Oborniki Śląskie

19 grudnia 2017 Wyłączono przez admin

Ziemia Obornicka obejmuje gminę Oborniki Śląskie oraz Wisznia Mała. Region słynie przede wszystkim z zagłębia grzybiarskiego. Dzięki ogromnym połaciom borów sosnowych i świerkowych z domieszką lasów liściastych i lasów mieszanych, region stanowi jedno z ważniejszych miejsc w województwie, gdzie jesienią tysiące grzybiarzy przeczesuje lasy w poszukiwaniu dorodnych grzybów. Jednak gmina ta nie samymi grzybami słynie. Dzięki dużym połaciom leśnym istnieją tutaj także liczne miejsca z bogatą i ciekawą florą oraz fauną.

Ziemia Obornicka w naszym opisie obejmuje przede wszystkim teren gminy Oborniki Śląskie i Wisznia Mała, których obszar rozciąga się na północny-zachód od miasta Wrocław pomiędzy gminą Trzebnica, Długołęka i Brzeg Dolny. Jest to fragment obejmujący makroregiony Niziny Śląskiej i Wału Trzebnickiego a dokładniej:

Wzgórza Trzebnickie są największym powierzchniowo regionem, obejmującym środkowe i północne obszary stanowiące jednocześnie najwyżej położone tereny z główną miejscowością Oborniki Śląski a także Wielka Lipa, Piekary, Bagno, Osolin, Morzęcin Wielki i Siemianice. W gminie Wisznia Mała obejmują tylko północne skrawki z miejscowościami Machnice, Mienice i Piotrowiczki.
Równina Oleśnicka, jej niewielkie fragmenty obejmują zachodnio-środkowe tereny gminy Oborniki Śl. z miejscowościami Wilczyn i Golędzinów oraz prawie całą gminę Wisznia Mała z miejscowościami Kryniczno, Malin, Ligota Piękna, Pierwoszów, Strzeszów, Wisznia Mała i Wysoki Kościół,
Pradolina Wrocławska, obszar obejmujący rozległy pas wzdłuż Odry na południu obu gmin obejmujący obornickie miejscowości Uraz, Niziny, Kotowice, Paniowice, Pęgów, Raków i Zajączków oraz Krzyżanowice, Ozorowice, Psary, Rogoż, Szewce i Szymanów w gminie Wisznia Mała.

Tereny obu gmin znajdują się na monoklinie przedsudeckiej zbudowanej ze skał permsko-mezozoicznych, które zostały przykryte osadami trzeciorzędowymi i czwartorzędowymi, sklasyfikowanymi pod względem geologicznym jako spiętrzone moreny z końcowego zlodowacenia warciańskiego, których efektem są liczne utwory lessowe (o miąższości 3-25 m) pokrywające większość wzgórz. Wszelkie pagórki morenowe są efektem rzeźbienia przez lodowce, które niosąc ze sobą ogromne ilości podłoża, formowały liczne wzgórza, pagórki i wąwozy. Większość obecnego kształtu gminy stworzyły właśnie efekty przemieszczania się lodowców. Wał polodowcowy na terenie Obornik obejmuje tylko południowe zbocza, które przechodzą w faliste równiny morenowe stopniowo obniżające się ku dolinie Odry. Tereny Pradoliny i Równiny Oleśnickiej stanowią głównie mady i gliny zlodowacenia odrzańskiego. Teren podzielony jest przez główne cieki wodne: Lubniówka (Młynówka) i Strużnia, które wyraźnie dzielą tereny gminy. W przypadku Wiszni Małej, wał obejmuje tylko północny skrawek gminy, łagodnie przechodząc w Pradolinę Wrocławską.

