Przewodnik po Lipcowej Przyrodzie!

Przewodnik po Lipcowej Przyrodzie!

2 lipca 2025 Wyłączono przez admin

Lipiec to jeden z najcieplejszych i najsuchszych miesięcy w roku. Jest to czas, gdy łąki i murawy stopniowo przygotowują się do nadchodzącej jesieni, natomiast w lasach dominuje zieleń zamiast kwiatów. Tak jak w czerwcu kwiaty królowały w dąbrowach i na łąkach, tak teraz szczyt kwitnienia dolnośląskiej flory przenosi się do nieczynnych kamieniołomów, wysokich partii gór oraz na kwaśne torfowiska. Do tego królestwo grzybów także w pełni budzi się do życia, szczególnie w świecie ciepłolubnych borowików. Dlatego zapraszamy do naszego przewodnika po najlepszych miejscach do odwiedzenia w miesiącu lipcu.

Nieczynne Kamieniołomy

Nieczynne kamieniołomy dolomitu stanowią charakterystyczny element krajobrazu Sudetów. Dlaczego? Bowiem są stosunkowo rzadkie. Jedynie na terenie Gór Kaczawskich i Pasma Krowiarek występuje ich większe nagromadzenie, gdzie możemy znaleźć liczne wyrobiska powstałe w wyniku wieloletniego wydobycia surowców skalnych. Te antropogeniczne formy terenu, po zaprzestaniu eksploatacji, podlegają naturalnym procesom sukcesji ekologicznej, tworząc unikatowe mozaikowe układy roślinności. Ze względu na zróżnicowane warunki mikroklimatyczne, ekspozycje i nachylenia stoków, różnorodność podłoża oraz stopień naturalnego zasiedlania, tereny te charakteryzują się niezwykłą różnorodnością biologiczną. Roślinność nieczynnych kamieniołomów nie tworzy jednorodnych fitocenoz typowych dla określonych siedlisk naturalnych, lecz stanowi dynamiczny układ przejściowy, w którym przeplatają się elementy różnych zbiorowisk roślinnych, często tworzące unikalne kombinacje gatunkowe niespotykane w naturalnych ekosystemach.

W lipcu najważniejszym siedliskiem w kamieniołomach są termofilne okrajki. Rozwijają się w strefach przejściowych między obszarami otwartymi a zadrzewionymi fragmentami kamieniołomów, szczególnie na południowych i zachodnich ekspozycjach. Te półcieniste siedliska charakteryzują się zwiększoną wilgotnością powietrza przy jednoczesnym dostępie światła słonecznego. Dominują tutaj gatunki roślin ciepłolubnych, w lipcu możemy podziwiać m.in.: czyścica drobnokwiatowa, driakiew żółta, dzwonek jednostronny, groszek leśny, macierzanka zwyczajna, przelot pospolity. Charakterystyczne są również liczne gatunki traw, które tworzą luźne darnie. W warstwie krzewów często występuje głóg, szakłak, dzika róża oraz młode drzewka klonów, brzóz i modrzewi. Te zbiorowiska pełnią ważną rolę ekologiczną jako łączniki różnych typów siedlisk oraz stanowią schronienie dla licznych gatunków owadów, ptaków i drobnych ssaków. Bogactwo gatunkowe termofilnych okrajków wynika z efektu brzegowego, gdzie nakładają się wpływy różnych środowisk, tworząc optymalne warunki dla wielu organizmów.

