Stawy Krośnickie

Stawy Krośnickie

23 listopada 2021 Wyłączono przez admin

Rozległy i mało znany kompleks stawów rybnych leżący w cieniu dużo lepiej rozreklamowanego rezerwatu przyrody Stawy Milickie. Teren nie jest objęty ochroną lecz cechuje go równie bogata bioróżnorodność roślin i zwierząt, które znajdują tu dogodną ostoję do życia. Wysoki poziom naturalności wskazuje choćby znaczne zarośnięte tutejszych stawów przez szuwary a nawet lasy łęgowe i olchowe. Na niektórych zbiornikach tafla wody zmniejszyła się nawet o 2/3 tworząc niedostępne i trudne w poruszaniu się uroczyska. 


Typ: brak (fragment obszaru  Natura 2000)

Data powołania: x

Powierzchnia: ok. 850 ha, z czego stawy to ok. 500 ha

Powiat: Milicki

Gmina: Krośnice

Nadleśnictwo: Milicz


Położenie: Kompleks stawów zlokalizowany jest w zachodniej części Kotliny Milickiej przynależnej do Obniżenia Milicko-Głogowskiego. Dokładniej stawy rozpościerają się pomiędzy miejscowościami Police (od południa), Kotlarka (od północy) Krośnice (od zachodu) i Luboradów (od wschodu). Wschodnią granicę wyznacza dodatkowo rzeka Prądnia, która ciągnie się wzdłuż stawów na całej linii od Stawu Grudna po Staw Graniczny. Całość leży w granicach Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy. Zależnie od przyjętych granic, część obszarów zlokalizowana jest w obrębie oddziałów leśnych 43-57 nadleśnictwa Milicz.

Budowa: Jest to teren wybitnie płaski, poprzedzielany niewielkimi wzniesieniami, szczególnie w południowej części. Różnica wysokości waha się pomiędzy 113-142 m n.p.m., gdzie najwyższy punkt zlokalizowany jest na zachód od stawu Grunda. Całość stanowi fragment monokliny przedsudeckiej tworząc rozległe zagłębienie powstałe w okresie plejstoceńskiego zlodowacenia środkowopolskiego. Wierzchnie warstwy zbudowane są z utworów trzeciorzędowych w postaci iłów i piasków, które miejscami zostały przykryte przez gliny zwałowe naniesione w czasie ruchów lodowcowych. Dodatkowo bogata sieć rzeczna umożliwiła wytworzenie się gleb bagiennych oraz mad. Jednak pierwotny charakter omawianego obszaru został w dużej mierze przekształcony poprzez tworzenie rozległej sieci stawów wraz z kanałami i całym systemem melioracyjnym. Powstanie pierwszych zbiorników datowane jest na początek XVII w. Do obecnie istniejących stawów należą (zaczynając kolejno od północy ku południowi):