Oborniki Śląskie charakteryzuje wysoka lesistość osiągająca niemal 40% powierzchni gminy. Do największych kompleksów leśnych należą tereny Lasów Rościsławskich, Lasy Wilczyńskie a także kompleksy leśne wokół miejscowości Jary, Malin, Niziny i Wielka Lipa. Największy obszar stanowią sztuczne monokultury świerka i sosny porastające szczególnie środkowe i północne kompleksy leśne wokół miejscowości Uraz, Niziny, Jary, Rościsławice, wschodnie tereny od miasta Oborniki Śl., bory na południe od Wilczyna i na wschód od wsi Golędzinów. Na obszarach monokultur istnieją liczne enklawy innych drzewostanów, głównie dębowych, klonowych i bukowych o różnym stopniu naturalności.
W dużej mierze tereny charakteryzuje niska bioróżnorodność pomimo tak wielkiego zalesienia. W większości drzewostany cechuje intensywna gospodarka leśna, której oznakami jest duża liczba rębni o sporej wielkości gniazdach, osiągających 1-1,5 ha. W lasach na zachód od Obornik liczba rębni jest szczególnie widoczna i odczuwalna. Powstają tam liczne mieszanki nasadzeń nieuwzględniających potencjalnej roślinności naturalnej. Zależnie od pododdziału sadzi się sosny, świerki, dęby, buki a także olchy, modrzewie i brzozy. Roślinność w większości miejsc cechuje niska bioróżnorodność ograniczająca się do pospolitych gatunków wytrzymałych na intensywną gospodarkę leśną, takich jak borówka czarna, orlica, nerecznica, skrzypy oraz liczne trawy i jeżyny. W przeciwieństwie do roślin, na terenie obornickich lasów dobrze mają się liczne gatunki grzybów, którym w większości nie przeszkadza monokultura i intensywna rębnia. Dzięki mozaice drzewostanów można tu spotkać grzyby preferujące drzewa liściaste, iglaste lub mieszane, a także te, które preferują mikoryzę z konkretnymi gatunkami drzew. Liczne są tutaj zarówno grzyby jadalne, cenne dla grzybiarzy jak i grzyby niejadalne, cenne dla mykologów.

Mimo intensywnych przemian w krajobrazie przyrodniczym, w gminie zachowały się liczne siedliska, wśród których można wyróżnić m.in.:

zbiorowiska z zespołu łęgowych lasów dębowo-wiązowo-jesionowych (Ficario-Ulmetum), które wytworzyły się wzdłuż Odry i większych cieków wodnych (Widawa, Krępa, Sąsiecznica). Charakteryzują się one okresowym zalewaniem, szczególnie jesienią lub wiosną, kiedy to dno lasu zalewa Odra oraz jej pomniejsze dopływy. Na terenach nadodrzańskich stopniowe przechodzenie łęgów w grądy jest procesem spowodowanym głównie przez działalność ludzką. Pogłębiania i regulacje koryta rzek oraz budowa wałów przeciwpowodziowych spowodowało odcięcie biotopu od wpływu zalewów wodami rzecznymi. W efekcie zostały przerwane procesy nanoszenia mułów rzecznych i tworzenia się charakterystycznych gleb dla obszarów nadrzecznych (mady). Bez zalewów, gleby ulegają procesom brunatnienia, czego następstwem są przemiany składu florystycznego z łęgowego na bardziej grądowy. Typowymi gatunkami dla warstwy podszytu, jakie można zaobserwować w łęgu to m.in. dereń świdwa, szakłak pospolity, trzmielina pospolita, kalina koralowa, leszczyna pospolita, porzeczka czerwona i głóg dwuszyjkowy. W runie leśnym oprócz kilku gatunków typowych także dla grądu (zawilce, kokorycze), można zaobserwować m.in. czosnaczek pospolity, bluszczyk kurdybanek, trędownik bulwiasty, śledziennica skrętolistna, kopytnik pospolity, gwiazdnica gajowa, złoć żółta, ziarnopłon wiosenny, czartawa pospolita i czyściec leśny. Ogólnie ujmując lasy nadodrzańskie, w tym łęgowe należą do najlepiej zachowanych i wykształconych w całej gminie. Szczególnie dobrze zachowane łęgi występują w okolicach Kotowic, Paniowic i Rakowa.
kwaśna dąbrowa (Quercion robori-petraeae), siedlisko zajmuje przeważnie mezotroficzne gleby kwaśne wytworzone na podłożu zbudowanym z lekkich glin dyluwialnych lub piasków gliniastych. Stwierdzona na terenie Wielkiej Lipy, Nizin, Malin, Obornik Śląskich, Wysokiego Kościoła i Wilczyna, gdzie tworzy niewielkie płaty o stosunkowo ubogim runie leśnym, składającym się głównie z traw i paproci ale także obfitujące w liczne gatunki grzybów wielkoowocnikowych. Z roślin do ciekawszych i częstszych gatunków należy konwalia majowa, konwalijka dwulistna, przetacznik leśny, przetacznik ożankowy i siódmaczek leśny.
grąd środkowoeuropejski (Galio sylvaticii-Carpinetum) notowany jest głównie w południowych fragmentach w okolicy Kotowic i Paniowic oraz w części północno-zachodniej na obszarze Wielkiej Lipy i Osoli, gdzie najcenniejsze fragmenty proponowane są do objęcia w ramach użytku ekologicznego. Pojedyncze płaty notuje się także w lasach na w okolicy Machnic i Borkowic, przeważnie w okolicach strumieni i innych cieków wodnych. Notuje się w nim liczne gatunki roślin jak zawilec gajowy, przytulia wonna, zdrojówka rutewkowata, kokorycz wątła, miodunka plamista i fiołek leśny oraz gatunki chronione jak kruszczyk szerokolistny, lilia złotogłów, podkolan biały i listera jajowata.

