Polana Grochowska

Polana Grochowska

9 grudnia 2017 Wyłączono przez admin

Cenny obszar chroniący śródleśne polany z największą koncentracją gatunków chronionych i rzadkich na terenie gminy Zawonia. Miejsce występowania cennych siedlisk zmiennowilgotnych łąk trzęślicowych, grądu środkowoeuropejskiego oraz ekosystemów wodno-błotnych. Ze względu na specyficzne warunki ekologiczne, a zwłaszcza stosunki wodne, teren pełni rolę lokalnej ostoi bioróżnorodności. 



Typ ochrony: leśny

Data utworzenia: 2007

Powierzchnia: 54,33 ha

Powiat: Trzebnicki

Gmina: Zawonia

Nadleśnictwo: Oleśnica


Położenie: Użytek położony jest w północno-wschodniej części Wzgórz Trzebnickich będących składową Wału Trzebnickiego, na wschód od niewielkiej miejscowości Grochowa. Całość zlokalizowana jest pośród dużego kompleksu lasów obejmującego fragmenty oddziałów leśnych 120-123 nadleśnictwa Oleśnica Śląska.

Budowa: Użytek mimo tego, że znajduje się w regionie tworzonym przez ruchy lądolodu, określanego jako zlodowacenie środkowopolskie, charakteryzuje się stosunkowo płaskim terenem bez pagórków, wzniesień i dolin, które tworzą większość Wzgórz Trzebnickich. Dominującymi glebami na tym terenie są gleby iłowe i piaskowce serii poznańskiej wytworzone głównie w górnym miocenie. Miejscami są one pokryte warstwami żwirów.

Teren poprzecinany jest drobnymi strumieniami i ciekami wodnymi a także niewielkimi oczkami wodnymi. Jest to miejsce tworzenia się źródliska rzeczki Piaszna, która należy do zlewni Baryczy.


Flora: Teren charakteryzuje największe bogactwo botaniczne w obrębie gminy i jedno z najcenniejszych w nadleśnictwie. Większość obszaru stanowią siedliska leśne, będące monokulturą sztucznych nasadzeń sosnowych z bogatym i silnie rozrośniętym podszytem oraz runem. Głównym powodem dobrze rozrośniętych niższych pięter lasu  jest bardzo wysoki poziom wód gruntowych, który miejscami tworzy mokradła i bagniska. Drzewostan, oprócz sosny pospolitej, buduje także dąb szypułkowy, klon pospolity, klon jawor, buk, grab i brzoza brodawkowata. Całość charakteryzuje się mozaiką gatunkową, głównie z powodu stopniowej naturalizacji dawnych nasadzeń. Pierwotne większość obszaru stanowiła monokultura sosny, która stopniowo przekształca się w inne siedliska o charakterze naturalnym. Dotyczy to głównie terenów z wysokim poziomem wód, na których tworzą się olszyny i grąd środkowoeuropejski w wariancie wilgotnym. Charakterystyczne są także duże płaty brzezin, w których dominuje młodnik brzozy brodawkowatej. Podszyt lasu jest bogaty w liczne gatunki krzewów, m.in. bez czarny, czeremcha zwyczajna i czeremcha amerykańska, głóg jednoszyjkowy oraz młody podrost drzew dębowych, bukowych, klonowych i sosnowych. W runie można spotkać bardzo liczne paprocie, trawy i turzyce a także rzadkie gatunki roślin jak listera jajowata, podkolan biały, lilia złotogłów, marzanka wonna, przylaszczka pospolita, śnieżyczka przebiśnieg, wawrzynek wilczełyko i kopytnik pospolity. Oprócz gatunków rzadkich można tu wyróżnić także te stosunkowo pospolite jak konwalia majowa, konwalijka dwulistna, czosnaczek pospolity, zawilec gajowy, borówka czarna i jastrzębce.