  • Czarny Las (Pijawnik), około 110-119 ha z czego ponad połowa zarośnięta przez trzcinowiska i pierwsze stadia sukcesji leśnej. Był to największy staw w obrębie kompleksu, jednak jego powierzchnia została znacznie zmniejszona na wskutek naturalnej sukcesji. Obecnie wschodnie fragmenty zajęte są przez lasy olchowe, zarośla i trzcinowiska, gdzie miejscami występują obszary odcięte od oryginalnego stawu tworzące małe oczka wodne. W północno-zachodnim narożniku występuje seria 8 pomnikowych dębów.
  • Zofiówka, ok. 26,5 ha, przy czym około połowy powierzchni zajętej jest przez szuwary i trzcinowiska. Na stawie występuje kilka małych wysepek zajętych przez drzewa olchowe i topolowe.
  • Staw Graniczny, ok. 23 ha z czego 2/3 jest zarośnięte przez trzcinowiska oraz las ochlowo-topolowy tworzący wyspę rozdzielającą staw na dwie części. Dodatkowo w okresie napełnienia na stawie tworzy się około 10 drobnych wysepek.
  • Staw Lipsk (Lipsko), ok. 30 ha z czego ponad połowa powierzchni jest zarośnięta, w tym przez olszyny tworzące cyple i niewielkie wysepki. Cechą charakterystyczną jest szpaler dorodnych buków na wschodnim brzegu, gatunek rzadko sadzony na groblach.
  • Staw Brzozowy, ok. 8 ha z czego zaledwie 1/5 powierzchni jest zajęta przez trzcinowiska, głównie w południowo-zachodnim narożniku.
  • Staw Duży Karol (Kotliniec), ok. 20 ha biorąc pod uwagę współczesne naniesienie tafli wody na mapach. Prawdopodobnie w przeszłości staw zajmował 3x większą powierzchnię jednak uległa ona wypłyceniu oraz naturalnej sukcesji leśnej powodując, że funkcja zbiornika wodnego została ograniczona tylko do wąskiego pasa na kształt półksiężyca obejmującego wschodnią i północno-wschodnią część dawnego zbiornika, w miejscu tym rośnie pomnikowy dąb.
  • Staw Mały Karol, ok. 7,5 ha z czego niemal cała powierzchnia została zajęta przez trzciny i lasek olchowy, pozostawiając niezarośnięty pas wody w północnej części.
  • Staw Duży Wrzosowiec (Staw Krośnicki), ok. 30 ha przy czym ponad 80-85% powierzchni jest niezarośnięta. Jest to jeden z najlepiej utrzymanych zbiorników pod względem wolnej powierzchni lustra wodnego. Trzcinowiska występują głównie przy południowo-wschodnich i zachodnich brzegach.
  • Staw Mała Przystań (Przystawek), ok. 17 ha z czego 3/4 powierzchni zajęły trzcinowiska, szuwary oraz olszyny, niezarośnięte fragmenty obejmują wąski pas od północnej strony zbiornika.
  • Staw Duża Przystań (Przystaw), ok. 70 ha przy czym prawie połowa dawnego zbiorka zarosła lasem olchowym, głównie w południowej i zachodniej części, co powoduje zatarcie granic pomiędzy oryginalną a obecną powierzchnią tafli wodny. Jest on połączony ze stawem Wrzosowym poprzez śluzę, na ktόrej widnieje data jej budowy – rok 1934.
  • Chełm (Chełmiec), ok. 27 ha przy czym ponad połowa powierzchni zajęta jest przez trzcinowiska i szuwary, głównie w zachodniej i południowej części, które miejscami przechodzą w las olchowy. Przy północnym brzegu rosną dwa pomnikowe dęby.
  • Staw Grunda (Grądek), ok. 34 ha z czego zarośnięta jest mniej niż 1/4 powierzchni. W czasie napełnienia zbiornika powstaje seria kilku małych wysepek. Jest to jeden z niewielu stawów, gdzie tafla wody zajmuje większość powierzchni zbiornika. Na wschodnim brzegu rosną dwa pomnikowe dęby.
  • Staw Policki, ok. 14 ha przy czym większość tafli jest niezarośnięta a trzcinowiska ograniczają się do fragmentów południowo-zachodnich i północno-wschodnich.
  • Staw Wilhelmina, jest to nieistniejący już zbiornik, który uległ całkowitej sukcesji leśnej i obecnie rosną tu rozległe lasy olchowe, jesionowe oraz brzozowe. Lokalizowany był na północ od Czarnego Lasu. Pozostałością po dawnym stawie jest bardzo liczna sieć kanałów oraz podmokłych terenów i mokradeł.

