Kamiennik w Paśmie Krowiarek

Kamiennik w Paśmie Krowiarek

2 marca 2018 Wyłączono przez admin

Mało znany zakątek Pasma Krowiarek charakteryzujący się pięknie zachowanymi buczynami storczykowymi oraz wysokimi wapiennymi ścianami, dochodzącymi miejscami do kilkunastu metrów. Teren występowania licznych i rzadkich gatunków roślin (orlik, cis pospolity, zanokcica skalna, kruszczyk szerokolistny) oraz grzybów (purchawka jeżowata, naparstniczka czeska, muchomor szyszkowaty).



Typ ochrony: leśny

Data utworzenia: brak

Powierzchnia: ok. 120 ha

Powiat: Kłodzki

Gmina: Bystrzyca Kł.

Nadleśnictwo: Bystrzyca Kł.


Położenie: Góra Kamiennik (586 m n.p.m.) znajduje się w Sudetach Wschodnich, na północno-zachodnich krańcach grzbietu Masywu Śnieżnika, w jego podregionie o nazwie Krowiarki, około 1,5 km na północ od Nowego Waliszowa, oraz około 1,2 km na południe od ostatnich zabudowań w Romanowie. W paśmie Krowiarek wzniesienie położone jest we wschodniej części masywu Gór Żelaznych, gdzie łączy się z górą Żeleźniak (591 m n.p.m.) od południowo-zachodniej strony. Od północy Kamiennik łączy się z bezimienną górą (541 m n.p.m.) oraz poprzez dolinę rozdzieloną gminną drogą Romanowo-Waliszów graniczy z górami Skałeczna (570 m n.p.m.) i Dzicza Góra (578 m n.p.m.). Całość znajduje się na terenie nadleśnictwa Bystrzyca Kłodzka i obejmuje oddziały leśne 107 i 108 wraz z okolicznymi łąkami.

Budowa: Całość budują skały metamorficzne sklasyfikowane do metamorfiku Lądka i Śnieżnika, które powstały z łupków łyszczykowych w okresie neoprotozoicznym lub w starszym paleozoiku. Część skał uformowała się w postaci wapieni krystalicznych, głównie marmurów kalcytowych i dolomitowych oraz amfibiolitów serii strońskiej. Skały dolomitowe tworzą na terenie Kamiennika liczne wychodnie, niekiedy o wysokich, pionowych ścianach. W runie liczny jest rumosz wapienny. Z powodu dużej ilości wapiennych skał, u podnóża widnieją ślady górnictwa, w tym czynny niewielki kamieniołom od południowo-wschodniej strony.


Górę charakteryzuje bogata rzeźba terenu. Ściany północne i wschodnie cechuje duże nachylenie (niekiedy dochodzące do 90 stopni), podczas gdy stoki zachodnie i południowe mają łagodny przebieg i naturalnie przechodzą w sąsiadujące szczyty tworząc dwa ramiona rozgałęziające się w kierunku Romanowa i Piotrowic tworząc niewielką kotlinę oraz na południe poprzez Żeleźniaka, ciągnąc się w stronę Nowego Waliszowa. Bezimienne wzgórze (541 m n.p.m.) na północny-wschód posiada łagodniejszy, kopulasty kształt, jedynie wschodnie stoki charakteryzują się większą stromością. Ze względu na niemalże bliźniaczy charakter tego wzgórza i podobną przyrodę, będzie ono stanowiło część opisywanego terenu jako 'Kamiennik II”.

Flora: Bardzo bogata. Głównie z tego względu powołano na tym obszarze sieć Natura 2000. Dzięki wapiennemu podłożu można tutaj wyróżnić sieć ekosystemów powiązanych z tymi skałami. Najcenniejsze są bardzo liczne i dobrze rozwinięte ciepłolubne buczyny storczykowe (Cephalanthero-Fagenion), których płaty porastają większą część zarówno Kamiennika jak i sąsiadującego wzgórza Kamiennik II. Drzewostan buduje niemal wyłącznie buk z domieszką lipy i grabu oraz pojedynczymi okazami cisów w warstwie podszytu. Miejscami podszyt zdominowany jest przez młodą warstwę buków. Runo leśne charakteryzuje duże bogactwo gatunkowe, występuje m.in. buławnik wielkokwiatowy, gnieźnik leśny, bluszcz pospolity, orlik pospolity, lilia złotogłów, szczyr trwały, cis pospolity, kruszczyki, traganek szerokolistny i przylaszczka pospolita. Na terenie Kamiennika II stwierdzono także siedlisko żyznej buczyny sudeckiej (Dentario enneaphylli-Fagetum), która występuje w mozaice z buczyną storczykową w szczytowych i północnych stokach.

