Równia pod Śnieżką

Równia pod Śnieżką

11 lipca 2018 Wyłączono przez admin

Równia pod Śnieżką obejmuje rozległy i płaski teren, który miejscami przypomina syberyjską tundrę z wszechobecnymi płatami torfowisk i niskimi kobiercami kosodrzewiny. Miejsce występowania szeregu rzadkich roślin, w tym reliktów polodowcowych jak malina moroszka lub gatunków mających tu jedne z jedynych stanowisk w kraju (gnidosz sudecki, dzwonek karkonoski, wełnianeczka darniowa). 


Położenie: Rozległy płaskowyż rozciągający w szczytowych partiach Grzbietu Śląskiego, będącego fragmentem Głównego Grzbietu Karkonoszy na wysokości od 1400 m do 1446 m n.p.m. Nie posiada dokładnie wyznaczonych granic. Opis na stronie przyjmuje, że Równia rozpościera się pomiędzy Śnieżką (1602 m n.p.m.) a Doliną Białej Łaby (Důl Bílého Labe)  po czeskiej stronie. Granicę od północy i południa wyznaczają opadające stoki ku jarom i kotłom polodowcowym.

Budowa: Równia zbudowana jest głównie ze skał granitowych stanowiących trzon całego grzbietu. Został on wyniesiony w okresie trzeciorzędowych alpejskich ruchów górotwórczych na wysokość ponad 1200 m ponad Kotlinę Jeleniogórską. Obecny kształt terenowi nadały trwające miliony lat procesy wietrzenia oraz procesy peryglacjalne. Miększe podłoża uległy erozji pozostawiając odporny na wietrzenie granit.

Płaskie i rozległe obszary są najbardziej charakterystycznym elementem krajobrazu, który powstał w efekcie zrównań wierzchowniowych. W niektórych fragmentach twardsze skały oparły się działaniom lodowca tworząc niewielkie wierzchołki o szpiczastych lub kopulastych kształtach. Swoje źródła na tym terenie mają rzeki Úpa i Biała Łaba.

Roślinność: Stosunkowo bogata. Panują tu surowe warunki przypominające klimat tundrowy, z utrzymującą się przez niemal pół roku pokrywą śnieżną, silnymi i mroźnymi wiatrami oraz częstą mgłą. Mimo surowości występuje tu bogata roślinność oraz korzystne stosunki wodne umożliwiające powstanie rozległych bagien i torfowisk. Dzięki wypłaszczeniu górnej części Grzbietu na granitowym i nieprzepuszczalnym podłożu zbierające się wody opadowe stworzyły odpowiednie warunki dla roślinności torfowiskowej, które rozrosły się tworząc rozległe torfowiska, jedne z największych w górach Europy Środkowej. W dużej mierze torfowiska te w wyglądzie oraz częściowo w występującej tam florze przypominają subarktyczną tundrę. Znaczna ich część znajduje się po czeskiej stronie i nosi nazwę Úpské rašeliniště, które obejmują łącznie z polską częścią ponad 60 ha mokradeł.


Występują tu torfowiska wysokie (Oxycocco–Sphagnetea), które stanowią najcenniejsze fragmenty w regionie. Torfowiska te zasilane są wyłącznie przez ubogie w składniki pokarmowe wody opadowe (typ torfowiska ombrotroficznego). Na ich terenie możemy wyróżnić szereg typowych i stosunkowo częstych także w innych regionach gatunków torfowiskowych jak wełnianka wąskolistna, wełnianka pochwowata, modrzewnica zwyczajna, turzyca bagienna, żurawina błotna i drobnolistkowa ale także rzadką bażynę obupłciową i wełnianeczkę darniową. W niektórych miejscach występuje malina moroszka, będąca jednym z kilku reliktów polodowcowych w Karkonoszach. Miejscami torfowiska ombrotroficzne przechodzą w typ pośredni zwany ombro-minerotroficznym, gdzie oprócz wód opadowych pojawiają się także wypływy wód gruntowych. Podłoże jest tutaj żyźniejsze i umożliwia rozwój bardziej wymagających gatunków roślin. Do najcenniejszych należy turzyca patagońska, mająca na karkonoskich torfowiskach jedyne znane stanowisko w kraju. Oprócz niej spotykane są tutaj także inne gatunki turzyc (dzióbkowata i skąpokwiatowa) a także borówka bagienna, bażyna czarna, sit cienki, fiołek błotny, rosiczka okrągłolistna a z rzadka także kukułka Fuchsa i starzec kędzierzawy. Miejscami teren jest na tyle wywyższony od lustra wody lub poziom wód gruntowych jest na tyle niski, iż umożliwia rozwój płatów kosodrzewiny. Torfowiska na Równi występują wyspowo, gdzie największe płaty wytworzyły się na wysokości kotłów Małego i Wielkiego Stawu, głównie po czeskiej stronie.

