Śnieżyczka przebiśnieg

Śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis)

Niewielka roślina będąca najbardziej rozpoznawalnym zwiastunem wiosny, kojarzącym się z przedwiośniem i nadchodzącą wiosną. Jest to gatunek naturalnie występujący tylko na południu Polski, w tym na Dolnym Śląsku, gdzie niektóre populacje pokrywają gęstym kobiercem kwiatów dziesiątki hektarów lasu. 

Gatunek europejski, którego zwarty areał obejmuje obszar rozciągający się od atlantyckiej części Francji i północnej Hiszpanii (Pireneje) poprzez Włochy, Szwajcarię, południowe Niemcy (Bawaria, Szwabia, Saksonia), kraje środkowoeuropejskie (Czechy, Austria, Węgry, południowa Polska), kraje płw. Bałkańskiego (za wyjątkiem południowej Grecji) aż po Białoruś, Ukrainę i południowo-zachodnią część Rosji. Ze względu na dużą popularność w ogrodnictwie, gatunek został zawleczony do wielu rejonów Europy (północna Polska, Holandia, Wielka Brytania, kraje Skandynawskie) oraz do Ameryki Północnej.

W Polsce przebiega północna granica zasięgu, gdzie stanowiska uznawane za naturalne obejmują region Dolnego i Górnego Śląska, Małopolski, południowej Wielkopolski, Podkarpacia i Lubelszczyzny. Gatunek szczególnie dużą liczbę stanowisk posiada na terenach Karpat (Bieszczady, Beskidy) i Dolnego Śląska. Ze względu na kilkusetletnią tradycję uprawy jako rośliny ogrodowej gatunek ten notowany jest także w wielu regionach północnej i centralnej Polski, głównie w regionach miast i dawnych założeń parkowych. Śnieżyczka jest chroniona w wielu parkach narodowych południowej i środkowej Polski: Bieszczadzki, Gorczański, Gór Stołowych, Magurski, Ojcowski, Pieniński, Wielkopolski a także Tatrzański, gdzie osiąga najwyżej położone stanowisko (Kopka, 1290 m n.p.m.). Poza tym jest to gatunek chroniony w wielu leśnych rezerwatach przyrody, w tym poza swoim naturalnym zasięgiem jak rezerwat Śnieżyczki (powiat Sokołowski w mazowieckim).

Na Dolnym Śląsku jest to roślina stosunkowo pospolita, występująca na niemal całym terytorium, rzadziej w obszarze Borów Dolnośląskich i wyższych obszarów górskich w Sudetach. Największe zagęszczenie stanowisk notowane jest w dolinach rzecznych na Nizinie Wrocławskiej, Wale Trzebnickim i niższych położeniach Sudetów (Przedgórze Sudeckie, Pogórze Zachodniosudeckie, Góry Kaczawskie, Góry Sowie). Do największych populacji należą te w dolinie rzeki Bystrzycy, gdzie gęste kobierce przebiśniegów porastają powierzchnie kilkudziesięciu hektarów. Gatunek chroniony w obu parkach narodowych a także w bardzo wielu rezerwatach przyrody (Błyszcz, Góra Zamkowa, Kanigóra, Las Bukowy w Skarszynie, Muszkowicki Las Bukowy, Ponikwa, Stawy Milickie, Uroczysko Wrzosy, Wąwóz Lipa, Wąwóz Siedmicki, Zwierzyniec).

Gatunek leśny, który rośnie najczęściej na stanowiskach nasłonecznionych lub jasnych, co nie stanowi dużego problemu w warunkach leśnych ze względu na wegetację przed wypuszczeniem liści przez drzewa. W tym okresie w całym obszarze leśnym panują dobre warunki świetlne. Preferuje gleby żyzne (brunatne, czarnoziemy, mady), wilgotne (gliniaste, ilaste) z dużą zawartością próchnicy. Roślina przeważnie rośnie w różnego typu siedliskach mezotroficznych i eutroficznych lasów liściastych zrzucających liście na zimę z klasy Querco-Fagetea, takich jak lasy bukowe, dębowe a także wilgotne grądy i łęgi. Spotykana również w olszynach i brzezinach a miejscami także na okrajkach i łąkach. Jest także stosunkowo pospolita w parkach miejskich i podworskich oraz na terenach antropogenicznych. Ze względu na to że łatwo dziczeje, jest szczególnie często spotykana w lasach i zadrzewieniach wokół miast.

Roślina objęta ochroną częściową (od 2014 r.), wcześniej podlegała ochronie ścisłej. Mimo powszechności na południu Polski, gatunkowi zagraża nieracjonalna gospodarka leśna i prace leśne powodujące niszczenie runa leśnego ciężkim sprzętem i zrywkami a dawniej także zmniejszanie areału lasów liściastych na rzecz monokultur iglastych. Poza tym przebiśniegi należą do jednych z najczęściej wykopywanych roślin, głównie ze względu na wczesną porę kwitnienia. Problem pozyskiwania ze stanowisk naturalnych był szczególnie intensywny w połowie XX wieku, kiedy to oferty ogrodniczych kwiatów były bardzo ograniczone. Jest to gatunek o znaczeniu wspólnotowym, który jednak nie wymaga wyznaczenia obszaru Natura 2000. Na Dolnym Śląsku największe populacje w obszarach naturowych występują m.in. w obszarze Dolina Widawy, Góry i Pogórze Kaczawskie, Grądy w Dolinie Odry, Las Pilczycki, Łęgi nad Bystrzycą i Przeplatki nad Bystrzycą.