Roślinność: Do najważniejszych i najrozleglejszych siedlisk należą płaty olsów (Alnion glutinosae) stanowiących dominujące siedlisko leśne na obszarze stawów. Olsy tworzą jedną z ostatnich form sukcesji leśnej na zbiornikach wodnych, które ulegają wypłyceniu i zarastaniu. Są formą jaka powstaje pomiędzy łozowiskami wierzbowymi a łęgiem. Ols obejmuje tereny najbardziej zabagnione, często z całorocznymi zastoinami wody i gęstą roślinnością w warstwie runa oraz podszytu, która charakteryzuje się kępkowo-dolinkową strukturą. Struktura ta powstaje głównie w dobrze wykształconych olsach. W drzewostanie dominuje olcha czarna z niewielkim udziałem innych drzew jak jesion wyniosły i brzoza brodawkowata a w suchszych fragmentach także dąb szypułkowy i wiąz pospolity, gdzie stopniowo ols przechodzi w siedliska łęgowe i grądowe. Przeważnie wiek drzew w olsach jest stosunkowo młody, przeważają okazy 40-60 letnie z tendencją do zamierania okazów starszych, co jest procesem naturalnym przy bagiennych siedliskach leśnych. Roślinność runa leśnego jest wyjątkowo bujna jednak dominują tutaj taksony pospolite, które rosną często tylko na wybranych fragmentach struktury kępkowo-dolinkowej. Do gatunków dolinkowych należy namulnik brzegowy, turzyca długokłosa, turzyca błotna, kosaciec żółty, szczaw lancetowaty, zachylnik błotny, jeżogłówka gałęzista, okrężnica bagienna, rzeżucha leśna i karbieniec pospolity, podczas gdy na kępach rozwijają się takie rośliny jak psianka słodkogórz, chmiel zwyczajny, szczawik zajęczy, konwalijka dwulistna, nerecznica szerokolistna, nerecznica krótkoostna oraz mchy (rokiet cyprysowaty, płonnik strojny, bielistka sina). Warstwa podszytu budowana jest przez czeremchę pospolita, porzeczkę czarną oraz młode okazy wierzb, brzóz i olch. Wśród krzewów rzadkich występuje dosyć licznie kalina koralowa, która szczególnie upodobała sobie brzegi stawów oraz groble oddzielające zbiorniki.

Miejscami olsy przechodzą w łozowiska z wierzbą szarą (Salicetum pentandro-cinereae), które są jednym z początkowych stadiów rozwojowych lasu i tworząc podwaliny pod ols. Łozowiska tworzone są przez zarośla krzewów i niewysokich drzew porastających nadrzeczne szuwary. Siedlisko charakteryzuje dobrze rozwinięta warstwa podszytu, na którą składają się liczne okazy wierzby uszatej, wierzby pięciopręcikowej, kruszyny pospolitej oraz wierzby szarej, porzeczki czarnej oraz młodych okazów olszy czarnej i brzozy omszonej. Łozowiska są miejscem bardzo nieprzyjaznym do zwiedzania. Oprócz podmokłej gleby, tutejsze krzewy i drzewa osiągają duże zwarcie tworząc gęste i mocno poplątane zarośla. Dodatkowo w warstwie runa licznie występują turzyce, trawy i inna roślinność zielna przenikająca głównie z sąsiednich siedlisk wodno-błotnych, m.in. kosaciec żółty, trzcina pospolita, knieć błotna i wilczomlecz błotny. Wśród innych siedlisk leśnych wyróżnia się niewielkie płaty grądu środkowoeuropejskiego (Galio-Carpinetum), który występuje w na obszarach o najniższym poziomie wód gruntowych, głównie w zachodniej części. W drzewostanie dominuje dąb szypułkowy z domieszką lipy drobnolistnej, buku pospolitego i grabu pospolitego. W runie charakterystyczne są głównie wczesnowiosenne geofity takie jak śnieżyczka przebiśnieg, zawilec gajowy, marzanka wonna, piżmaczek wiosenny, miodunka ćma, kokoryczka wielkokwiatowa oraz chroniony wawrzynek wilczełyko. Część obszarów leśnych cechuje duża ingerencja gospodarki leśnej, gdzie wprowadzono rozległe płaty drzew iglastych (świerk, modrzew) będących gatunkami niezgodnymi siedliskowo. W efekcie dochodzi do wycofywania się roślinności żyznych lasów liściastych na rzecz gatunków typowych dla borów świerkowych i mieszanych lasów o niesprecyzowanym siedlisku (jeżyny, trzcinnik, paprocie).