Suchsze partie Równi porośnięte są rozległymi siedliskami trawiastymi określanymi jako murawy bliźniczkowe (Nardetalia) z dominującą w krajobrazie bliźniaczką psia trawka oraz domieszką innych gatunków traw  (trzęślica modra, kosmatka sudecka). Oprócz wiechlinowatych występują tu wyspowo inne wysokogórskie gatunki jak dzwonek karkonoski, podbiałek alpejski, widłak goździsty, nawłoć alpejska, fiołek żółty sudecki, sasanka alpejska, kuklik górski, pięciornik złoty, rdest wężownik i liczne jastrzębce. Murawy bliźniczkowe stanowią dominujące siedlisko na terenie Równi pod Śnieżką, obejmujące ponad połowę powierzchni. Oprócz muraw, duże obszary zajmują licznie występujące tu rozległe płaty klasyfikowane jako sudeckie zarośla kosówki (Pinetum mugo sudeticum) które występują w piętrze subalpejskim oraz częściowo zachodzą także na sąsiednie piętra. Jest to wszędobylskie siedlisko tworzące mozaiki z niemal wszystkimi innymi zbiorowiskami. Najbardziej charakterystycznym gatunkiem jest kosodrzewina, tworząca na większości płatów jednogatunkowe zarośla. Przeważnie tworzą one niedostępny mur o wysokości 1,5-2,5 m, który maleje wraz ze wzrostem wysokości. Miejscami sośnie towarzyszą pojedyncze osobniki innych krzewów charakterystycznych dla siedliska, głównie jarzębu górskiego i wierzby śląskiej a także skarlałe okazy świerka pospolitego. W zaroślach kosówki wyróżniamy podzespół ziołoroślowy, który cechuje się większym bogactwem gatunkowym. Na glebach suchych notuje się wietlicę alpejską, borówkę czarną, siódmaczka leśnego, podbiałka alpejskiego oraz trawy (trzcinnik owłosiony, śmiałek pogięty, bliźniczka psia trawka), podczas gdy na siedliskach wilgotniejszych i żyźniejszych występują także byliny charakterystyczne dla wysokogórskich ziołorośli, m.in. goryczka trojeściowa, szczaw górski, ciemiężyca zielona, tojad sudecki i malina właściwa. Tworzą one bogatą mozaikę gatunkową.Na otwartej przestrzeni wysokie i wiotkie pędy tojadów nie dałyby rady silnemu wiatrowi. Wraz ze zmianą wysokości roślinność płynnie przechodzi w inne siedliska obejmujące ściany kotłów i stoki Śnieżki.

