Krzyżowa Góra k. Sichowa

Jest to niewielka i mało znana część Pogórza Kaczawskiego, która jednak charakteryzuje się bogatą przyrodą i ciekawą geologią. Krzyżowa Góra stanowi jeden z mniej znanych wygasłych wulkanów, z których słynie ten fragment Sudetów. Występują tutaj jedne z większych połaci muraw kserotermicznych na obszarze parku z wieloma rzadkimi lub chronionymi gatunkami roślin. 

Typ: użytek ekologiczny (projektowany)

Data utworzenia: projektowany

Powierzchnia: około 2 ha

Powiat: Jaworki

Gmina: Męcinka 

Nadleśnictwo: Jawor

Położenie: Wzniesienie położone jest w północno-wschodniej części Pogórza Kaczawskiego w Sudetach Zachodnich, przy gminnej drodze na odcinku Sichów-Leszczyna. Od południa i wschodu graniczy z niewielkim strumieniem Gajka, od zachodu poprzez pola i nieużytki sąsiaduje ze wzniesieniem Stawisko a w kierunku północnym graniczy z zabudowaniami miejscowości Sichów. Obszar objęty jest lokalizowany w granicach Parku Krajobrazowego Chełmy oraz obszaru Natura 2000 Góry i Pogórze Kaczawskie.

Budowa: Jest to niewielkie wzgórze (258 m n.p.m.) wchodzące w skład kilku bazaltowych wzniesień ułożonych wzdłuż linii progu tektonicznego Sudetów (tzw. sudecki uskok brzeżny). Górka posiada stosunkowo strome zbocza od południa z licznymi wychodniami skalnymi. Od północy stoki mają znacznie łagodniejszy charakter, powoli opadają w kierunku wsi. W zachodniej części znajduje się duże wyrobisko po nieczynnym kamieniołomie o długości 60 m i szerokości do 40 m, miejscami ściany osiągają do 5 m wysokości. Skały zbudowane są głównie z mioceńskich bazaltów, będących składową rdzenia dawnego wulkanu. Występują tu układy spękanych regularnych słupów (ciosów), będących cechą charakterystyczną dla tego typu tworów geologicznych. Są one szczególnie dobrze widoczne w odsłoniętych fragmentach w nieczynnym kamieniołomie. Mimo niewielkich rozmiarów Krzyżowa Góra jest, wg niektórych opracowań, najstarszym wulkanem w obszarze polskich Sudetów.

Flora: Stosunkowo bogata jak na tak niewielki obszar. Najcenniejszym obszarem są dobrze wykształcone murawy kserotermiczne Festuco-Brometea, porastające szczytowe i południowe fragmenty zboczy, które zostały sklasyfikowane jako murawy z goździcznikiem wyciętym i strzęplicą nadobną (Tunico-Poetum compressae). Jest to ekosystemem bardzo rzadki w Sudetach. Występuje łagodnych jak i stromych zboczach na glebach inicjalnych tworząc luźne murawy o zasięgu środkowo- i zachodnioeuropejskim. W większości siedlisko rozwija się na odsłoniętych, niemal litych skałach bazaltowych z niewielką warstwą podłoża o wystawie południowej i zachodniej. Występuje tu kilkadziesiąt ciepłolubnych gatunków jak krwawnik pannoński, chaber nadreński, tymotka Boehmera, jaskier wielokwiatowy, drakiew żółta i smółka pospolita. Ta ostatnia jest bardzo liczna, pokrywając w fioletowych barwach duże połacie na południowych zboczach. Samo siedlisko nie jest trwałe, miejscami zostaje stopniowo wypierane przez roślinność bardziej zwartych muraw oraz zarośla tarniny i głogu. Murawy stopniowo przechodzą w niewielkie powierzchniowo zbiorowiska naskalne z siedliska skał wapiennych i neutrofilnych z roślinnością pionierską (Alysso-Sedion) porastające najbardziej niekorzystne fragmenty kamieniołomu. Jest to ekosystem krótkotrwały z natury, który porasta niemalże nagie bazaltowe półki skalne, piargi i utrwalony rumosz skalny, najczęściej na glebach inicjalnych lub w dobrze utrzymującej wilgoć warstwie mszystej. W ciągu kilku dekad ulegają stopniowej sukcesji, zarastając wyższą roślinnością, głównie trawami i bylinami a następnie krzewami, tworząc luźną darń oraz zarośla. Występuje tu licznie rogownica drobna, smagliczka kielichowata, a także rozchodnik ostry, rozchodnik wielki, smółka pospolita i pięciornik wiosenny.

