Dolina Bystrzycy

Dolina Bystrzycy

14 marca 2021 Wyłączono przez admin

Na terenie doliny Bystrzycy powołano ostatni dotychczas park krajobrazowy na Dolnym Śląsku, było to w 1998 roku. Obszar chroni silnie meandrującą rzekę o naturalnym charakterze, której brzegi porastają liczne lasy łęgowe i grądowe oraz zarośla wierzbowe, trzcinowiska i siedliska wodno-błotne. Jest to także najważniejsza ostoja śnieżyczki przebiśnieg w regonie, która dodatkowo ma tutaj także największą znaną populację w Polsce. 


Typ ochrony: park krajobrazowy, Natura 2000

Data utworzenia: x

Powierzchnia: 8 570 ha

Powiat: Wrocławski, Średzki

Gmina: Wrocław, Kąty Wrocławskie, Mietków, Sobótka, Miękinia

Nadleśnictwo: Miękinia


Omawiana w artykule dolina Bystrzycy nie jest opisem parku krajobrazowego o tej samej nazwie. W artykule skupiamy się na terenach leżących nad samą rzeką, które jednocześnie położone są w całości w granicach tegoż parku. W opisie pominięto Zbiornik Mietkowski, fragmenty leżące poza bezpośrednim sąsiedztwem rzeki, dolinę Strzegomki oraz fragmenty w granicach miasta Wrocławia. 

Położenie: Omawiany obszar rozciąga się na przestrzeni 33 km doliny rzeki Bystrzycy, gdzie górne fragmenty ze Zbiornikiem Mietkowskim przynależą do Równiny Świdnickiej na Przedgórzu Sudeckim a obszary poniżej w całości leżą w granicach rozległej Równiny Wrocławskiej przynależnej do Niziny Śląskiej. Tereny parku krajobrazowego obejmują rzekę od miejscowości Kraszków i Gołaszyce aż po wrocławskie osiedla Ratyń i Jerzmanowo. Przebieg chronionego obszaru jest dość nierównomierny, gdzie miejscami granica dochodzi do samego koryta rzeki i osiąga szerokość niespełna 1 km. W innych miejscach natomiast rozszerza się do 6-7 km i obejmuje rozległe obszary łąk, pól i lasów. Do takich szerokich fragmentów należą odcinki pomiędzy miejscowościami Mietków-Maniów, Kilanów-Gniechowice i Skałka-Bogdaszowice. W granicach parku powołano trzy obszary Natura 2000:

  • Łęgi nad Bystrzycą PLH020103 (pow. 2084,43 ha), w dużej mierze pokrywający się z obszarem parku krajobrazowego na północ od Kątów Wrocławskich, gdzie chronione są cenne siedliska łąk i lasów wzdłuż doliny Bystrzycy i uchodzącej do niej rzeki Strzegomki.
  • Przeplatki nad Bystrzycą PLH020055 (pow. 843,69 ha), obszar w środkowej części parku krajobrazowego obejmujący lasy i łąki pomiędzy miejscowościami Stradów i Proszkowice. Stanowi ważną ostoję dla naturowych motyli oraz siedlisk łąkowych.
  • Zbiornik Mietkowski PLB020004  (pow. 1193,89 ha), obszar ptasi obejmujący w całości tytularny zbiornik wraz przyległymi łąkami i szuwarami. Stanowi ważną ostoję dla ptactwa wodno-błotnego, w tym miejsca lęgów i żerowania.