Bardzo ważną grupę stanowi roślinność związana z siedliskami wodnymi obejmująca liczne zbiorowiska makrofitów w mezotroficznych i eutroficznych zbiornikach wód śródlądowych z rzędu Potametalia, Nymphaeion i Hottonion zasiedlających przybrzeżne strefy oraz miejsca w płytkich częściach zbiorników wodnychPrzechodzą one stopniowo w mniej lub bardziej szeroką strefę szuwarów (Phragmitetalia), tworzących szuwary trawiaste, wielkoturzycowe i inne z udziałem okazałych bylin dwuliściennych. Występują one w strefie przybrzeżnej i nadbrzeżnej stojących i płynących wód śródlądowych którą tworzą głównie pospolite gatunki takich jak pałka szerokolistna, bardzo liczne turzyce, sit, sitowia i trzcina. Towarzyszą im inne rośliny m.in. tatarak trawiasty, psianka słodkogórz, oczeret jeziorny, kropidło wodne, kosaciec żółty i krwawnica pospolita. W obszarach wodnych i brzegowych notuje się cały szereg zbiorowisk, wśród których najcenniejsze lub najrzadsze to:

  • zespół rzęsy drobnej i salwinii pływającej (Lemno minoris-Salvinietum natantis), rzadki zespół roślinny zasiedlający ciepłe i płytkie wody o niskim stopniu antropogenicznego zanieczyszczenia. Wśród gatunków charakterystycznych występuje objęta ochroną salwinia pływająca a także rzęsa drobna i spirodela wielokorzeniowa.
  • zespół „lilii wodnych” (Nupharo-Nymphaeetum albae), charakterystyczny zespół, który wyróżnia się występowaniem roślin o dużych pływających liściach i jaskrawych kwiatach. Występuje głównie w zbiornikach eutroficznych, gdzie poniekąd je tworzy albowiem zespół cechuje produkowanie znacznych ilości biomasy, co dodatkowo odgrywa istotną rolę w wypłycaniu zbiorników wodnych. Wśród gatunków charakterystycznych występują grzybienie białe, grążel żółty, rogatek krótkoszyjkowy, rdestnice, wywłócznik kłosowy i moczarka kanadyjska.
  • szuwar kosaćcowy (Iridetum pseudacori), zespół tworzący niewielkie płaty w strefach przejściowych pomiędzy płytką wodą i strefą brzegową, porastając ciepłe i eutroficzne wody. W siedlisku dominuje kosaciec żółty, któremu towarzyszą inne gatunki charakterystyczne dla zbiorowisk szuwarowych jak manna mielec, szczaw lancetowaty, krwawnica pospolita i tojeść pospolita.
  • szuwar mannowy (Glycerietum maximae). Jest to syntakson porastający płytkie i okresowo wysychające wody stojące na podłożu mulistym lub torfowym, gdzie dominuje tytularny gatunek, manna mielec. Wśród innych roślin spotkać można skrzyp bagienny, szczaw lancetowaty, przytulię bagienną, żabieńca babkę wodną oraz rzęsę drobną.
  • zbiorowiska drobnych terofitów  (Isoeto-Nanojuncetea), występują na wilgotnych i mokrych podłożach mineralnych dostępnych dla roślinności tylko przez krótki czas w ciągu roku, głównie brzegi rzek lub osuszane dna zbiorników wodnych. Są to siedliska charakterystyczne dla stawów rybnych oraz dużych europejskich rzek. Do typowych gatunków należy babka wielonasienna, sit dwudzielny i szarota błotna.
  • roślinność przybrzeżna i szuwarowa, porastające brzegi stawów i kanałów, w skład której wchodzą głównie pospolite gatunki wodno-błotne takie jak jaskier wielki, pałka szerokolistna, łączeń baldaszkowy, psianka słodkogórz, mozga trzcinowata, strzałka wodna, żabieniec babka wodna, niezapominajka błotna czy knieć błotna (kaczyniec).