We wschodnich fragmentach wokół Domu Śląskiego murawy bliżniaczkowe przechodzą w wysokogórskie naturalne murawy alpejskie (Carici (rigidae)-Festucetum airoidis), którego ruń buduje głównie sit skucina, mietlica skalna oraz alpejsko-arktyczny gatunek turzyca tęga. Dwa pierwsze gatunki notowane są w Sudetach tylko z najwyższych partii Karkonoszy. Wyróżniono dwie formy siedliska: formę alpejską, która obejmuje niewielkie bogate florystycznie płaty głównie w miejscach osłoniętych od wiatru oraz pomiędzy rumoszem skalnym. Notuje się tu większość rzadkich gatunków roślin charakterystycznych dla obszarów górskich, takich jak świetlik maleńki oraz pozostałe gatunki świetlików, jastrzębiec alpejski, szelężnik wysokogórski, sasanka alpejska i kostrzewa niska. Drugą formę (subalpejską) cechuje bardzo uboga flora, która zostaje zastąpiona w większości przez porosty i drobne kępy traw oraz situ. Obejmuje ona najwyższe partie karkonoskiego Grzbietu, przeważnie już poza obszarem Równi. Charakterystyczną cechą karkonoskich muraw alpejskich jest bogata flora porostów, wśród których warto wymienić Alectoria ochroleuca, Cetraria nivalis, C. cucullata i Thamnolia vermicularis. Na stokach pomiędzy Domem Śląskim a Śnieżką wykształciły się także niskie murawy z dominacją wrzosy zwyczajnego, który przybiera tutaj skarlały i niski pokrój. Towarzyszą mi także inne gatunki roślin jak kępy situ oraz rzadkie i chronione gatunki: świetlik maleńki, szelężnik wysokogórski i sasanka alpejska. Wraz ze wzrostem wysokości oraz wzrostem ilości rumoszu skalnego siedlisko stopniowo przechodzi w ekosystemy piargów i gołoborzy, które są prawie pozbawione roślinności.

Warto nadmienić iż Równia pod Śnieżką stanowi miejsce występowania rzadkiego siedliska Empetro-Trichophoretum austriaci (zespół bażyny obupłciowej i wełnianeczki darniowej), które jest znane w Polsce wyłącznie z terenów wierzchowiny Karkonoskiego Parku Narodowego oraz Eriophoro–Trichophoretum caespitosi (zespół wełnianki pochwowatej i wełnianeczki darniowej)  bardzo rzadki zespół roślinności znany w Polsce wyłącznie z terenów Sudetów Zachodnich, m.in. z Torfowiska Batorowskiego w Górach Stołowych i wierzchowiny karkonoskiej. Oba zespoły występują na torfowiskach wysokich oraz w miejscach z wysiękami oligotroficznych wód, gdzie wytwarzają niewielkie płaty pośród innej roślinności torfowiskowej. Oprócz wyjątkowych siedlisk na terenie parku swoje jedyne miejsce występowania ma gnidosz sudecki, będący endemitem karkonoskim i posiadającym na Równi największą znaną populację. Występuje on przeważnie na obszarach w strefie ekotonowej pomiędzy fitocenozami torfowisk wierzchowinowych a murawami. Objęty jest ścisłą ochroną gatunkową oraz ma status gatunku priorytetowego o znaczeniu wspólnotowym.


Fauna: Ze względu na ciężkie warunki klimatyczne fauna jest stosunkowo uboga. Teren znany jest z wielu reliktów glacjalnych, m.in. nornik bury, ważki miedziopierś górska i żagnica północna oraz pająk Arctosa alpigena lamperti.  Poza tym na murawach bliźniaczkowych stwierdzono występowanie kilku ciekawych bezkręgowców jak wałęsak Pardosa saltuaria, rynnica Chrysolina lichenis, halnik alpejski oraz introdukowana górówka epifron. Z ornitofauny do najważniejszych należy pokrzywnica, świergotek łąkowy, skowronek zwyczajny, drozd obrożny, czeczotka górska oraz podgatunek podróżniczka Luscinia svecica svecica.

Inne: Jak większość terenów w Karkonoszach, także Równia pod Śnieżką została intensywnie zagospodarowana pod względem turystycznym. Istnieją tu dwa główne schroniska: czeskie Luční Bouda, będą jednym z największych i najstarszych obiektów w Karkonoszach oraz Śląski Dom znajdujący się po polskiej stronie na Przełęczy Pod Śnieżką (1394 m n.p.m.).

Istnieje tu gęsta sieć szlaków umożliwiająca podróż niemal w każdą stronę parku, m.in.