Budowa: Obszar parku krajobrazowego leży w całości w zasięgu bloku przedsudeckiego stanowiąc teren lekko falistej moreny dennej będącej efektem zlodowacenia środkowopolskiego. Na omawianym odcinku rzeka przepływa przez stosunkowo płaskie fragmenty, gdzie różnice wysokości wynoszą około 80 m, licząc od najwyższego punktu 204 m n.p.m. (w okolicach wsi Pożarzysko w południowym, granicznym fragmencie parku) do około 116 m n.p.m. w północnej części na wrocławskim osiedlu Jerzmanowice. Występują tu dwie grupy form ukształtowania terenu obejmujące formy strukturalne oraz formy denudacyjno-erozyjne i akumulacyjno – erozyjne. W większości względna płaskość terenu powodowana jest przez denudację. Jest to forma degradacji polegająca na stopniowym wyrównywaniu i wypłaszczeniu terenu pod wpływem różnego rodzaju procesów (erozja, wietrzenie, ruchy masowe). W większości obszary doliny pokryte są osadami plejstoceńskimi i holoceńskimi, głównie iłami, piaskami, żwirami, glinami oraz lessami z wkładkami węgla brunatnego. Największą powierzchnię zajmują jednak mioceńskie osady bagienno-jeziorne osiągające miąższość nawet 100-150 m. Na osadach lessowych uformowały się najurodzajniejsze gleby próchnicze, natomiast bezpośrednio wokół rzeki powstały mady, gleby ściśle powiązane z sezonowymi wylewami rzeki z koryta. Z powodu urodzajności gleb znaczna większość obszaru została zagospodarowana pod pola uprawne.

Najważniejszym elementem rzeźby terenu jest rzeka Bystrzyca, która stanowi główną oś morfologiczną doliny. Jej początek zaczyna się dziesiątki kilometrów na południe w Górach Suchych na wysokości ok. 620 m n.p.m., gdzie po pokonaniu 110 km uchodzi do Odry w wysokości wrocławskiego osiedla Pracze Odrzańskie. Na odcinku parku krajobrazowego rzeka została zaklasyfikowana jako nizinna rzeka żwirowa, która zachowała w stosunkowo dobrym stanie swój naturalny kształt i przebieg, stanowiąc dobry przykład doliny płaskodennej. Występują tu liczne klasycznie wykształcone koryta z licznymi meandrami, starorzeczami oraz dobrze zachowanym systemem płaskich teras zalewowych zbudowanych z mułków, piasków i żwirów pokrytych madami powodziowymi.  W granicach parku swoje ujścia do Bystrzycy mają trzy rzeki o wybitnych walorach przyrodniczych, są to Młynówka, Czarna Woda i Strzegomka.

Roślinność: Stosunkowo bogata choć ograniczona do zaledwie kilku siedlisk. Do najważniejszych zbiorowisk roślinnych w obrębie doliny Bystrzycy należą fitocenozy leśne, głównie żyznych lasów liściastych porastających tereny zalewowe. Wśród nich największe powierzchniowo są łęgi wiązowo- jesionowe (Ficario-Ulmetum). Siedlisko powstaje na żyznym podłożu, dzięki czemu charakteryzuje się bardzo wysoką bioróżnorodnością zarówno roślinną jak i zwierzęcą. Drzewostan budują głównie: dąb szypułkowy, wiąz pospolity, wiąz szypułkowy i jesion wyniosły. Zależnie od żyzności i wilgotności danego fragmentu lasu towarzyszą im klon pospolity, grab zwyczajny, topola osika, lipa drobnolistna oraz liczne gatunki wierzb. Znacznie rzadziej, przeważnie w suchszych miejscach lub z powodu sztucznych nasadzeń może występować buk pospolity, sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata i dąb czerwony. Ten ostatni jest gatunkiem obcym i mający status rośliny inwazyjnej. Piętro podszytu jest bardzo dobrze wykształcone, gdzie liczne rosną różne gatunki krzewów z dominującymi: leszczyna pospolita, olcha czarna, czeremcha zwyczajna, dereń świdwa, trzmielina pospolita, bez czarny i głóg dwuszyjkowy. Wśród warstwy runa leśnego najbardziej charakterystyczny jest aspekt wiosenny, kiedy to dno lasu pokrywają całe łany wczesnowiosennych geofitów. Do najpospolitszych należy bluszczyk kurdybanek, czosnaczek pospolity, czworolist pospolity, groszek wiosenny, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, jasnota plamista, kokorycz pusta, kopytnik pospolity, perz psi, przetacznik bluszczykowy, przytulia czepna, szczaw gajowy, ziarnopłon wiosenny, złoć żółta, zawilec gajowy i zawilec żółty. Jednak główną rolę wiosną odgrywa śnieżyczka przebiśnieg, która w wielu fragmentach doliny tworzy gęste łany rozkwitające na dziesiątkach hektarów lasu. Ze względu na pospolitość, roślina ta widnieje w logo parku krajobrazowego jako jego symbol. Dobrze wykształcone łęgi występują w środkowej i południowej części doliny pomiędzy miejscowościami Maniów Wielki i Krobielowice.