Na północnych, łagodnych stokach oraz u podnóża góry obecne są zbiorowiska łąkowe, głównie łąki rajgrasowe ze związku Arrhenatherion, które są zagrożone przez zarastanie ich licznymi krzewami. Głównie tarniną, brzozą i szczodrzeńcem, który jest tutaj wyjątkowo liczny. Łąki te stanowią najbogatsze gatunkowo siedlisko, który jest efektem zasiedlenia żyznych i stosunkowo wilgotnych fragmentów. W niektórych płatach występują także gatunki typowe dla łąk muraw, które mogły dawniej porastać suchsze płaty siedliska. Większość występujących tu gatunków to rośliny pospolite, spotykane w całym regionie, m.in. babka lancetowata, biedrzeniec mniejszy, dzwonek rozpierzchły, groszek łąkowy, jastrun właściwy, kostrzewa czerwona, krwiściąg lekarski, kupkówka pospolita, przytulia pospolita, rajgras wyniosły, szczaw pospolity a także liczne gatunki z rodzaju jaskier, koniczyna, przetacznik i mniszek.

Wśród rzadkich lub chronionych roślin warto wymienić dziewięćsiła bezłodygowego, którego kępy występują w niewielkiej liczbie na murawach wzniesienia. U podnóża, wzdłuż drogi kilka niewielkich populacji posiada centuria pospolita. Pierwotnie badania wykazywały także stanowisko storczyka męskiego (jedno z zaledwie kilku na obszarze parku krajobrazowego), jednak gatunek od dawna nie jest notowany na Krzyżowej Górze.

Fauna: Stosunkowo uboga. Teren jest za mały by stanowił ostoję zwierzyny, która stanowi tutaj bardziej tymczasowych gości aniżeli stałych bywalców. Jednak mimo wszystko można na skałach i murawach napotkać termofilne gatunki owadów i innych bezkręgowców, w tym liczną grupę motyli dziennych. Wzdłuż strumienia ma swoje stanowiska rzadki i chroniony gatunek chrząszcza – pachnica dębowa.

Zagrożenia: Stosunkowo duże. Teren ten od lat ma status projektowanego użytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, zależnie od roku lub instytucji tworzącej plany ochronne (gmina, powiat, nadleśnictwo). Pomimo planów Krzyżowa Góra wciąż pozostaje niechroniona. Dodatkowym problemem stanowi fakt, że w całości jest to teren prywatny.

Na chwilę obecną głównym zagrożeniem jest zarastanie muraw przez liczne krzewy, jak tarnina, brzoza, szczodrzeńce oraz działalność ludzka, której ślady są dobrze widoczne szczególnie w kamieniołomie. Są to głównie wygaszone paleniska, śmieci i ślady po rajdach quadami.

Inne: Wokół Krzyżowej Góry można napotkać aż 5 pomników przyrody ożywionej, m.in. stary dąb szypułkowy (obwód 460 cm, wysokość 27 m) oraz aleje składające się z 84 lip i 68 kasztanowców białych. Trzy pomniki rosną wzdłuż potoku a pozostałe dwa można napotkać w sichowskim parku. Najcenniejszym jest stary tulipanowiec amerykański, będący najgrubszym okazem tego gatunku w naszym kraju. Obwód pnia wynosi 470 cm.

W pobliżu góry przebiega niebieski szlak turystyczny, który biegnie z Leszczyny przez Sichowskie Wzgórza, park w Sichowie i dalej w kierunku Bogaczowskiego Grzbietu. Przy szlaku zlokalizowana jest większość sichowskich pomników przyrody.

Informacje praktyczne:

• bardzo dobry dojazd, obiekt znajduje się przy drodze łączącej Sichów i Stanisławów, gdzie w kilku miejscach występują szerokie pobocza umożliwiające zaparkowanie. Poza tym można się tu dostać poprzez pomnikową aleję prowadzącą z sichowskiego parku
• pomimo braku zagospodarowania, jest to obszar łatwy do zwiedzania, gdzie istnieje wiele wydeptanych ścieżek
• góra nie jest wysoka jednak ze szczytu rozpościera się szeroka panorama na okolicę i północne fragmenty pogórza
• w bezpośredniej okolicy brakuje obiektów chronionych, nie licząc pomników przyrody w Sichowie. W odległości kilku kilometrów na południe zaczynają się liczne pomniki parku krajobrazowego, m.in. Ciche Szczęście, pomniki w Stanisławowie, Leszczynie i Bogaczowie. Poza tym w okolicy znajduje się wiele cennych przyrodniczo obszarów jak Bogaczowski Grzbiet, dolina potoku Gajka, dolina Prusickiego Potoku i Sichowskie Wzgórza
• najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: maj i czerwiec (roślinność kserotermiczna), cały rok (słupy bazaltowe)