Rogowa Kopa

Rogowa Kopa to mało znana siostra Sawanny Łężyckiej. Dawniej tworzyły razem jeden rezerwat, który został wchłonięty przez park narodowy. Obecnie jest to obszar porośnięty pięknymi lasami bukowymi z dwiema bardzo cennymi przyrodniczo polanami. Miejsce występowania wielu rzadkich gatunków roślin, w tym goryczuszka czeska, storczyca kulista oraz skalnica zwodnicza dla której jest to jedyne znane miejsce występowania w kraju. 

Obszar Rogowej Kopy zawarty jest w dwóch osobnych artykułach ze względu na podziały siedliskowe oraz terytorialne. Teren ten częściowo objęty był ochroną rezerwatową w postaci Łężyckich Skałek, które wraz z otaczającym je lasem zostały włączone do powstałego parku narodowego. Obecnie sam rezerwat został wchłonięty a jego poszczególnym oddziałom nadano statusy wewnętrzne parku wg podziału: ochrona ścisła, ochrona częściowa, ochrona krajobrazowa. Na stronie obszar opisano jako Skałki Łężyckie (teren nieleśny zajmujący wschodnią część) i Rogowa Kopa (obszar głównie leśny zajmujący zachodnie stoki).

Położenie: Rogowa Kopa (794 m. n.p.m.) leży w centralnej części Gór Stołowych w Sudetach Środkowych na terenie parku narodowego (w południowej części). Od południa i wschodu graniczy z Sawanną Łężycką, od zachodu z Kłodowiskiem a od północy ze strumieniem Dańczówka. Ze względu na brak oficjalnych granic artykuł obejmuje obszar w oddziale leśnym 134 parku narodowego.

Budowa: Sama góra ma kształt stosunkowo płaskiego tworu o rozległych stokach, których zbocza gwałtownie opadają.  Od zachodniej strony linia jest dobrze rozbudowana, dzięki powstaniu licznych wcięć i drobnych wąwozów.  Gleby składają się głównie z eutroficznych, wyługowanych gleb brunatnych a także kredowych mułowców i gliniastego pyłu. Wszystko to sprawia, że występujące tu podłoże jest bardzo urodzajne, umożliwiające rozwój lasu bukowego oraz wybitnie bioróżnorodnych łąk.

Flora: Bogata. Przeważającą część obszaru porastają drzewostany liściaste, głównie siedliska lasów bukowych, wśród których najcenniejsze są płaty żyznej buczyny sudeckiej (Dentario enneaphylli-Fagetum). Siedlisko obejmuje dobrze wykształcony i wiekowy drzewostan bukowy na stromych stokach z udziałem gatunków nasadzonych jak jodła i świerk. Buczyna porasta północne i zachodnie zboża góry opadające ku strumieniowi. Wiosną w runie rozkwitają gatunki typowe dla żyznych buczyn, wśród których istotną rolę odgrywają wiosenne geofity, rozwijające się i kwitnące przed rozwojem liści buka, m.in. śnieżyca wiosenna, kokorycz pusta, piżmaczek wiosenny, miodunka wiosenna i zawilec gajowy. W maju i czerwcu rozwijają się kolejne gatunki jak czerniec gronkowy, kopytnik pospolity, kostrzewa leśna, perłówka jednokwiatowa, wilczomlecz słodki i żywiec cebulkowy. Poza tym notuje się rzadkie lub chronione rośliny, m.in. lilia złotogłów, podkolan biały, konwalia majowa, kokoryczka okółkowa i wielkokwiatowa.

Pozostałą część zboczy porasta uboga kwaśna buczyna górska (Luzulo luzuloides-Fagetum), której runo charakteryzuje występowanie stosunkowo bogatej flory jak na ten typ siedliska. Oprócz licznych mchów, traw i paproci na terenie lasu stwierdzono występowanie rzadkich i chronionych roślin jak gnieźnik leśny, wawrzynek wilczełyko i orlik pospolity. Na obszarach z udziałem licznego rumoszu skalnego i wychodni skalnych występuje roślinność naskalna, w tym rzadka zanokcica zielona oraz rzeżusznik łąkowy Borbasa. Warto także dodać, że na północnych stokach swoje jedyne znane stanowisko w kraju ma rzadki gatunek skalnicy – skalnica zwodnicza. Ta niewielka bylina osiągająca 10-15 cm wysokości, kwitnie w czerwcu. Wydaje wtedy drobne białe kwiaty zebrane w 2-5-kwiatowy kwiatostan. Jest gatunkiem zasiedlającym wilgotne, skaliste stoki na zasadowym podłożu, bogatym w rumosz skalny. Według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin uznana za gatunek krytycznie zagrożony.

Łąki klasyfikowane w większości jako górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono–Trisetion) porastają dwie śródleśne polany na południowych i zachodnich zboczach. Obfitują w liczne rzadkie gatunki lub podlegające ochronie, m.in. ciemiężyca zielona, storczyk męski, gółka długoostrogowa, zerwa kulista, podkolan zielonawy, pełnik europejski, nasięźrzał pospolity i listera jajowata. W centralnej części występują podmokłe łąki z wełnianką, różnymi gatunkami turzyc i situ. Najbardziej charakterystyczną rośliną jest zimowit jesienny, który występuje na polanach w liczbie kilku tysięcy osobników. Ilość ta tworzy niesamowitą panoramę w sierpniu i wrześniu, gdy rozpoczyna się ich kwitnienie.