W miejscach o mniej wilgotnej glebie, przeważnie poza zasięgiem wylewów rzeki wytworzył się grąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum) mający dobrze zachowany układ piętrowy lasu o bardzo bogatym runie leśnym z dominującym w drzewostanie grabem oraz lipą drobnolistną a także domieszką innych drzew jak dąb szypułkowy i buk zwyczajny. Wśród grądów wyróżniamy trzy typy zależnie od poziomu żyzności i wilgotności podłoża. W przypadku doliny Bystrzycy dominują grądy niskie, przypominające częściowo lasy łęgowe, podłoże jest żyzne i wilgotne, szczególnie w okresie wiosennym, kiedy to panuje najintensywniejsza wegetacja, szczególnie wśród wczesnowiosennych geofitów, które przeważnie wtedy kwitną i owocują. Część roślinności zielnej występuje zarówno w lasach łęgowych jak i grądowych powodując, że w wielu fragmentach doliny siedliska te tworzą mozaikę o trudnych do rozróżnienia granicach. Warstwa podszytu w grądzie jest bardzo dobrze rozwinięta, gdzie dominują głównie młode okazy wcześniej wymienionych gatunków drzew a także liczne krzewy (kalina koralowa, głóg dwuszyjkowy, bez czarny, trzmielina zwyczajna). W warstwie tej jednak przeważnie dominuje leszczyna pospolita tworząca miejscami jednogatunkowe płaty podszytu. Runo leśne cechuje występowanie licznych wczesnowiosennych geofitów jak fiołek leśny, gwiazdnica wielkokwiatowa, gajowiec żółty, kokorycz wątła, miodunka ćma, szczawik zajęczy, szczyr trwały, zawilec gajowy i zawilec żółty. Poza tym notuje się także później kwitnące gatunki, m.in. kokoryczka wonna, konwalia majowa, podagrycznik pospolity oraz paproć nerecznica samcza. Najlepiej wykształcone grądy notuje się w wokół Zbiornika Mietkowskiego oraz  okolicach Kamionnej, Bogdaszowic i Milina.

Nizinny odcinek Bystrzycy stanowi także obszar o bardzo dobrze zachowanych siedliskach wodno-błotnych, które licznie występują w wielu zakolach oraz na licznie powstałych tu starorzeczach. Liczną grup stanowią zbiorowiska słodkowodnych makrofitów w mezotroficznych i eutroficznych zbiornikach wód śródlądowych z klasy Potametea. Ta mocno rozbudowana klasa zbiorowisk tworzy na obszarze parku kilkanaście związków i zespołów w postaci bogatych gatunkowo mozaik. Z powodu nakładania się wielu gatunków, w większości przypadków ciężko wyodrębnić dokładne granice pomiędzy poszczególnymi siedliskami. W mniejszych oczkach wodnych oraz w fragmentarycznie wzdłuż brzegów z wolniejszym nurtem wody występują zbiorowiska Lemno minoris-Salvinietum natantis, wśród których dominuje chroniona salwinia pływająca z udziałem innych gatunków przeważnie zakorzenionych na dnie i o liściach zwykle pływających po powierzchni z zespołu „lilii wodnych” (Nupharo-Nymphaeetum albae). Jest to dość charakterystyczny zespół, który wyróżnia występowanie roślin o dużych pływających liściach i jaskrawych kwiatach. Notowane jest głównie w zbiornikach eutroficznych, gdzie poniekąd sam je tworzy albowiem zespół cechuje produkowanie znacznych ilości biomasy, co dodatkowo odgrywa istotną rolę w wypłycaniu zbiorników wodnych. Wśród gatunków charakterystycznych występują grzybienie białe, grążel żółty, rogatek krótkoszyjkowy, rdestnice, wywłócznik kłosowy i moczarka kanadyjska. Siedliska wodne są szczególnie dobrze rozwinięte w północnej części doliny w okolicach miejscowości Skałka, Romnów i Samotwór.