Fauna: Stosunkowo słabo zbada. Obecność dużych zbiorników o piaszczysto-mulistych brzegach sprzyja występowaniu bogatej herpetofauny, głównie płazów bezogonowych jak ropucha zielona, ropucha szara, żaba wodna, żaba śmieszka, żaba jeziorkowa, kumak nizinny oraz gadów (zaskroniec zwyczajny). Teren stanowi ważną ostoję lęgową ptactwa wodnego oraz miejsce ich żerowania. Wśród gatunków rzadkich i chronionych odnotowano: samotnik (jedno z ostatnich miejsc lęgowych w Dolinie Baryczy), żurawie (5 par), bąk, bączek, zielonka, wodnik i łabędź krzykliwy.


Inne: Teren posiada pewne zagospodarowanie turystyczne, choć nie jest ono tak zaawansowane jak w przypadku niedalekich Stawów Milickich. Przez północno-zachodnią część przebiega czerwony szlak (tzw. Szlak Zamkowy) biegnący ze Żmigrodu do Milicza o łącznym dystansie 66,5 km. Oprócz tego przez stawy biegnie ścieżka przyrodniczo-edukacyjna o długości 10 km, składająca się z 15 przystanków. Zaletą ścieżki jest możliwość legalnego spacerowania i podziwiania stawów albowiem są to tereny prywatne, gdzie jednak zezwolono na chodzenie po wytyczonym trakcie.

Stawy Krośnickie słyną z kilkunastu potężnych dębów objętych ochroną jako pomniki przyrody. Wiek najstarszych drzew szacowany jest na około 400 lat, stawiając je wśród najstarszych dębowych drzew Doliny Baryczy jak i ogólnie Dolnego Śląska. Poniżej lista ów pomników:

  • okaz o obwodzie 600 cm i wysokości 26 m, rośnie na północnym brzegu stawu Chełm, mniej więcej w środkowej części.
  • okaz o obwodzie 685 cm i wysokości 25, rośnie w północno-wschodnim rogu stawu Chełm.
  • okaz o obwodzie 700 cm i wysokości 23, rośnie na wschodnim brzegu stawu Duża Przystań, obok kanału melioracyjnego
  • dwa okazy o obwodach 515 i 520 cm oraz wysokości 25-26 m, rosną na wschodnim brzegu stawu Grunda, mniej więcej na środkowym odcinku
  • okaz o obwodzie 650 cm i wysokości 25 m, rośnie w północno-wschodnim narożniku stawu Duży Karol.
  • grupa dwóch dębów o obwodach 400 i 485 cm, rosną na grobli rozdzielającej staw Czarny Las i staw Graniczny
  • grupa siedmiu dębów o obwodach liczących kolejno 550, 600, 540, 400, 565, 380, 470 cm i wysokościach w przedziale 18-26 m, rosną w północno-zachodnim narożniku stawu Czarny Las
  • okaz sosny zwyczajnej o obwodzie 330 cm i wysokości 15 m rośnie na grobli rozdzielającej staw Czarny Las i staw Lipsk. Jest to jedyne pomnikowe drzewo niebędące dębem na tym terenie.

W obrębie kompleksu stawów powołano kilka niewielkich użytków ekologicznych, które jednak nie posiadają żadnych konkretnych opisów co chronią, jedynie ogólnikowe wzmianki mówiące o ochronie mokradeł będących ostoją rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Część z tych użytków nie posiada nawet nazw a jedynie numer porządkowy.

  • użytek ekologiczny Grabownica I (1,32 ha), położony jest w północno-zachodniej części, w oddziale leśnym 23j, wzdłuż potoku Struga. Miejsce powołane dla zachowanie różnorodności biologicznej na bogatych przyrodniczo terenach leśnych poprzez pozostawienie ich w nienaruszonym stanie.
  • użytek ekologiczny Grabownica II (0,4 ha), położony jest na północ od stawów w kompleksie leśnym w oddziale 21g. Jest to śródleśne mokradło stanowiące ważny obszar dla zachowania lokalnej retencji.
  • użytek ekologiczny o powierzchni 3,03 ha, położony jest w południowo-wschodniej części w oddziale leśnym 53 b,m, wzdłuż potoku Prądnia. Jest to teren bagienny, częściowo zarośnięty zaroślami wierzbowo-topolowymi.
  • użytek ekologiczny o powierzchni 32,93 ha, położony jest na zachód od stawów w oddziale 44Ab. Jest to sporej wielkości bagno tworzące enklawę pośród lasów, gdzie można obserwować procesy naturalnej sukcesji leśnej. Dodatkowo miejsce stanowi obszar retencji wody zasilającej okoliczne drzewostany.