Na licznych skalnych wychodniach i półkach stwierdzono siedlisko wapiennych ścian skalnych ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis, wśród których występują liczne mchy i porosty a także nielicznie zanokcica północna, zanokcica skalna i paprotka zwyczajna. W wielu miejscach graniczą lub tworzą mozaikę z innymi zbiorowiskami muraw naskalnych. Wyrastają na cienkich warstwach próchnicy i glebach typu inicjalnego litosolu zalegających w szczelinach skalnych, często z bogatą warstwą mszystą utrzymującą wilgoć nawet podczas dłuższych okresów suszy. Wśród ciekawszych gatunków notuje się tutaj zanokcicę północną, zanokcicę murową, paprotkę zwyczajną i bodziszka cuchnącego. 


Z siedlisk nieleśnych występujących naokoło góry rozpościerają się niewielkie płaty muraw kserotermicznych (Festuco-Brometea), które wąskimi pasami okalają Kamiennik i Kamiennik II od południowej i wschodniej strony. Są to tzw. suche murawy nawapienne porastające zbocza o łagodnym i niewielkim stopniu nachylenia na glebach umiarkowanie suchych, wapiennych z płytką warstwą próchnicy. W skład muraw wchodzi m.in. chaber driakiewnik, chaber nadreński, driakiew gołębia, driakiew wonna, goździk kartuzek, rogownica drobna, pięciornik wiosenny, posłonek rozesłany, przetacznik kłosowy, przytulia biała, przytulia drobna, wilczomlecz sosnka i wilżyna rozłogowa. Na stokach wokół Kamiennik odnotowuje się rzadkie i chronione gatunki jak lilia bulwkowata, orlik pospolity, zaraza wielka oraz goryczuszka orzęsiona.

Grzyby: Teren Kamiennika to jeden z najcenniejszych mykologicznych fragmentów zarówno w Paśmie Krowiarek jak i ogólnie na terenie Ziemi Kłodzkiej. Ze względu na występowanie dobrze zachowanych buczyn i podłoża wapiennego stwierdzono tu liczne rzadkie i chronione gatunki grzybów wielkoowocnikowych jak: muchomor szyszkowaty, borowik złotobrązowy, gwiazdosze, purchawka jeżowata i naparstniczka czeska. Ostatni gatunek występuje w wilgotnych zaroślach poza terenem lasu.

Fauna: stosunkowo słabo zbadana fauna reprezentowana jest przez kilka chronionych gatunków ornitofauny, m.in. kszyk, dzięcioł czarny i siniak. Ze względu na to, że Kamiennik stanowi fragment większego kompleksu leśnego, zwierzęta są tutaj częstymi gośćmi. Dotyczy to głównie typowych i pospolitych leśnych ssaków jak dzik, sarna, lis, jeż zachodnioeuropejski a także niektóre leśne płazy i gady (ropucha szara, padalec).

Zagrożenia: Potencjalnie bardzo duże. Góra nie jest objęta ochroną rezerwatową czy w postaci użytku ekologicznego. Obecnie przynależy do obszaru Natura 2000 Pasmo Krowiarki, które jednak nie zapewnia wystarczającej ochrony. Na chwilę obecną (2016 r.) na Kamienniku nie było prowadzonego pozyskiwania drewna, jednak ze względu na intensywną wycinkę prowadzoną na sąsiednich górach (Wapniarka, Słupiec) nie można wykluczyć, że w niedalekiej przyszłości podobny los spotka także buczynę na Kamienniku. Poza tym nieracjonalna gospodarka leśna może doprowadzić do niszczenia runa leśnego z cennymi gatunkami roślin, głównie z powodu wycinania drzew, które są transportowane przez ciężki sprzęt maszynowy. Wzrost dostępności światła może doprowadzić do nadmiernego wzrostu młodych buczków w podszycie, co znacząco zacieni runo leśne i spowoduje zanik wielu rzadkich gatunków.


