Dębowa Dolina Kojszówki

Dębowa Dolina Kojszówki

20 kwietnia 2020 Wyłączono przez admin

Mało znana obszar chroniący charakterystyczny naturalny krajobraz niewielkiej doliny porośniętej cennymi zespołami roślinnymi. Jest to ważna ostoja dla zachowania lokalnej bioróżnorodności flory i fauny w rozległym krajobrazie rolniczym. Dodatkowo wokół potoku objęto ochroną pomnikową serię drzew i krzewów, w tym topole czarne, dęby, wiązy a także głogi.


Typ ochrony: Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy

Data utworzenia: 2004

Powierzchnia:  23,6 ha

Powiat: Legnicki

Gmina: Legnickie Pole

Nadleśnictwo: Legnica


Położenie

Obszar położony jest w południowo-wschodniej części Równiny Chojnowskiej przy granicy z Równiną Legnicką. Dokładniej obejmuje pasy zadrzewień wzdłuż potoku Kojszkówka okalając od północy i zachodu miejscowość Koiszków w gminie Legnickie Pole (jej południowo-zachodnim fragmencie), około 2,5 km na południe od zabudowań miasta Legnica.  Teren obejmuje w większości grunty gminne i prywatne, rozciągając się szerokim pasem wzdłuż potoku od granicy powiatu legnickiego po zbiornik wodny we wschodniej części Koiszkowa. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy obejmuje nie tylko potok ale także przylegające do niego dwa zbiorniki wodne. Sama Kojszówka stanowi prawobrzeżny dopływ rzeczki Wierzbniak, będącej z kolei dopływem Kaczawy na wysokości Pątnowa Legnickiego.


Roślinność

Teren charakteryzuje się bardzo silnym zniekształceniem siedliskowym, głównie z powodu niewielkiej powierzchni otoczonej gruntami rolnymi, zabudowaniami mieszkalnymi i zakładami produkcyjnymi. Siedliska rozciągające się wzdłuż potoku niosą cechy łęgów wiązowych (Ulmenion minoris) oraz łęgów olszowych (Alnenion glutinoso-incanae). Drzewostan lasu z dominacją łęgów wiązowych buduje głównie dąb szypułkowy, wiąz pospolity i klon polny. Warstwa podszytu jest dobrze rozwinięta z dużym udziałem leszczyny pospolitej, głogu jednoszyjkowego, czeremchy zwyczajnej, porzeczki czerwonej i derenia świdwy a także młodych okazów drzewek dębowych i wiązowych. Podszyt składa się z pospolitych gatunków, m.in. bluszczyk kurdybanek, czosnaczek pospolity, dąbrówka rozłogowa, fiołek wonny, fiołek leśny, gwiazdnica gajowa, piżmaczek wiosenny, przetacznik bluszczykowaty, pokrzywa zwyczajna, podagrycznik pospolity, zawilec gajowi, zawilec żółty, złoć żółta i ziarnopłon wiosenny. W kwietniu masowo rozkwita kokorycz pusta, która miejscami rozprzestrzenia się także na tereny antropogeniczne (pobocza drogi i ogródki sąsiadujące z potokiem).


Miejscami w północnej części lasy przechodzą w łęg olszowy, której drzewostan buduje głównie olsza czarna i jesion wyniosły z domieszką innych drzew, głównie pochodzących z dawnych nasadzeń, m.in. dąb szypułkowy, lipa drobnolistna i topola czarna. Warstwa runa oraz podszytu jest zbliżona do łęgu wiązowego, jednak z większym udziałem gatunków wilgociolubnych jak kielisznik zaroślowy, knieć błotna, tojeść rozesłana, wiązówka błotna i liczne turzyce. W miejscu, gdzie występują zbiorniki wodne zadrzewienia przerzedzają się a ich skład gatunkowy zmienia się w kierunku łęgu wierzbowo-topolowego (Salici-Populetum).

Występują tu liczne nadwodne gatunki drzew i krzewów, m.in. wierzba krucha, wierzba biała, wierzba trójpręcikowa, dziki bez czarny, czeremcha pospolita i topola czarna, w tym 7 egzemplarzy stanowi pomniki przyrody. Warstwa runa stanowi gęsta ściana zieleni składająca się z wysokich bylin jedno- i dwuliściennych, licznych pnączy i roślin jednorocznych, m.in. czyściec błotny, chmiel zwyczajny, kielisznik zaroślowy, psianka słodkogórz, bylica pospolita, nawłoć kanadyjska, pokrzywa zwyczajna, gwiazdnica pospolita, kościelnica wodna i wierzbówka kiprzyca. Powierzchnia w stawach jest gęsto porośnięta rzęsą wodną, która całkowicie dominuje na tafli wodnej zbiorników.