Oprócz zimowita na łące stwierdzono występowanie dwóch innych, skrajnie rzadkich elementów flory polskiej – goryczki czeskiej i storczycy kulistej. Goryczka ma tutaj jedno z trzech stanowisk w kraju (dwa pozostałe to murawy na Pogórzu Orlickim oraz łąka w Dolinie Młynówki w Górach Orlickich). Storczyca kulista odnotowana została tutaj w latach 90. XX wieku i jest to jej jedyne oficjalne znane stanowisko w Sudetach. Pojedynczy kwitnący okaz odnaleziono w 2008 roku, około 1,2 km na północny wschód od poprzedniego stanowiska (Wójcik 2008). Oprócz tego rosną tutaj m.in. podkolan biały, listera jajowata, gółka długoostrogowa, ostrożenie, chaber łąkowy i chaber drakiewnik.

Fauna: Stosunkowo liczna. Cały obszar stanowi teren ochrony ścisłej i ostoi zwierząt. Można tutaj napotkać liczne ssaki. Zarówno te duże jak jelenie, sarny, dziki i lisy, jak i mniejsze (jeże, wiewiórki, ryjówki, nornice rude, myszy, krety, popielice). Teren stanowi obszar bytowania licznych nietoperzy (m.in. karliki, nocki, mroczki). Oprócz tego jest to także siedlisko występowania bogatej ornitofauny (teren gniazdowania puszczyka i innych sów).

Zagrożenia: Niewielkie. Całość terenu stanowi obszar ochrony ścisłej. Nie przebiega tędy żaden szlak turystyczny a sama góra położona jest na odludziu z daleka od dróg i siedzib ludzkich. Las jest w stosunkowo dobrej kondycji. Najpoważniej zagrożona jest populacja goryczki czeskiej, której stan oceniany jest na niewłaściwy/niezadowalający (U1). Taki stan rzeczy spowodowany jest przede wszystkim zmniejszającą się liczebnością gatunku na tym obszarze. Głównymi powodami jest zmiana środowiska (grubsza warstwa nierozłożonej materii organicznej oraz darń, która uległa znacznemu zagęszczeniu). Drugim gatunkiem o niepewnej przyszłości jest storczyka kulista. W ostatnich latach obniżenie poziomu wód gruntowych spowodowało zmiany ekosystemowe na stanowisku i powolnemu zanikowi populacji. Jest to wysoce niekorzystne ze względu na to, że gatunek ten jest skrajnie rzadki w Sudetach. Obecnie znane są 2-3 populacje, wszystkie w obrębie zachodniej części Ziemi Kłodzkiej (Góry Stołowe, Góry Orlickie). Nie znalazłem informacji odnośnie zagrożeń dla populacji skalnicy zwodniczej, z tego względu można wnioskować, iż populacja nie jest poważnie zagrożona.

Inne: Oficjalnie Rogowa Kopa wchodzi w skład obszaru ochrony ścisłej w ramach Parku Narodowego Gór Stołowych. Nie stanowi wyodrębnionej jednostki jak to jest w przypadku rezerwatów przyrody czy użytków ekologicznych. W wielu źródłach i publikacjach jest ona nazywana rezerwatem przyrody, co jest dużym błędem merytorycznym. Taki problem nazewnictwa dotyczy kilku obszarów w obrębie parku (m.in. Wielkie Torfowisko Batorowskie, Ostra Góra, Sawanna Łężycka, Szczeliniec Mały i Wielki). Tak czy inaczej, cały ten teren jest ściśle chroniony co zapewnia odpowiedni poziom ochrony przed czynnikiem ludzkim.

Przez obszar nie poprowadzono żadnych szlaków turystycznych. Najbliższym jest zielony szlak poprowadzony z Darnkowa ubitą drogą leśną wzdłuż potoku Dańczówka, która następnie ostro skręca w kierunku Polany YMCA. W ten sposób ominięte zostały najcenniejsze fragmenty, tj. polany z goryczkami i storczykami, żyzne buczyny oraz stanowisko skalnicy zwodniczej. Taki przebieg ma za zadanie zapewnić jak najlepszą ochronę tutejszej przyrody.

Informacje praktyczne:

• brak dojazdu, jest to teren w obrębie parku narodowego. Najbliższe udostępnione parkingi znajdują się na polanie YMCA oraz w Darnkowie. Należy mieć na uwadze, że polana YMCA jest bardzo obleganym miejscem, stanowiącym punkt wyjściowy do zwiedzania Błędnych Skał. Stąd też zaleca się szukanie innych miejsc, szczególnie w okresie wakacji i weekendów
• Poza szlakiem poprowadzonym doliną Dańczówki, reszta obszaru nie jest udostępniona do zwiedzania. Sam szlak należy do łatwych, prowadzących po utwardzonej leśnej drodze. Jest polecany na wycieczkę z dziećmi lub dla osób niewprawionych
• w bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się wiele atrakcyjnych miejsc leżących w obrębie parku narodowego, m.in. Łężyckie Skałki, Błędne Skały, Szczeliniec Wielki, Wielkie Torfowisko Batorowskie. Poza tym na południe od góry występują obszary chronione w ramach sieci Natura 2000 jak Grodczyn-Homole, Góry Orlickie i Piekielna Dolina k. Polanicy
• najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: kwiecień (wiosenne geofity), maj (storczyki), czerwiec (storczyki, lilie, skalnica), jesień (zimowity, goryczki). Niestety większość obiektu nie jest udostępniona do zwiedzania.