  • czerwony, tzw. Główny Szlak Sudecki, który prowadzi środkiem równi przez całą długość grzbietu aż do Śnieżki i dalej przez Czarny Grzbiet w kierunku schroniska na Przełęczy Okraj
  • niebieski (po polskiej stronie), który prowadzi od świątyni Wang w Karpaczu, poprzez Kocioł Małego Stawu i schronisko Samotnię aż do Śnieżki i dalej przez Czarny Grzbiet
  • niebieski (po czeskiej stronie, tzw. Schustlerova cesta), poprowadzony od schroniska Luční Bouda, przez drewnianą kładkę nad trofowiskami Upy aż do Śnieżki i dalej w kierunku miasta Pec pod Sněžkou
  • czarny, mający początek w Karpaczu, gdzie prowadzi przez kocioł Białego Jaru w kierunku Domu Śląskiego
  • żółty, jest to tzw. Jantarowa Droga łącząca schronisko Luční Bouda z czerwonym szlakiem
  • poza tym swój początek (lub koniec, zależnie jak spojrzeć) mają tutaj dwa zielone i jeden żółty szlak prowadzące w kierunku Karpacza przez różne fragmenty parku

Zagrożenia: Mimo objęcia terenu najwyższą formą ochrony w postaci parku narodowego, obszar charakteryzuje silna presja ludzka. Równia stanowi jeden z najważniejszych miejsc koncentracji ruchu turystycznego, który gromadzi się wokół schroniska by kontynuować dalszą podróż, najczęściej na Śnieżkę lub w stronę kotłów. Mimo licznych tabliczek informacyjnych i zakazujących schodzenia poza wyznaczone drogi, turyści masowo przekraczają szlak wchodząc na tereny muraw, rzadziej torfowisk. Proceder jest szczególnie nasilony w okolicy Domu Śląskiego. Część przybyłych tu ludzi ignoruje tablice i przekracza barierki bezpowrotnie niszcząc tamtejszą roślinność. Dotyczy to szczególnie płatów naokoło schroniska, gdzie podłoże zbudowane jest głównie z kamieni i głazów. Turyści zamiast na twardych głazach wolą odpocząć na miękkiej murawie, całkowicie ignorując zakazy i barierki. Tamtejsze murawy cechuje silne wydeptywanie, które może znacząco wpłynąć na prawidłowy rozwój roślinności. Szczególnie silnie zagrożone są populacje rzadkich gatunków jak świetlik maleńki, sasanka alpejska i szelężnik wysokogórski. Są to drobne rośliny i łatwe do przeoczenia, a sasanka poza okresem kwitnienia, dla przeciętnego człowieka wygląda jak każdy inny chabaź. Szczególnie groźnym okresem jest wczesna wiosna, gdy śnieg zaczyna stopniowo topnieć. Mniejsza grubość pokrywy śnieżnej sprawia, że przechodzący tamtędy narciarze i inni turyści nie widzą dokładnie, gdzie wytyczony jest szlak i często idą przez murawę uszkadzając przy tym ukryte pod śniegiem pączki roślin. Torfowiska ze względu na podmokły charakter nie są zagrożone, zwłaszcza że wiele z nich znajduje się w dużych odległościach od szlaków. Jedynie Schulstlerova cesta przechodzi przez środek kompleksu torfowisk Upy (Úpské rašeliniště), jednak w większości jest ona poprowadzona w postaci mostku.

Wrażenia ogólne: Stosunkowo pozytywne. Równia obejmuje rozległe tereny o wybitnych walorach przyrodniczych, które przypominają odległe o wiele tysięcy kilometrów regiony syberyjskiej tundry. A znajdują się zaledwie 2 godziny drogi od stolicy województwa, Wrocławia. Niestety jest to także teren o wyjątkowej presji turystycznej. Grzbietem Karkonoszy w weekendy i wakacje poruszają się dziesiątki tysięcy osób, które nieraz bagatelizują zakazy i zbaczają ze szlaków. Efektem tego jest licznie rozdeptana flora wokół dróg oraz częściowe zaśmiecenie. Najgorzej sytuacja wygląda przy Domu Śląskim, gdzie zakazy są notorycznie łamane a murawy wokół schroniska przypominają wydeptane boisko aniżeli wysokogórską murawę. Warto nadmienić, że co chwilę ustawione są tabliczki z informacją o zakazie wstępu. Wiele roślin występuje na szczęście po północnej stronie szlaku, gdzie ustawiono wysokie barierki, skutecznie zniechęcające do ich przekraczania. Mogą one tam rosnąć w wąskim pasie pomiędzy płotkiem a zaroślami kosodrzewiny. Gatunki rosnące przy szlaku od strony południowej nie mają tyle szczęścia i są regularnie rozdeptywane.