Na termofilnych okrajkach w okresie lipca możemy spotkać liczne rzadkie rośliny, dla których jest to szczytowy czas kwitnienia. Należą do nich:

Murawy kserotermiczne

Na najcieplejszych i najsuchszych fragmentach wzgórz i kamieniołomów, zwłaszcza na stromych południowych zboczach o szkieletowatym podłożu, rozwijają się zbiorowiska muraw kserotermicznych. Te unikalne formacje roślinne charakteryzują się obecnością gatunków ciepłolubnych i odpornych na suszę. W okresie lipca na dolnośląskich murawach dominują turzyce oraz trawy. Jednak to właśnie w lipcu pojawiają się charakterystyczne gatunki roślin zielnych, takich jak dziewięćsił pospolity, goryczka krzyżowa, goździk kropkowany, macierzanka piaskowa czy różne gatunki rozchodników. Murawy te wykazują wyraźną sezonowość rozwoju, z maksimum wegetacji przypadającym na wiosnę i wczesne lato. Zbiorowiska muraw stanowią refugium dla wielu rzadkich i zagrożonych gatunków roślin oraz bezkręgowców, szczególnie motyli, prostoskrzydłych i pająków. Ich wartość przyrodnicza jest szczególnie wysoka.

W lipcu na murawach kserotermicznych kwitnie wiele gatunków roślin, w tym chabry, driakwie, czyścice, goździki, omany, przytulie, ostrożenie, dziewanny oraz rośliny z rodziny zarazowatych. W chłodnych sezonach z opóźnioną wegetacją na początku lipca swoje kwiaty otwierają lilie bulwkowate (Lilium bulbiferum). Jest to wieloletnia roślina cebulowa charakteryzująca się intensywnie pomarańczowo-czerwonymi kwiatami o średnicy 8-12 centymetrów, które pojawiają się na szczycie łodygi w czerwcu i lipcu. Ciekawą cechą tego gatunku jest zdolność do tworzenia bulwek w kątach liści górnych, które służą do rozmnażania wegetatywnego – stąd nazwa gatunkowa „bulbiferum”. Roślina preferuje słoneczne stanowiska na glebach przepuszczalnych i wapiennych, występując naturalnie w górskich regionach Sudetów Środkowych i Wschodnich, choć w Polsce jest bardzo rzadka i objęta ścisłą ochroną gatunkową.

Gdzie występują najpiękniejsze kserotermy?

Grodczyn-Homole

Kamieniołom Miłek

Kamieniołom Mysłów-Sobocin

Połom

Wzgórza Lipy

Lipcowa cisza w lasach liściastych

Lasy liściaste Dolnego Śląska w okresie lipca prezentują się dosyć ubogo pod względem kwiatów. Większość gatunków już dawno zakończyła swój spektakularny pokaz florystyczny, a runo pokryte jest kobiercami zieleni. W tej pozornej ciszy wegetacyjnej, gdy wydaje się, że natura weszła w fazę wytchnienia między wiosenną eksplozją barw a jesiennym przygotowaniem do zimy, uważny obserwator może jednak odkryć prawdziwe skarby botaniczne. To właśnie teraz, w cieniu wysokich buków, dębów i grabów, w półmroku leśnego runa, ujawniają się gatunki należące do rzadkich elementów naszej flory.

Lipiec w dolnośląskich lasach to czas, gdy światło słoneczne z trudem przedostaje się przez gęsty dach liściowy, tworząc charakterystyczny mikroklimat o zwiększonej wilgotności powietrza i łagodnych wahaniach temperatury. Te specyficzne warunki sprzyjają rozwojowi roślin o bardzo wąskich wymaganiach ekologicznych, często związanych z przystosowaniem się do głębokiego cienia.

Wśród tych botanicznych rarytasów wyróżnia się kruszczyk siny (Epipactis purpurata), jedna z rzadszych polskich orchidei, która preferuje cieniste lasy bukowe i jest rozpoznawalna po charakterystycznych purpurowych odcieniach łodygi i kwiatów. Równie rzadki kruszczyk połabski (Epipactis albensis) stanowi środkowoeuropejski gatunek związany z dolinami rzecznymi, występujący w wilgotnych lasach łęgowych i wyróżniający się białawymi kwiatami o delikatnej budowie. Ożanka nierównoząbkowa (Teucrium scorodonia) tworzy wysokie, kobiercowe skupiska w  grądowych i dębowych lasach, prezentując charakterystyczne jasnożółte kwiaty w kłosowatych kwiatostanach, szczególnie licznie rośnie na Masywie Ślęży. Kolejnym gatunkiem jest szałwia lepka (Salvia glutinosa) tworząca duże kobierce, zakończone żółtymi kwiatami o wyraźnie lepkich łodygach, preferując żyzne, wilgotne gleby leśne. W jaśniejszych fragmentach lasów kwitnie dzwonek szerokolistny (Campanula latifolia) jest to jeden z najokazalszych przedstawicieli swojego rodzaju, tworzący metrowe łodygi zwieńczone wielkimi, fioletowymi kwiatami w kształcie dzwonków.