Pomniki Przyrody

Teren charakteryzuje się nagromadzeniem dużej liczby pomników przyrody (18 obiektów), obejmujących głównie dorodne drzewa ale także dwa okazałe krzewy. Wszystkie zostały objęte ochroną w ramach jednej uchwały (Uchwała Nr VII/52/99 RG Legnickie Pole z dnia 28 kwietnia 1999 r.). Większość drzew została oznaczona stosownymi tabliczkami z nazwą gatunkową. Jednak owe tabliczki są dosyć niekonwencjonalne w wyglądzie. Tradycyjnie pomniki oznacza się zieloną tabliczką z godłem, tu jednak zastosowano niewielkie czerwone tablice. Poniżej krótka charakterystyka poszczególnych okazów:


  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 545 cm i wysokości około 23 m. Drzewo rośnie we wschodniej części obszaru, nad południowy brzegu stawu w dawnym parku przypałacowym (działka 45W). Jest to najdorodniejsze drzewo o grubym i masywnym pniu oraz wysoko osadzonej koronie ze stosunkowo krótkimi konarami. Okaz charakteryzuje występowanie licznych blizn po odłamanych gałęziach oraz ślady cięć pielęgnacyjnych.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 485 cm i wysokości około 24 m. Drzewo rośnie w środkowej części obszaru, około 80 metrów na wschód od wiaduktu kolejowego. Okaz wykształcił wysoko osadzoną i stosunkowo wąską koronę ze względu na gęsty drzewostan naokoło. W koronie występuje duży posusz, rzędu 40 % oraz liczne blizny i ślady po cięciach sanitarnych.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 375 cm i wysokości około 18 m. Drzewo rośnie na skraju zadrzewień przy wiejskiej drodze w środkowej części obszaru, przy posesji z nr 8 (ok. 15 m na wschód od wiaduktu). Ze względu na samotne ulokowanie, okaz wykształcił nisko osadzoną, szeroką i rozłożystą koronę. Na pniu widoczne są ślady po cięciach pielęgnacyjnych.
  • Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 365 cm i wysokości około 19 m. Drzewo rośnie na lewym brzegu potoku, 30-35 metrów na zachód od wiaduktu kolejowego. Jest to jedyny dąb ulokowany na lewym brzegu, który charakteryzuje się stosunkowo luźną koroną o długich, pojedynczych konarach oraz licznych śladach po ułamanych gałęziach. W koronie lekki posusz.
  • Topola czarna (Populus nigra) o obwodach wynoszących odpowiedni 510, 400, 405, 325, 390, 385, 425 cm oraz wysokościach w granicach 22-25 m. Wszystkie topole są pojedynczymi pomnikami przyrody (nie stanowią grupy), rosną naokoło stawu we wschodniej części obszaru, będącego pozostałościami po dawnych założeniach parkowych. Obecnie trzy drzewa uległy zniszczeniu a ich pnie są powalone. Dotyczy to okazu rosnącego na północnym brzegu koło pomnikowej lipy i na przeciwległy, południowym brzegu koło pomnikowego dębu. Poza tym pozostałe topole charakteryzują się różną kondycją, od okazów zdrowych po drzewa z oznakami próchnienia i utratą znacznej części korony.
  • Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 330 cm i wysokości około 22 m. Drzewo rośnie na północno-wschdnim brzegu stawu we wschodniej części obszaru, na terenie dawnego parku przypałacowego (działka 44W). Okaz charakteryzuje się dobrą kondycją o silnie rozgałęzionej koronie i grubym pniu, jedynie w górnej części widnieje próchniejąca blizna po ułamanym, grubym konarze.
  • Wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) o obwodzie 310 cm i wysokości około 24 m. Drzewo rośnie we wschodniej części obszaru, na prawym brzegu potoku (około 110-120 m na wschód od wiaduktu kolejowego). Charakteryzuje się dobrą kondycją z wysoko osadzoną koroną o rozłożystych konarach i niewielkim posuszem (do 10%).
  • Wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) o obwodzie 220 cm i wysokości około 18 m. Drzewo rośnie na prawym brzegu potoku, w środkowej części obszaru, pomiędzy wiaduktem kolejowym i stawem. Okaz charakteryzuje się krzywym pniem oraz niesymetryczną koroną z łukowato powyginanymi i powykrzywianymi konarami. W dolnej części ślady po uszkodzeniach pnia.
  • Wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) o obwodzie 350 cm i wysokości około 15 m. Drzewo rośnie nad brzegiem potoku, w środkowej części obszaru, około 160 m na wschód od wiaduktu kolejowego. Okaz charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją o wysoko położonej, strzelistej koronie. W dolnej części pnia widoczne są liczne ślady po cięciach sanitarnych oraz długim pęknięciem mrozowym.
  • Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna) dwa okazy o obwodzie 95 i 100 cm rosną w zachodniej części obszaru, w odległości kilku metrów na południe od mostu nad potokiem, w sąsiedztwie pomnikowego wiązu. Jeden okaz charakteryzuje się zamieraniem głównego konaru. Drugi głóg jest zdrowy o kilku głównych konarach, nisko rozgałęziających się nad ziemią.
  • Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) o obwodzie 215 cm i wysokości około 25 m. Drzewo rośnie w środkowej części obszaru na lewym brzegu potoku, na odcinku pomiędzy wiaduktem kolejowym i stawem. Okaz na wysokości 2 m rozdziela się na dwa grube pnie o wąskiej ale gęstej koronie z licznymi śladami po ułamanych lub uciętych gałęziach.

