferuje stanowiska słoneczne, jasne, bardzo rzadko półcieniste, nigdy w miejscach cienistych, na podłożu świeżym, ubogim (oligotroficznym), kwaśnym, głównie piargach, żwirach, piaskach. W górach występuje na podłożu granitowym i rumoszu skalnym. Występuje głównie na płaskich powierzchniach lub o południowej wystawie, głównie słoneczne murawy, wysokogórskie łąki, prześwity leśne oraz bory iglaste (lasy sosnowe, świerczyny), rzadziej torfowiska.

W regionach górskich, gatunek charakterystyczny dla zespołu kostrzewy i mietlicy alpejskiej (Ass.) Festuco versicoloris-Agrostietum alpinie oraz w regionach nizinnych charakterystyczny dla kontynentalnego zespołu boru sosnowego świeżego (Ass.) Peucedano-Pinetum, charakteryzowanego także jako sosnowy bór chrobotkowi (91T0) z wykazu siedlisk przyrodniczych o znaczeniu wspólnotowym.

Opis ogólny: Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową, sklasyfikowana w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin jako gatunek narażony (VU), oraz na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) jako gatunek narażony na wyginięcie (V). Głównymi zagrożeniami jest niszczenie siedlisk z powodu gospodarki leśnej (rozjeżdżanie runa leśnego przez ciężki sprzęt, zmiany składu gatunkowego lasu, brak ochrony sporej części stanowisk występujących w oddziałach leśnych Lasów Państwowych). W górach większość stanowisk znajduje się dwóch parkach narodowych, gdzie pomimo dobrej ochrony, kępy znajdujące się blisko szlaków mogą być deptane przez liczne rzesze turystów (zwłaszcza poza okresem kwitnienia, kiedy to dla przeciętnego turysty, kępy sasanek nie wyróżniają się z murawy). Poza tym kwitnące egzemplarze mogą być wykopywane przez kolekcjonerów.

Podobnie jak większość roślin z rodziny jaskrowatych, sasanka wiosenna zawiera liczne trujące alkaloidy, m.in. protoanemoninę i anemoninę. Są to związki z grupy laktonów wywołujące uczulenia skóra (świąd, pokrzywkę, rumień skórny).

Łatwo tworzy mieszańce z innymi gatunkami sasanek (w Polsce z sasanką otwartą, łąkową i zwyczajną). Wiele z owych mieszańców dało początek licznym odmianom barwnym uprawianym w ogrodach, głównie w ogródkach skalnych i na rabatach naturalistycznych. Formy barwne występują w kolorze białym (albinotycznym), żółtym, wielu odcieniach różu i fioletu oraz czerwonym. Występują także odmiany pełne, półpełne, o płatkach strzępiastych, wąskich, karbowanych i z wcięciem po środku. Wszystko to sprawia, że sasanki należą do jednych z popularniejszych wiosennych kwiatów ogrodowych.

Zdjęcia: K.Ciesielski