Na brzegach rzeki oraz jej dopływów występują siedliska z klasy Phragmitetea, stanowiące trawiaste szuwary, wielkoturzycowe a także siedliska z udziałem okazałych bylin dwuliściennych, które występują w strefach przybrzeżnych i nadbrzeżnych, głównie na mulistym podłożu. Dominującym gatunkiem są zarośla trzciny pospolitej, pałki szerokolistnej i manny mielec z dużym udziałem innych roślin m.in. jeżogłówka gałęzista, kropidło wodne, łączeń baldaszkowy, marek szerokolistny, mozga trzcinowata, strzałka wodna, szczaw lancetowaty i żabieniec babka-wodna. Przeważnie tworzą się one w miejscach o nasłonecznionej ekspozycji, pozbawionej zadrzewień. W pasie dobrze rozwiniętej roślinności strefowej, obejmującej pas szuwarów notuje się także gatunki przybrzeżne jak psianka słodkogórz, knieć błotna, kosaciec żółty, jaskier ostry, przytulia błotna, tojeść bukietowa i turzyca błotna.

Dominującym siedliskiem łąkowym występującym na obszarach wzdłuż doliny Bystrzycy i jej dopływu (Strzegomki) są rozległe łąki grądowe dwu- i wielokośne określane także jako niżowe łąki świeże użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), obejmują one tereny średnio wilgotne, w pewnej odległości od rzek a ich istnienie jest ściśle zależne od gospodarki runią łąkową. Znacząca część płatów powstała w wyniku przeprowadzenia melioracji osuszających wilgotne siedliska, które zachowały się już głównie tylko w bezpośredniej bliskości rzeki. Z tego względu spotyka się tu często mozaikę siedlisk wilgotnych i świeżych. Część płatów jest regularnie wykaszana w odpowiednich dla tego siedliska terminach. Dominującymi gatunkami w typowych łąkach świeżych są trawy (rajgras wyniosły, kupkówka pospolita, konietlica łąkowa, stokłosa miękka, tymotka łąkowa), którym towarzyszą liczne byliny i rośliny jednoroczne takie jak bodziszek łąkowy, dzwonek rozpierzchły, jaskier ostry, jastrun właściwy, koniczyna łąkowa, kozibrody, przytulia pospolita, skalnica ziarenkowata, świerzbnica polna, szczaw rozpierzchły. Częste są tutaj rośliny z rodziny baldaszkowatych (selerowatych), głównie barszcz zwyczajny, biedrzeniec wielki, kminek zwyczajny, pasternak zwyczajny i rzadka selernica żyłkowana. Na łąkach użytkowanych ekstensywnie szczególnie istotne są stanowiska z rdestem wężownikiem, stanowiącym roślinę żywicielską dla gąsienic czerwończyka fioletka. Siedliska łąkowe są szczególnie dobrze udokumentowane w północnej części parku (wrocławskie osiedla Ratyń i Jarnołtów, Gałów, Samotwór) a także pomiędzy wsiami Małkowice-Skałka i na południu w silnym rozproszeniu pomiędzy Kamionną i Milinem. Oprócz łąk kośnych w dolinie Bystrzycy wyróżnia się zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion caeruleae), wśród których występują charakterystyczne dla tego siedliska rośliny: czarcikęs łąkowy, krwiściąg pospolity, trzęślica modra, sierpik barwierski oraz chroniony goździk pyszny, kosaciec syberyjski i mieczyk dachówkowaty. Płaty łąk odnotowano głównie w południowej części w okolicach wsi Milin i Stradowa. Ich powierzchnie są przeważnie niewielkie ale zachowane w stosunkowo dobrym stanie.