Informacje praktyczne:

  • brak dojazdu, teren leży w szczytowych partiach parku narodowego, gdzie dostęp jest jedynie pieszy
  • bardzo dobre zagospodarowanie turystyczne, ze względu na popularność, na terenie istnieje gęsta sieć szlaków ze schroniskami (zarówno po czeskiej i polskiej stronie). Bliskość Śnieżki (głównego miejsca docelowego wielu turystów) powoduje, że na Równi potrafią gromadzić się tłumy turystów. Szczególnie wokół Domu Śląskiego.
  • ze względu na popularność, poleca się wycieczki głównie w dni robocze lub o bardzo wczesnej porze. W okresie weekendów i wakacji na szlakach oraz w kilku newralgicznych miejscach gromadzą się prawdziwe tłumy (głównie bezpośrednie okolice schronisk)
  • jest to teren parku narodowego a więc należy poruszać się wyłącznie po szlakach. Wiele rzadkich i cennych roślin na szczęście rośnie przy traktach udostępnionych do chodzenia, m.in. sasanki, pierwiosnki, szelężniki, świetliki czy goryczki
  • w bezpośredniej okolicy znajduje się wiele ciekawych miejsc (jest to w końcu park narodowy), m.in. Śnieżka, Dolina Łomniczki, Kocioł Małego Stawu, Kocioł Wielkiego Stawu i Polana
  • najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: czerwiec (sasanki, pierwiosnki), lipiec (szelężniki, jastrzębce, wełnianki), sierpień (goryczki, świetliki, przebarwiające się liście)

BIBLIOGRAFIA


  • Dunajski A., Szymura T., Szymura M., 2016. Pierwsze wyniki badań subalpejskiej roślinności Karkonoszy z wykorzystaniem sieci stałych powierzchni badawczych (SSPB) [Recent high mountain vegetation structure in the Karkonosze Mts – results from the system of permanent plots]. Fragm. Flor. et Geobot. Pol. 2016 23(1): 57-72.
  • Krukowski, M., Malicki, M. and Szczęśniak, E. 2013. New isolated European location of Lloydia serotina (Liliaceae) in Karkonosze Mts( Western Sudety Mts, Poland). Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 20(1): 3–9. Kraków. PL ISSN 1640-629X
  • Kwiatkowski P. 2006a. Rośliny naczyniowe kotłów polodowcowych Karkonoszy. Przyroda Sudet. 9: 25-46.
  • Kwi atkowski P. 2007b. Stan poznania i przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych polskich Karkonoszy. Przyroda Sudet. 10: 29-50.
  • Kwiatkowski P. 2008. Rośliny naczyniowe Karkonoszy i Pogórza Karkonoskiego. – Przyroda Sudetów 11: 3–42
  • Migoń P..: Karkonosze – rozwój rzeźby terenu, W: P. Mierzejewski (red.): Karkonosze, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005, ​ISBN 83-229-2675-8
  • Szczęśniak E., Żołnierz L. 2013. Paprotniki. W: R. Kapnik, A. Raj (red.) Przyroda Karkonoskiego Parku Narodowego, Karkonoski Park Narodowy, Jelenia góra. s. 207-216.
  • Szeląg Z. 2000. Rośliny naczyniowe Masywu Śnieżnika i Gór Bialskich. Fragm. Flor. Geobot. Polonica Suppl. 3: 1-255.
  • Żołnież L., Wojtuń B., Przewoźnik L. 2012. Ekosystemy nieleśne Karkonoskiego Parku Narodowego, „Dimograf”, Bielsko-Biała, ISBN: 978-83-935532-5-9