Do najcenniejszych terenów użytku należą śródleśne polany, których występuje tu kilka, z czego największa jest duża polana w zachodniej części. Porośnięta jest ona mozaiką siedlisk z czego największy areał zajmują zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), porastające wilgotniejsze fragmenty, gdzie tworzą one mozaikę wraz z ekstensywnie użytkowanymi niżowymi łąkami świeżymi (Arrhenatherion) i turzycowiskami. Występuje na nich szereg rzadkich lub chronionych roślin m.in. mieczyk dachówkowaty, goryczka wąskolistna, kukułka szerokolistna, nasięźrzał pospolity, kosaciec syberyjski, fiołek przedziwny, pełnik europejski oraz pospolite i bardzo liczne gatunki typowe dla żyznych łąk jak jaskry, firletki, kozibród pospolity, szczaw rozpierzchły, chaber łąkowy, babka lancetowata, koniczyny i mniszki. Pozostałe śródleśne polany cechują się stosunkowo mało urozmaiconą florą. Porośnięte są głównie trawami i turzycami, które dominują w krajobrazie pozostałych polan, niemal całkowicie zagłuszając inną roślinność. Wśród owej roślinności możemy spotkać m.in. dzwonka rozpierzchłego, firletkę poszarpaną, ostrożenie, skalnicę ziarenkowatą i niezapominajki.


Fauna: Ze względu na to, że Polana Grochowska stanowi integralną część dużego kompleksu leśnego, ssaki i ptaki są tutaj bardziej gośćmi aniżeli stałymi bywalcami. Tereny otwarte są chętnie odwiedzane przez większe ssaki, które mogą wypasać się na polanach. Liczne cieki i oczka wodne zapewniają miejsce rozrodu i bytowania płazom (m.in. ropucha szara, traszka zwyczajna, żaba trawna, żaba moczarowa, rzekotka drzewna).

Zagrożenia: Duże. Tereny śródleśnych polan są standardowo zagrożone przez zarastanie (sukcesja leśna). Bez przeprowadzania odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych rozrastanie się drzewostanu powoli zagłuszy roślinność łąkową i doprowadzi do zaniku wielu rzadkich gatunków. Oprócz drzew, dużym zagrożeniem są także rośliny zielne. Na wilgotniejszych fragmentach stwierdzono silny rozrost trzciny pospolitej, która także zagłusza i wypiera inne rośliny, podczas gdy w suchszych miejscach rozrastają się kępy nawłoci kanadyjskiej. Z tego względu na obszarze polan stosowane są regularne zabiegi pielęgnacyjne w postaci zaplanowanych odpowiednich koszeń oraz usuwaniu pokosu (skoszona ruń łąkowa).

Dla zwierząt dużym zagrożeniem jest gospodarka łowiecka, której objawem są choćby ustawione na wielu polanach ambony myśliwskie. Użytek ekologiczny to nie rezerwat i ochrona fauny (jak widać) działa na innych zasadach.

Inne: Na terenie użytku zlokalizowany jest okaz pomnikowego dębu szypułkowego, tzw Dąb Grochowski (powołany 30.03.2007 r.), o obwodzie pnia wynoszącym 669 cm i wysokości całkowitej około 30 m.  Rośnie on przy drodze wyznaczającej północną granicę Polany, w oddziale 122b. Drzewo znajduje się w lesie (nie rośnie tuż przy drodze). Aby do niego trafić należy przy tabliczce edukacyjnej o dębach skręcić w częściowo zarośniętą drogę. Po przejściu kilkudziesięciu metrów widać już pomnikowe drzewo. Sam okaz charakteryzuje się słabą kondycją z bardzo mocno uszkodzoną koroną, w której notuje się liczne odłamane konary i ślady bytowania owadów. Pień silnie wypróchniały z licznymi śladami pęknięć i częściowo pusty w środku. Sam pokrój drzewa jest zniekształcony, większość konarów przechylona jest w jedną stronę. Są one słabo rozgałęzione, silnie powykręcane i o niewielkim ulistnieniu. Ciekawostką są pojedyncze kępy paproci, borówek i traw, które rosną w zagłębieniach konarów, wysoko nad ziemią.