Inne

Teren bez zagospodarowania turystycznego. Jedynym elementem jest żółty szlak pieszy tworzący 79 km pętlę wokół Legnicy, która biegnie w środkowej części Doliny Kojszówki. Sam szlak zastał wytyczony tak by mógł zahaczyć o większość miejsc cechujących się dużymi walorami przyrodniczymi oraz będącymi miejscami ważnych wydarzeń historycznych, w tym bitwy z Mongołami w 1241 r. na Dobrym Polu i bitwy nad Kaczawą w okresie wojen napoleońskich.


Zagrożenia

Stosunkowo duże. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe są jedną z najmniej efektywnych form ochrony, które nie chronią siedlisk i roślinności przed nieracjonalną gospodarką leśną, zintensyfikowanym rolnictwem czy rozbudową infrastruktury. Obszar Dębowej Doliny Kojszówki stanowi wąski pas zadrzewień ciągnących się wzdłuż potoku otoczony ze wszystkich stron rozległymi polami i terenami mieszkalnymi, które mają duży wpływ na roślinność. W przypadku gospodarki rolnej największym zagrożeniem jest przenikanie nawozów sztucznych, pestycydów i środków ochrony roślin na sąsiadujące z polami fragmenty drzewostanów. Brakuje tutaj strefy buforowej w postaci pasa nieużytków lub krzewowisk, które częściowo niwelowałyby negatywny wpływ rolnictwa na zalesienia doliny.

Sąsiedztwo terenów mieszkalnych także ma bardzo duży wpływ na obszar, głównie z powodu ogrodnictwa. Przydrożny pas zieleni ciągnący się wzdłuż drogi głównej jest liczne obsadzony roślinami powszechnie uznawanymi za gatunki ozdobne, głównie obcego pochodzenia jak złocienie, przetaczniki, astry, liliowce, pacioreczniki, funkie, floksy, jukki kalifornijskie a także dorodne okazy krzewów i małych drzewek jak róże, sumak octowiec, żywotnik zachodni i budleja Dawida. Widoczne są tu także gatunki rodzime, jednak stanowiące element obcy siedliskowo, m.in. pióropusznik strusi, paprotka pospolita i rozchodnik wielki.

Część roślinności ogrodowej stanowią gatunki powszechnie uznawane za inwazyjne lub mogące zimować i rozmnażać się w polskim klimacie, m.in. aster nowobelgijski, nawłoć kanadyjska, kolczurka klapowana. Powoduje to rozprzestrzenianie się obcej flory w siedliskach łęgowych i olszowych mogącej zagłuszyć lub wypierać rodzime gatunki roślin. Na części doliny widać silny wpływ urbanizacji poprzez rozbudowę mieszkalną a co za tym idzie przekształcanie kolejnych połaci w przydomowe ogródki lub trawniki. Zauważalne jest także zamieranie niektórych pomnikowych drzew. Dotyczy to szczególnie pomnikowych topoli, gdzie notuje się wypróchnienia w odziomkowej części pnia lub powalone okazy.