Fauna: Dosyć bogata, szczególnie w faunę wodną oraz ptactwo wodno-błotne. Bogata sieć rzeczna wraz z licznymi starorzeczami, zabagnieniami oraz otaczającymi je lasami stanowią ważną ostoję dla zwierzyny pośród dość mocno zurbanizowanej okolicy, która pokryta jest rozległymi polami uprawnymi i terenami wiejskimi. Obszar doliny Bystrzycy stanowi bardzo ważną ostoję dla wielu gatunków z dyrektywy siedliskowej, głównie wielu gatunków ptaków oraz owadów. Do najważniejszych bezkręgowców należą motyle bytujące na łąkach trzęślicowych (modraszek telejus, modraszek nausitous), przeplatka maturna stwierdzona pośród łęgów obfitujących w jesiony oraz pachnica dębowa i kozioróg dębosz bytujące w starych dębach. Wilgotne zbiorowiska roślinne sprzyjają także licznym populacjom płazów, w tym objętym ochroną siedliskową: kumak nizinny i traszka grzebieniasta. W wodach Bystrzycy i jej dopływów stwierdzono także chronione gatunki ryb jak różanka i piskorz.

Ze względu na dobrze zachowane koryto rzeczne oraz powstanie rozległego zbiornika wodnego stwierdzono tu bardzo bogatą awifaunę. W okresie lęgowym naliczono występowanie aż 118 gatunków ptaków, z czego 105 na samym tylko Zbiorniku Mietkowskim. Do zagrożonych wyginięciem gatunków bytujących w parku należy bocian czarny, przepiórka, kuliczek piskliwy i srokosz. Wśród ptactwa leśnego bytującego w grądach i łęgach stwierdzono takie gatunki jak dzięcioł duży, dzięcioł średni, muchołówka białoszyja, kania ruda, zięba, sikora bogatka sikora modraszka, świstunka, kowalik, mazurek, rudzik, szpak, kapturka i pierwiosnek. Wśród ptactwa wodno-błotnego inwentaryzacja wykazała m.in. rybitwa białoczelna, ohar, gęś zbożowa, gęś białoczelna, mewa czarnogłowa, rybitwa rzeczna, śmieszka, perkoz dwuczuby, płaskonos i derkacz.

Stanowiska: Ze względu na rozległy obszar należy dodatkowo osobno wymienić kilka najbardziej cennych i bogatych przyrodniczo terenów w zasięgu parku krajobrazowego. Są to:

  • Las Maniowski – obszar dobrze zachowanych grądów i łęgów rosnących w dużej mozaice. Całość rozpościera się pomiędzy Zbiornikiem Mietkowskim (od zachodu), Kanałem Zrzutowym (od północy), ulicą Główną w Maniowie (od południa) i drogą pomiędzy miejscowościami Maniów-Mietków (od wschodu).  Las obejmuje oddziały leśne 357-360 nadl. Miękinia. W miejscu tym występuje 5 pomnikowych dębów szypułkowych oraz grodzisko z XIII-XV wieku stanowiące przykład późnośredniowiecznego budownictwa obronnego. Las charakteryzuje bardzo bogate wystąpienie śnieżyczki przebiśnieg oraz innych wiosennych geofitów (czosnek niedźwiedzi, kokorycz pusta, kopytnik pospolity, groszek wiosenny, zdrojówka rutewkowata). Obszar proponowany do objęcia ochroną jako użytek ekologiczny.
  • Łęgi Bystrzyckie – obszar największego jednolitego kompleksu lasów łęgowych w obrębie parku, które rozciągają się pomiędzy Bystrzycą i Młynówką na odcinku Czerńczyce-Krobielowice, obejmując oddziały leśne 285-300 nadl. Miękinia. W obszarze występuje bogate wystąpienie śnieżyczki przebiśnieg oraz wielu wczesnowiosennych geofitów jak kokorycz, kopytnik, miodunka, zawilec, ziarnopłon oraz gatunków chronionych (czosnek niedźwiedzi, lilia złotogłów).
  • Bogdaszowice – obszar obejmujący fragmenty dobrze zachowanych lasów grądowych i łęgowych w obrębie  koryta Strzegomki na wysokości wsi Bogdaszowice, gdzie według niektórych źródeł znajduje się największa populacja śnieżyczki przebiśnieg nie tylko na poziomie województwa ale także w skali kraju. W całym kompleksie leśnym liczbę tą szacuje się na ok. 34,4 milionów osobników (Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych Natura 2000). Stanowi ona jednolity płat roślinności zakwitający na powierzchni wielu hektarów.
  • Skałka – obszar obejmujący mozaikę siedlisk na styku Bystrzycy i jej dopływu Strzegomki pomiędzy miejscowościami Samotwór i Skałka, w oddziałach leśnych 285, 287-290 nadl. Miękinia. Obszar o wysokim bogactwie przyrodniczym, gdzie notowane są dobrze zachowane lasy łęgowe i grądowe, w tym łęgi jesionowo-olszowe z dominującą olszą czarną. Z innych siedlisk wyróżniają się łozowiska, łąki trzęślicowe, zarośla nadrzeczna, szuwary wielkoturzycowe oraz roślinność starorzeczy. Wśród gatunków rzadkich lub chronionych odnotowano lilię złotogłów, kalinę koralową i śnieżyczkę przebiśnieg. Ze względu na wysoką bioróżnorodność obszar ten w przeszłości planowano objąć ochroną rezerwatową. Zaniechano z realizacji planów po powołaniu obszaru Natura 2000 stwierdzając iż ta forma ochrony będzie wystarczająca.

Inne: Mimo bliskości Wrocławia i Świdnicy, sam park posiada bardzo słabe zagospodarowanie turystyczne. W granicach obszaru występują trzy szlaki turystyczne ograniczające się do północnej części, przy czym tylko jeden faktycznie ma jakieś znaczenie. W południowej części parku nie ma szlaków turystycznych.

  • zielony szlak, poprowadzony w północnej części parku wiedzie z Kątów Wrocławskich wzdłuż prawobrzeżnej części rzeki by na wysokości Małkowic przejść na lewy brzeg i dalej w kierunku Wrocławia, gdzie jeszcze kilka razy szlak zmieni stronę rzeki.
  • niebieski szlak, zahaczający o fragment parku pomiędzy Krobielowicami i Zachowicami
  • żółty szlak tzw. Szlak Dookoła Wrocławia im. dr B. Turonia, poprowadzony granicznymi fragmentami na wysokości Samotworu i wrocławskich osiedli Jarnołtów, Jerzmanowice i Ratyń

W obrębie parku występują też ścieżki przyrodnicze:

  • Dydaktyczna ścieżka rowerowa w Parku Krajobrazowym „Dolina Bystrzycy” o długości 32 km i szacowanym czasie przejazdu 4 godz. Składa się ona z 12 przystanków opisujących tutejszą przyrodę, roślinność, faunę oraz zabytki i historię tutejszych miejscowości.
  • Ścieżka dydaktyczna: Jarnołtów – Ratyń, poprowadzona po wrocławskich osiedlach, dolinie rzecznej i Lesie Ratyńskim. Składa się z 14 tablic opisujących przyrodę nieożywioną, tutejsze lasy, siedliska łąkowe oraz starorzecza.
  • Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna w „Cichej Dolinie”, poprowadzona jest na obszarach leśno-łąkowych na południe od Kątów Wrocławskich. Składa się z 9 przystanków skupiających się wyłącznie na przyrodzie (roślinność łąkowa, roślinność wodna, grądy, płazy, ptactwo). Tablica powitalna ścieżki znajduje się przy zalanym wyrobisku dawnej żwirowni.