[Aktualizacja na 2020 r.] Czarny scenariusz wycinek dosięgł także buczynę na Kamienniku. Mimo iż tamtejsze oddziały leśne stanowią grunty prywatne a nie grunty nadleśnictwa, nie uniknęły ich wycinki. W okresie wiosenno-letnim dokonano serii wycinek wielu dorodnych buków powodując zachwianie w dobrze wykształconym siedlisku, głównie poprzez zmianę warunków świetlnych. Usunięcie drzew zwiększyło dopływ światła do warstw runa inicjując gwałtowny wzrost podrostu bukowego oraz roślin porębowych jak jeżyny i trawy. Rośliny te wypierają mniej konkurencyjne gatunki leśne. Prace leśne tworzą także szerokie rowy w trakcie transportu działające jak rynny przyśpieszające spływ wody i uniemożliwiające wchłonięcie tejże wody w leśny grunt. Dodatkowo prace przy wycince oraz zrywce w sposób znaczący uszkadzają podziemne części roślin, w tym gatunków chronionych (storczyki, lilie) uniemożliwiając ich ponowną wegetację i zmniejszając liczebność danego gatunku.

Murawy kserotermiczne zagrożone są przez nieracjonalną gospodarkę rolną, głównie w postaci wypalania traw i wykaszania runi w nieodpowiednich terminach. Część łąk zagrożona jest przez działający kamieniołom, który w przyszłości może ulec powiększeniu w celu zwiększenia wydobycia kruszcu. Ruch turystyczny i idące za tym negatywne skutki w postaci śmiecenia, płoszenia zwierzyny lub niszczenia roślin nie stanowi zagrożenia. Góra jest praktycznie nieznana. Nie prowadzą przez nią szlaki turystyczne a znaki ostrzegawcze kamieniołomu o wybuchach dodatkowo mogą zniechęcać potencjalnych gości. Na teren Kamiennika prawdopodobnie zapuszczają się tylko nieliczni pasjonaci przyrody oraz miejscowi.

Wrażenia ogólne: Teren oceniam bardzo pozytywnie. Stanowi piękny przykład dobrze rozwiniętej buczyny storczykowej z licznymi i cennymi roślinami. Zaskoczenie pozytywne, głównie ze względu na masowe wycinki w pozostałych buczynach na Krowiarkach, gdzie leśnicy zostawiają wielkie luki w zwartym drzewostanie oraz masowo niszczą stanowiska storczyków w runie leśnym. Ulokowanie na uboczu od popularnych obiektów turystycznych oraz z daleka od szlaków sprawia, że o górze mało kto wie. Nie spotka się tam ludzi, co najwyżej usłyszy odgłosy pracy z pobliskiego kamieniołomu. Dodatkową atrakcją jest duże bogactwo rzadkich gatunków grzybów. Kamiennik jest idealnym miejscem na jednodniową wycieczkę, w czasie której można zwiedzić liczne płaty buczyn na wielu górach w paśmie Krowiarek. Niestety, po większości trzeba poruszać się po nieoznakowanych drogach leśnych lub wprost przez runo leśne albowiem nie uraczy się tutaj dużej liczby szlaków turystycznych. Trzeba mieć dobrą mapę oraz działającego GPS’a aby ewentualnie móc zlokalizować swoją pozycję.


Informacje praktyczne:

  • dobry dojazd, góra zlokalizowana jest 500-600 m od lokalnej drogi z szerokimi poboczami
  • samo dojście do góry prowadzi w pobliżu czynnego kamieniołomu stąd na trasie można spotkać tabliczki z ostrzeżeniami o godzinach wybuchów
  • teren nie posiada żadnego zagospodarowania turystycznego, nie przebiegają tędy szlaki ani większe drogi leśne. Poruszanie się po tym w większości stromym i zarośniętym terenie polecamy pasjonatom oraz osobom doświadczonym
  • w pobliżu nie ma obszarów chronionych, jedynie pojedyncze pomniki przyrody w Piotrowicach, Nowym Waliszowie i Gorzanowie.
  • w niedalekim sąsiedztwie znajduje się drugi pomnik przyrody, nieczynny kamieniołom na stokach góry Wapniarka, poza tym w północna część Pasma Krowiarek obfituje w wiele cennych przyrodniczo fragmentów jak góry Wapniarka, Słupiec, Ostróg czy bezimienne wzgórza wokół Nowego Waliszowa i Romanowa
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wiosenne geofity), maj (storczyki, zawilec wielkokwiatowy), czerwiec (goryczki, storczyki, lilie), lato (grzyby buczyn nawapiennych), jesień (goryczki, przebarwiające się liście)