Do początków XXI wieku południowa część powiatu trzebnickiego była objęta ochroną w bardzo niewielkim stopniu. Na tym terenie istnieje niewielki rezerwat Jodłowice chroniący stanowisko jodły na jej północnej granicy zasięgu oraz seria pomników przyrody. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej zaowocowało powstaniem dwóch obszarów Natura 2000: Dolina Widawy, obejmująca najcenniejsze przyrodniczo tereny w gminie w jej południowej części i Jodłowice, które pokrywają się w całości z rezerwatem o tej samej nazwie. W planach obu gmin jest powołanie kilku użytków ekologicznych chroniących najcenniejsze siedliska oraz proponowane jest powołanie jednego rezerwatu przyrody.

Proponowane obszary chronione:

Kopytnik w Malinie, teren obejmuje północną część kompleksu leśnego rozciągającego się wzdłuż strumienia na wschód od miejscowości Malin. Z cennych siedlisk występują tu płaty grądu środkowoeuropejskiego i łęgu jesionowo-olszowego z bogatą florą, m.in. kopytnik pospolity, bluszcz pospolity, śnieżyczka przebiśnieg. proponowany użytek obejmuje oddziały 548 c, d, g, j, 549 a-g, 550 b, d, g, h, 551 c-j w leśnictwie Trzebnica, obręb leśny Oborniki Śląskie.
Las Będkowski, obejmuje niewielki teren leśny pomiędzy Machnicami i Będkowem w oddziale leśny 515 b. Jest to naturalny las z dobrze zachowanymi fitocenozami buczyny niżowej i środkowoeuropejskiego grądu w bezpośrednim sąsiedztwie strumienia, gdzie notuje się także płaty łęgów. Wśród cennych gatunków należy wymienić m.in. cis pospolity (jedyne znane stanowisko w gminie Wisznia Mała), jaskier kaszubski i śnieżyczka przebiśnieg.
Lonicera, położony w północnej części gminy przy szosie z Obornik Śl. do Osoli, gdzie występują lasy liściaste z bogatą populacją wiciokrzewu pomorskiego i storczyków (kruszczyk szerokolistny, listera jajowata, podkolan biały, gnieźnik leśny). Położony w rejonie wsi Morzęcin Wielki, obejmuje fragmenty oddziałów 146, 148, 150, 158, 167 w leśnictwie Rościsławice.
Łęg w Wiszni Małej, proponowany rezerwat przyrody jest położony w dolinie strumienia Ława pomiędzy Pierwoszowem i Wisznią Małą, w oddziale leśnym 516. Obejmuje dobrze zachowane siedliska łęgów i olszyn z bogatą populacją wawrzynka wilczełyko i innych rzadkich gatunków roślin.
Łęg w Borkowicach, położony jest w rejonie wsi Borkowice w oddziale leśnym 400 a-f leśnictwa Pęgów. Obejmuje siedliska łęgów o charakterze naturalnym z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin (śnieżyczka przebiśnieg, kalina koralowa, kopytnik pospolity, bluszcz pospolity) oraz cechuje się bogatą rzeźbą z licznymi dolinami, silnie meandrującym potokiem i lessowymi ścianami.
Lasy w Dolinie Widawy, teren objęty ochroną w ramach obszaru Natura 2000 Dolina Widawy obejmuje fragment lasów łęgowych i grądowych pomiędzy Kotowicami i Paniowicami, gdzie notuje się najbogatsze florystycznie lasy w gminie. Występują tutaj płaty grądu kokoryczowego z bogatą populacją kokoryczy pustej, wilgotne lasy łęgowe z liczną populacją śnieżyczki przebiśnieg oraz bardzo rzadkiej w skali kraju ułudki leśnej.