Zagrożenia: Umiarkowanie duże. Utrzymanie tutejszej roślinności wodno-błotnej jest ściśle związane z odpowiednio prowadzoną gospodarką rybacką. Polega to nie tylko na stałym utrzymywaniu namulisk ale także prowadzeniu zrównoważonej hodowli. Zbytnia intensyfikacja w postaci zwiększonego nawożenia i wapnowania stanowi zagrożenie dla wielu roślin wodnych, podobnie jak ekstensyfikacja gospodarki. Jednak tutejsza gospodarka rybacka należy do umiarkowanie intensywnych czego efektem jest wielowiekowe i stopniowe zanikanie stawów na rzecz trzcinowisk a w kolejnych etapach także łozowisk, olsów i łęgów. Około połowy (jak nie więcej) pierwotnej powierzchni stawów uległa już zarośnięciu tworząc rozległą mozaikę siedlisk wodno-błotnych, których egzystencja jest zależna od ewentualnych decyzji nad prowadzoną tu gospodarką rybacką. Spuszczanie wody ze stawów na dłuższe okresy może doprowadzać do wysychania szuwarów a nawet olsów. Dodatkowo w części leśnej kompleksu widoczne są duże wpływy nieracjonalnej gospodarki leśnej, której efektem jest wycinanie lasów grądowych i nasadzanie obcych siedliskowo gatunków drzew iglastych (świerki, modrzewie). W wielu płatach widać ujednolicenia wiekowe oraz ubożenie bioróżnorodności runa leśnego.

Wrażenia Osobiste: Stosunkowo pozytywne. Stawy Krośnickie stanowią rozległy kompleks zbiorników wodnych o pół-dzikim charakterze. Wiele stawów uległo znacznej sukcesji leśnej, miejscami zarastając ponad połowę pierwotnej tafli. W efekcie otrzymujemy bogatą bioróżnorodnie mieszankę siedlisk wodnych, błotnych i leśnych z wieloma gatunkami rzadkimi i chronionymi ale także licznymi gatunkami pospolitymi dla których obszar stanowi prawdziwą ostoję. Stawy te leżą jakby na uboczu, w cieni znacznie lepiej rozreklamowanych Stawów Milickich, które to przejmują niemal cały ruch turystyczny parku krajobrazowego. Z tego też powodu na omawianym kompleksie jest spokojnie, nie ma tu tabunów turystów lub rowerzystów a człowiek może czerpać przyjemność z ciszy i spokoju.


Informacje praktyczne:

  • bardzo dobry dojazd, stawy ze wszystkich stron otaczają lokalne drogi, jednak najlepszym miejscem startowym jest niewielki leśny parking na przedłużeniu ul. Kolejowej w Krośnicach, gdzie swój początek ma ścieżka przyrodniczo-edukacyjna.
  • obiekt barybardzo łatwy do zwiedzania, ze względu na płaski teren i wytyczone tu szlaki miejsce jest polecane na wycieczki dla osób starszych i rodzin z dziećmi
  • w okolicy występuje cała seria bezimiennych użytków ekologicznych chroniących siedliska wodno-błotne i ostoje lokalnej zwierzyny. W odległości kilkunastu km na północ znajduje się rezerwat przyrody Stawy Milickie (kompleks Stawno i Potasznia), podczas gdy na południu leży rezerwat Gola i Torfowisko koło Grabowna. Dodatkowo w gminie Milicz występuje kilkadziesiąt pomników przyrody.
  • ta część  Doliny Baryczy obfituje w liczne tereny cenne przyrodniczo jak Lasy Milickie, Grąd pod Wałkową oraz liczne kompleksy stawów na południe i wschód od Stawów Krośnickich
  • najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wczesnowiosenne geofity w grądach), czerwiec-lipiec (roślinność wodna i wodno-błotna), jesień (przebarwiające się liście, grzyby)