Stawy w Borowej

Stawy w Borowej to miejsce znane głównie miejscowym oraz nielicznym przyrodnikom. Oddalone od popularnych szlaków lub miejsc turystycznych nie są tak imponujące i bogate przyrodniczo jak Stawy Milickie lub Przemkowskie. Posiadają jednak kilka przyrodniczych perełek, które należą do najrzadszych składników krajowej flory. Mówimy tutaj o niewielkiej bagiennej trawie – koleantus delikatny, która posiada obecnie tylko dwa znane stanowiska w Polsce, oba na Dolnym Śląsku. 

Położenie: Kompleks stawów znajduje się na Równinie Oleśnickiej będącej składową Niziny Śląskiej, pomiędzy miejscowościami Borowa, Raków i Bielawa, około 2 km na wschód od Długołęki. Obszar ciągnie się na długości 2,75 km pomiędzy rzekami Topór (wyznaczającą zachodnią granicę) i potokiem Oleśnica.

Roślinność: Umiarkowanie zróżnicowana. Większa część powierzchni leśnej obejmuje mało zróżnicowane siedliska stanowiące mozaikę olsów, łęgów i mieszanych lasów gospodarczych. Drzewostan budowany jest głównie z takich gatunków jak topola biała, topola osika, wierzby, olcha czarna, jesion wyniosły, dąb szypułkowy i świerk zwyczajny. Runo leśne stanowią liczne pospolite gatunki roślin jak wczesnowiosenne geofity (zawilec gajowy, zawilec żółty, ziarnopłon wiosenny, złoć żółta, czosnaczek pospolity, miodunka ćma) oraz inne gatunki roślin zielnych (wilec, pokrzywy, niecierpek drobnokwiatowy, przytulia czepna).

Do najcenniejszych siedlisk należą Isoeto-Nanojuncetea, określane jako zbiorowiska drobnych terofitów na wilgotnych i mokrych podłożach mineralnych dostępnych dla roślinności tylko przez krótki czas w ciągu roku. głównie brzegi rzek lub osuszane dna zbiorników wodnych. Są to siedliska charakterystyczne dla stawów rybnych oraz dużych europejskich rzek. Na ich mulistym, odsłoniętym dnie późną wiosną i wczesnym latem można podziwiać setki a czasem i tysiące kępek drobnych traw. Jest to rzadki i chroniony koleantus delikatny, dla którego powołano tutaj obszar naturowy. Poza tym, osuszone dna i brzegi zbiorników są zasiedlone przez wiele rzadkich lub ciekawych gatunków jak centuria pospolita, namulnik brzegowy, mysiurek drobny, krwawnica wąskolistna oraz liczne rdesty i sity. Powierzchnia siedliska w poszczególnych latach może ulegać znacznym wahaniom. Występowanie oraz powierzchnia siedliska jest ściśle uzależniona od prawidłowej gospodarki rybackiej tj. cykliczne zalewanie i spuszczanie stawów rybnych w odpowiednich okresach sezonu wegetacyjnego. Wg danych obszar namulisk waha się od 1,0 do nawet 30% powierzchni, zależnie od pory roku i poziomu wód.

Na lustrze wody zaobserwować można roślinność z klasy Potametea, czyli zbiorowisk słodkowodnych roślin w mezotroficznych i eutroficznych zbiornikach wód śródlądowych, wśród których najbardziej charakterystyczne to rzadka i chroniona kotewka orzech wodny a także włosienicznik wodny i włosienicznik skąpopręcikowy, liczne rdestnice, żabiściek pływający i osoka aloesowata. Podobnie jak w przypadku namulisk, powierzchnia roślinności waha się zależnie od poziomu wód, które ulegają cyklicznym zmianom, zgodnym z rytmem gospodarki rybackiej występującym na stawach.

Fauna: Stosunkowo słabo zbada. Teren pierwotnie został powołany dla ochrony rzadkich gatunków roślin, stąd nie przeprowadzono kompleksowej inwentaryzacji faunistycznej. Obecność dużych zbiorników o piaszczysto-mulistych brzegach sprzyja występowaniu bogatej herpetofauny, głównie płazów bezogonowych jak ropucha zielona, ropucha szara, żaba wodna, żaba śmieszka, żaba jeziorkowa, kumak nizinny oraz gadów (zaskroniec zwyczajny). Teren stanowi ważną ostoję lęgową ptactwa wodnego oraz miejsce ich żerowania.

Zagrożenia: Stosunkowo duże. Obecność rzadkiego i objętego ochroną koleantusa, jest ściśle związana z odpowiednio prowadzoną gospodarką rybacką. Polega to nie tylko na stałym utrzymywaniu namulisk ale także prowadzeniu zrównoważonej hodowli. Zbytnia intensyfikacja w postaci zwiększonego nawożenia i wapnowania stanowi zagrożenie dla siedliska, podobnie jak ekstensyfikacja gospodarki, mogąca spowodować zarastanie większych powierzchni roślinnością szuwarową i doprowadzić do zagłuszenia drobnych kęp koleantusa przez większe i szybciej rosnące gatunki. Do takich gatunków należy rdest kolankowy, który potrafi zarosnąć prawie całkowicie dno spuszczonego zbiornika.

Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Teren stanowi malowniczy widok, mimo iż są to stawy hodowlane. W krajobrazie bardzo rzuca się w oczy liczne ptactwo wodne oraz wszechobecne płazy, które są szczególnie pospolite na stawach w okresie rozrodu. Obszar jest szczególnie ciekawy w okresie spuszczania wody, kiedy zbiorniki ulegają intensywnemu i szybkiemu zarastaniu przez liczną roślinność namuliskową, w tym rzadkiego i priorytetowego gatunku – koleantusa. Jego drobne kępki można spotkać na całym terenie stawów. Zależnie od roku, jego populacje wahają się od kilkuset do kilkunastu tysięcy osobników. Wszystko ściśle uzależnione od prowadzonej gospodarki rybackiej. Oprócz koleantusa można napotkać liczne rzadkie i ciekawe rośliny, w tym kotewkę, która nie było dotychczas wymieniana w PZO tego terenu.