Na terenie parku występuje niewiele pomników przyrody, skupione są one na południu przy Zbiorniku Mietkowskim oraz na wrocławskim osiedlu Jarnołtów:

  • dąb szypułkowy (Quercus robus) o obwodzie 615 cm i wysokości całkowitej 28 m. Drzewo rośnie na zachód od Zbiornika Mietkowskiego, przy starym korycie rzeki Bystrzyca, 300 m od drogi Mietków – Maniów
  • grupa 5 dębów szypułkowych (Quercus robus) o obwodach 358, 403, 510, 355 i 308 cm oraz wysokościach w granicach 25-33 m. Drzewa rosną 370 m na wschód od brzegów Zalewu Mietkowskiego, przy starym korycie rzeki, na wysokości wsi Maniów.
  • grupa 4 wiązów szypułkowych (Ulmus pedenculata) o obwodach 336, 342, 383 i 465 cm oraz wysokościach w granicach 20-27 m. Drzewa rosną na wrocławskim osiedlu Jarnołtów przy ul. Jarnołtowskiej po obu stronach drogi na posesjach 91 i 92, przed mostem na rzece Bystrzycy.
  • dąb szypułkowy „Andrzej” (Quercusrobus) o obwodzie ponad 400 cm. Jest to masywne i dorodne drzewo położone ok. 80 m od koryta rzeki Strzegomki, przy lokalnej drodze łączącej Gałów i Samotwór. Okaz nie jest pomnikiem przyrody, jednak ze względu na wymiary dąb powinien zostać objęty ochroną.
  • dąb szypułkowy (Quercus robus) o obwodzie 626 cm i wysokości całkowitej ok. 25 m. Drzewo rośnie na północny-wschód od zabudowań Kątów Wrocławskich, na wysokości ul. Leśnej tyle że po drugiej stronie rzeki (prawy brzeg). Jest to tzw. „zapomniany pomnik„, który mimo posiadania tabliczki nie widnieje w żadnych spisach.

Zagrożenia: Stosunkowo duże, głównie ze strony niewłaściwej gospodarki wodnej oraz gospodarki leśnej. Najrozleglejsze powierzchniowo, a tym samym najważniejsze siedlisko leśne parku jakim są łęgi jest zbiorowiskiem ściśle powiązanym z wodami płynącymi i okresowymi zalewami. Regulacja koryt rzecznych oraz budowa licznej sieci wałów przeciwpowodziowych stanowi główne zagrożenie dla łęgów. Na terenie doliny a w szczególności na terenach w pewnej odległości od rzeki widać stopniowe przechodzenie łęgów w grądy. Proces spowodowany jest głównie przez działalność ludzką. Z powodu pogłębiania i regulacji koryt rzecznych oraz budowy wałów przeciwpowodziowych powoduje się odcięcie lasów łęgowych od wpływu okresowego zalewania ich wodami rzecznymi. W efekcie zostają przerwane procesy nanoszenia mułów rzecznych i tworzenia się charakterystycznych gleb dla obszarów nadrzecznych (mady). Bez zalewów gleby ulegają procesom brunatnienia, czego następstwem są przemiany składu florystycznego z łęgowego na bardziej grądowy. Często w kompleksie lasów nad ciekami wodnymi można zauważyć drzewostan o cechach pośrednich, łęgowo-grądowych z warstwą drzew o charakterze dawnego łęgu, lecz z runem obfitującym w liczne gatunki grądowe. Natomiast w dłuższej perspektywie następuje zamieranie typowych dla łęgów drzew – wiąz pospolity, olsza czarna i wyrastanie na ich miejscu gatunków związanych z suchszymi siedliskami jak dąb szypułkowy, grab pospolity i buk zwyczajny.