Przez użytek przebiegają dwie trasy:

  • niebieski szlak Strupina – Gola Wielka o długości 86 km, który biegnie południową granicą użytku.
  • zielony szlak będący ścieżką dydaktyczną Storczyk. Trasa wynosi ok. 5 km i obejmuje 13 przystanków zawierających podstawowe informacje o tutejszej przyrodzie, sposobach użytkowania lasu, jego strukturze, opisy wybranych gatunków roślin i drzew. Ścieżka posiada niewielkie zaplecze w postaci miejsc do biwakowania, ławek i miejsc postojowych.

Wrażenia ogólne: Umiarkowanie pozytywne. Tereny leśne nie różnią się bardzo od typowych upraw leśnych, jakich jest pełno naokoło użytku. Co innego polany. Na terenach otwartych bardzo rzuca się w oczy duża bioróżnorodność, szczególnie w maju i czerwcu, kiedy kwitnie większość interesujących łąkowych gatunków. Teoretycznie na Polanie Grochowskiej istnieje ścieżka edukacyjna „Storczyk”, która jednak jest w bardzo złym stanie (przynajmniej w 2013 r.). Brak oznakowania bardzo utrudniał poruszanie się po wyznaczonej ścieżce, dodatkowo szlak przebiega przez szkółkę leśną, która to … jest zamknięta. Idąc ścieżką natrafiamy na tablice edukacyjną z jednocześnie sąsiadującym z nią znakiem „Zakaz wejścia”, zamkniętą bramą i wysokim ogrodzeniem. Nie jesteśmy w stanie ocenić, czy w ciągu kilku lat coś zostało zmienione, naprawione lub czy ścieżka została poprawnie wytyczona, bez zamkniętych bram i płotów. Wg aktualności na stronie gminy, w 2017 r. stworzono nową infrastrukturę na potrzeby prowadzenia edukacji ekologicznej i przyrodniczej, szerzenia wiedzy przyrodniczej, zainteresowania najmłodszych otaczającą przyrodą i ochroną przyrody. W każdym razie nieodpowiednio stworzony szlak pozostawił duży niesmak. By dostać się na polany trzeba było korzystać z innych dróg, głównie nieoznakowanych ścieżek i dróg leśnych. Być może remont w 2017 r. zmienił sytuację.


Informacje praktyczne:

  • użytek nie znajduje się przy drodze, jednak przy drodze głównej istnieją miejsca postojowe, będące elementem ścieżki dydaktycznej Storczyk
  • sama ścieżka wiedzie przez użytek, zahaczając o jego najcenniejsze fragmenty jak śródleśne polany i oczka wodne, niestety część ścieżki prowadzi przez szkółkę leśną, która bywa czasem zamknięta. Dodatkowo oznakowanie traktu jest często niewidoczne lub nieodpowiednio oznaczone co może powodować błądzenie
  • teren średnio łatwy do poruszania się. Część ścieżki wiedzie przez szeroką i utwardzoną drogę leśną, jednak dojścia do polan prowadzą przez silnie zabagnione i podmokłe ścieżki. Miejscami trzeba poruszać się po kłodach ułożonych wzdłuż cieków. Generalnie zwiedzanie zalecane jest dla osób choć częściowo wprawionych w poruszaniu się po ciężkim terenie
  • w pobliżu nie istnieją inne formy ochrony, najbliższy rezerwat położony jest w odległości ok. 10 km w linii prostej (Las Bukowy w Skarszynie). Poza tym w odległości kilku kilometrów znajdują się obszary Natura 2000: Łąki Skoroszowskie (7 km), Kumaki dobrej (9 km), Ostoja nad Baryczą (8 km)
  • na wschód od użytku znajdują się liczne stanowiska archeologiczne w postaci kurhanów. Gmina planuje stworzyć wokół nich ścieżkę dydaktyczną, która także zahaczałaby o pomnik przyrody i użytek ekologiczny.
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wczesnowiosenne geofity), maj (storczyki, nasięźrzały, wiosenne geofity), czerwiec (mieczyki, podkolany, listery, lilie), jesień (goryczki, grzyby)