W południowo-wschodniej części doliny, na terenie prywatnym rozpoczęto w 2019 r. inwestycje, której efektem jest silna ingerencja w kilkudziesięciometrowej długości odcinek potok. Ingerencja objawia się wycinką wielu drzew i krzewów oraz całkowitą dewastacją warstwy runa leśnego. Prawdopodobnie inwestycja ta mogła mieć wpływ na kondycję pomnikowego głogu, który zaczął zamierać pomimo zabezpieczenia w postaci siatki naokoło pnia. Sam pomnik znajduje się zaledwie 20-25 m od prowadzonej wycinki. Efekty ludzkiej ingerencji widać także w walorach krajobrazowych. Dotyczy to kilku miejsc, m.in. drogi na wschód od wiaduktu kolejowego, gdzie na całej długości zamontowano metalowe barierki ochronne w intensywnym, żółtym kolorze.

Zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego spowodowało znaczne uszczuplenie walorów wizualnych tego miejsca, które mogło być zabezpieczone w bardziej stonowanym kolorze, zwłaszcza iż barierki zamontowano na praktycznie nieuczęszczanym odcinku drogi służącej jedynie jako droga dojazdowa do kilku posesji. We wschodniej części doliny nastąpił rozwój infrastruktury w postaci placu zabaw i nowego budynku świetlicy, które także w znaczący sposób zmniejszyły walory krajobrazowe, natomiast w południowo-zachodniej części (przy prywatnych zakładach) rozpoczęto prace polegające na wycince części drzewostanu. Prawdopodobnie owe prace miały wpływ na kondycję pomnikowego głogu, mimo osłonięcia siatką okaz zaczął zamierać. Jedynym pozytywnym aspektem przeprowadzonych inwestycji było usunięcie części zadrzewień i roślinności pochodzącej z dawnych nasadzeń (ozdobne krzewy, świerki i żywotniki).


Wrażenia osobiste

Zróżnicowane. Dolina Kojszówki jest jednym z kilku tego typu obiektów w gminie Legnickie Pole. Chodzi tu nie tylko o typ ochrony (zespół przyrodniczo-krajobrazowy) ale także o potraktowanie tegoż miejsca. Brakuje tu jakichkolwiek oznaczeń (tablicy urzędowej lub informacyjnej) a ludzka ingerencja przeczy zarówno ochronie krajobrazu jak i przyrody. Dotyczy to zarówno wspomnianych żółtych barierek jak i wycinki drzew.

Sama dolina ciągnie się wzdłuż niewielkiego i lekko meandrującego potoku. Porośnięta jest stosunkowo dobrze wykształconym łęgiem, gdzie wiosną można podziwiać serię typowych geofitów (zawilce, dąbrówki, kokorycze itd.) a także największą atrakcję tego miejsca, czyli serię pomników. Same pomniki w większości ulokowane są tuż przy drodze, gdzie łatwo można je rozpoznać po czerwonych tabliczkach. Jedynie kilka topoli może umknąć naszym oczom albowiem leżą w pozycji horyzontalnej w stawie. Nie zdjęto z nich ochrony i wciąż figurują na listach pomników. Obejście wszystkich pomników nie zabiera dużo czasu, są one zgromadzone na niewielkim odcinku doliny.


Informacje praktyczne:

  • dobry dojazd, ZPK ciągnie się w większości wzdłuż wiejskiej drogi, gdzie występuje wiele zatoczek oraz poboczy na pozostawienie auta. Osobiście polecamy niewielki parking przy wiejskiej świetlicy na początku obszaru
  • teren bardzo łatwy do poruszania się, polecany dla osób niewprawionych w wycieczkach oraz dla rodzin z dziećmi. Większość pomników można podziwiać nie schodząc z drogi. Jedynie kilka topól wymaga wejścia na zarastającą groblę. Obejrzenie wszystkich drzew zajmie ok. 30-35 minut przy dobrym tempie
  • w kierunku wschodnim i północno-wschodnim leżą pozostałe zespoły przyrodniczo-krajobrazowe gminy (Mokradła Gniewomierskie, Wysoczyzna Taczalińska, Złoty Las, Dolina Uszewicy i Łąki Książęce) oraz wiele pomników przyrody (m.in. Czarnków, Raczkowa, Nowa Wieś Legnicka i Warmątowice Sienkiewiczowskie)
  • najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: kwiecień i maj (wiosenne geofity), jesień (przebarwiające się liście)