W dolinie jest mocno zauważalna gospodarka leśna, której objawem jest wycinanie coraz większych płatów starszych i dojrzałych drzewostanów. W skutek takich działań znacząco zubaża się bioróżnorodność lasu a także zaburza ustabilizowane ekosystemy oraz powoduje wkraczanie gatunków inwazyjnych oraz porębowych wypierających mniej konkurencyjne gatunki leśne. Wiele fragmentów drzewostanów grądowych i łęgowych charakteryzuje młody wiek i silne pofragmentowanie (rozdzielenie większych powierzchni siedliska poprzez wycinki i nasadzenia drzew obcych siedliskowo). W lasach gospodarczych notowany jest także zbyt niski poziom martwego drewna będący ważnym elementem zachowania bioróżnorodności. W wielu miejscach runo leśne ulega silnemu zniszczeniu wskutek prac leśnych (rozjeżdżanie ciężkim sprzętem, uszkodzenia w czasie tworzenia szlaków zrywkowych),l w tym na stanowiskach gatunków chronionych jak śnieżyczka przebiśnieg.

Wrażenia Osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Park Krajobrazowy Doliny Bystrzycy jest najmłodszym i jednocześnie ostatnim parkiem krajobrazowym utworzonym na terytorium województwa. Jest także jednym z niewielu, gdzie nie występują żadne inne formy ochrony w postaci rezerwatów przyrody lub użytków ekologicznych, choć takie były proponowane w przeszłości. Sama dolina Bystrzycy jest słabo rozreklamowana i mało popularna. Sieć szlaków oraz zagospodarowania turystycznego jest bardzo uboga. Nie wiadomo czy brak popularności spowodowany jest brakiem zaplecza i reklamy, czy też niewielka popularność zniechęca do inwestowania w rozwój turystyki. Sama dolina, choć znajduje się tuż przy największym dolnośląskim mieście i jednocześnie stolicy, przegrywa z innymi atrakcjami. Znaczna część turystów woli zwiedzić pobliską Ślężę z jej widokami oraz niemal mityczną atmosferą lub wybrać się na północ do znacznie większej i lepiej rozreklamowanej Doliny Bystrzycy. Brak popularności powoduje iż kuleje zaplecze turystyczne, jednak bystrzycka przyroda wcale na to raczej nie narzeka. Odwiedzając wiele fragmentów parku można poczuć prawdziwą dzikość tego terenu. Koryto Bystrzycy na odcinku parku charakteryzuje się niewielką ingerencją, w wielu miejscach ma bardzo naturalny przebieg z licznymi zakolami i starorzeczami. Jedyne co może rzucać się w oczy to liczne wycinki, które w znaczny sposób niszczą dzikość tego miejsca.


Informacje praktyczne:

  • ze względu na bardzo rozległy teren jego dostępność jest bardzo zróżnicowana. Generalnie park poprzecinany jest licznymi drogami poprowadzonymi zarówno wzdłuż jak i wszerz parku. Na samej rzece występuje kilkanaście mostów umożliwiających przedostanie się na drugą stronę rzeki w bardzo wielu miejscach
  • jest to teren na wybitnie płaski, a więc łatwy w poruszaniu się, zarówno pieszo jak i rowerem. Może być odpowiedni zarówno na krótkie spacery z dziećmi lub na dłuższy wypad. Wadą jest słabo rozwinięta sieć szlaków turystycznych, które w południowej części nie występują. Trzeba mieć dokładne mapy i dobre rozeznanie w terenie
  • Dolina Bystrzycy jest stosunkowo osamotniona jeśli chodzi o sąsiedztwo innych obiektów chronionych lub cennych przyrodniczo. Ze względu na żyzne ziemie większość dogodnych terenów została zagospodarowana pod pola uprawne. Najbliższe rezerwaty przyrody leżą w odległości 10-12 km (Zabór na północy i Góra Ślęża na południu). Poza tym w licznych wsiach sąsiadujących z parkiem znajdują się pomniki przyrody
  • w sąsiedztwie parku znajduje się kilka cennych przyrodniczo miejsc wzdłuż doliny Strzegomki na wysokości wsi Bogdanów, Zastruże i Kruków bogate w liczne stanowiska śnieżycy wiosennej
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: marzec (śnieżyczka, śnieżyca), kwiecień (wiosenne geofity, godowiska płazów), lato (łąki trzęślicowe i roślinność wodna), jesień (grzyby, przebarwiające się liście)