Ostatnim elementem przyrodniczym stosunkowo rzadkim na Ziemi Obornickiej są pomniki przyrody. Obie gminy posiadają ich stosunkowo niewiele, głównie z powodu niewielkiej liczby założeń parkowych, które są często największymi zbiorowiskami pomników w danej gminie. Przykładowo w sąsiedniej gminie Trzebnica dawne założenia przypałacowe i parkowe gromadzą prawie setkę pomników. Na terenie Obornik i Wiszni Małej pomniki obejmują wyłącznie pojedyncze drzewa, brakuje tutaj alej, grup drzew czy głazów narzutowych. Dodatkowo skład gatunkowy pomnikowych drzew jest także bardzo ubogi, gdzie prawie wszystkie okazy stanowią dęby szypułkowe.

Jary: 2 dęby szypułkowe
Kuraszków: dąb szypułkowy
Oborniki Śląskie: 3 dęby szypułkowe
Paniowice: 3 dęby szypułkowe
Wilczyn: dąb szypułkowy (w sąsiedztwie znajdują się 2 dęby proponowane do objęcia ochroną)
Malin: dąb szypułkowy
Psary: platan klonolistny, 2 dęby szypułkowe
Szymanów: 3 dęby szypułkowe
Wisznia Mała: kasztanowiec żółty, 3 platany klonolistne, 2 buki zwyczajne

Na terenie Ziemi Obornickiej możemy wymienić wiele rzadkich i chronionych roślin, jednak większość z nich ograniczona jest do pojedynczych stanowisk w obrębie obszarów Natura 2000, miasta Oborniki, okolic Lipy Wielkiej, Będkowic i wzdłuż Odry. Duże rozproszenie stanowisk jest spowodowane przede wszystkim silną presją człowieka w postaci zagospodarowania dużych powierzchni pod pola uprawne oraz przekształcenia w kompleksach leśnych z drzewostanu liściastego w monokultury iglaste lub w drzewostany o intensywnej rębni. Mimo wszystko na terenie obu gmin stwierdzono występowanie takich gatunków jak:

Centuria pospolita, pojedyncze stanowiska rozsiane w całej gminie, m.in. w Piekarach
Cis pospolity, pojedyncze okazy notowane są w okolicy Będkowic
Gruszyczka okrągłolistna, pojedyncze stanowiska rozsiane na terenie borów sosnowych
Gruszyczka mniejsza, pojedyncze stanowiska rozsiane na terenie borów sosnowych
Gnieźnik leśny, stwierdzony na północy gminy
Goździk kartuzek, pojedyncze stanowiska rozsiane w całej gminie, m.in. w Piekarach
Kruszczyk szerokolistny, stwierdzony w lasach Lipy Wielkiej i Osolina
Kukułka Fuchsa, stwierdzona na łąkach pod Kuraszkowem
Kukułka szerokolistna, stanowiska stwierdzone w dolinie Odry w okolicach Rakowa i Kotowic a także w okolicach Osolina, Pęgowa i Bagna
Listera jajowata, stwierdzona w lasach Lipy Wielkiej
Orlik pospolity, stwierdzony w lasach miejskich Obornik Śl.
Pierwiosnek lekarski, pojedyncze stanowiska rozsiane w całej gminie
Śniedek baldaszkowy, stwierdzona na łąkach pod Kuraszkowem
Śnieżyca wiosenna, stwierdzona przy głównych ciekach wodnych gminy
Śnieżyczka przebiśnieg, rośnie w rozproszeniu na terenie całej gminy (m.in. Paniowice, Kotowice, Raków, Borkowice)
Ułudka leśna, rzadki gatunek notowany w łęgach na zachód od Paniowic
Wawrzynek wilczełyko, pojedyncze stanowiska stwierdzono w okolicach miasta Oborniki Śląskie i wsi Jarów, a także przy granicy z gminą Brzeg Dolny na wschód od Jodłowic
Wiciokrzew pomorski, stwierdzony w lasach Lipy Wielkiej i Rościsławic

Lasy Obornik Śląskich słyną z bogactwa grzybów i stanowią jedną z najważniejszych lokacji dla grzybiarzy na terenie Dolnego Śląska. Duże połacie lasów, w tym sosnowych i świerkowych obfituje w występowanie wielu poszukiwanych gatunków grzybów jak borowiki, podgrzybki, koźlarze, gołąbki, kurki, czubajki i boczniaki. Na terenie gminy występuje mnogość gatunków w tym ciekawe lub chronione jak:

Buławka rurkowata, pojedyncze stanowiska na terenie gminy
Czarka austriacka, notowana w wielu miejscach, głównie łęgach i w pobliżu cieków wodnych
Galaretnica, pospolicie na terenie gminy
Gwiazdosz potrójny, stwierdzony w lasku miejskim Obornik
Koralówki, pojedyncze stanowiska na terenie miasta, Jarów i Wilczyna
Łuskwiak śluzowaty, pojedyncze stanowiska na terenie gminy
Naparstniczka czeska, stwierdzona w okolicach wsi Nowosielce
Ozorek dębowy, stanowiska w okolicach Wilczyna i Bagna
Piestrzenica olbrzymia, notowana w łęgach koło Paniowic
Podkorzeniak siateczkowy, wymarły. Na terenie gminy miał jedno z kilku stanowisk w kraju
Rycerzyk czerwonozłoty, liczne stanowiska na terenie gminy
Sromotnik bezwstydny, posiadający kilka lokalizacji na terenie całej gminy
Szmaciak gałęzisty (Siedzuń sosnowy), występuje w lasach pomiędzy Obornikami i Wilczynem, a także w okolicach Jarów, Nizin i Wielkiej Lipy

Wśród częściej spotykanych jadalnych grzybów można wymienić: kurka, gołąbek wyborny, podgrzybek zajączek, podgrzybek złotopory, muchomor czerwieniejący, borowik szlachetny, lejkówka buławotrzonowa, opieńka ciemna, pieczarka bulwiasta. Aby uzyskać wysokie duże zbiory często nie trzeba nawet wchodzić głęboko w las. Wysyp grzybów w obornickich lasach są bardzo obfite. Szczególnie wartościowe i popularne tereny grzybiarskie stanowią bory i dąbrowy w okolicach miejscowości Jary, Niziny, Wilczyn, Golędzinów i lasy na zachód od Obornik Śląskich.