Te wyjątkowe rośliny przypominają nam, że nawet w pozornie spokojnych lipcowych lasach natura nieustannie zaskakuje swoim bogactwem i różnorodnością.

Gdzie szukać tychże roślin? 

Grądy pod Wałkową

Masyw Ślęży

Las pod Prawikowem

Las Siedlecki

Lasy Kotowickie

Lasy Oławskie

Wąwóz Siedmicki

Wzgórza Warzęgowskie

Karkonosze w Lipcu

Wysokogórski klimat Karkonoszy sprawia, że lipcowa wegetacja w tym regionie znacząco różni się od nizinnych terenów Polski. Ze względu na krótszy sezon wegetacyjny i surowe warunki atmosferyczne, rozwój roślinności rozpoczyna się tutaj z kilkutygodniowym opóźnieniem w porównaniu do nizin. Lipiec w Karkonoszach to właściwie szczyt sezonu wegetacyjnego, gdy na wysokościach powyżej 1000 metrów nad poziomem morza wiele gatunków dopiero osiąga pełnię swojego rozwoju.

Szczególnie fascynującą grupą roślin, która w tym okresie prezentuje się w pełnej krasie, są przedstawiciele rodzaju jastrzębiec (Hieracium). Karkonosze stanowią prawdziwe laboratorium ewolucyjne dla tej niezwykle zmiennej grupy taksonomicznej, gdzie na stosunkowo niewielkim obszarze wykształciło się bogactwo form i mikro-gatunków. Wśród nich wyróżniają się endemiczne lub subendemiczne taksony, które reprezentują unikalne linie ewolucyjne przystosowane do specyficznych warunków wysokogórskich.

Identyfikacja poszczególnych gatunków jastrzębców stanowi prawdziwe wyzwanie nawet dla doświadczonych botaników, ze względu na subtelne różnice morfologiczne i częste występowanie form przejściowych. Te rośliny charakteryzują się niezwykłą plastycznością fenotypową, reagując na lokalne warunki środowiskowe poprzez modyfikację pokroju, ulistnienia i cech kwiatostanów. Lipcowe wędrówki po karkonoskich szlakach oferują wyjątkową możliwość obserwacji tej różnorodności, stanowiąc fascynującą lekcję botaniki wysokogórskiej i procesów specjacji w izolowanych ekosystemach górskich.

Oprócz jastrzębców w okresie lipca warto zwrócić uwagę na takie kwiatki jak:

Lipcowe Torfowiska

Torfowiska Dolnego Śląska, szczególnie te rozciągające się w obrębie Borów Dolnośląskich i Przemkowskiego Parku Krajobrazowego, w okresie lipca prezentują swoje unikalne oblicze przyrodnicze. Te niezwykłe ekosystemy, ukształtowane przez tysiąclecia akumulacji szczątków organicznych w warunkach nadmiernego uwilgotnienia, stanowią siedlisko dla wysoce wyspecjalizowanej flory przystosowanej do życia w środowisku o niskim pH, ubogim w składniki pokarmowe i charakteryzującym się wysokim reżimem wodnym.

Lipiec na torfowiskach to okres intensywnego kwitnienia i owocowania wielu gatunków charakterystycznych dla tych siedlisk. Wśród krzewinek wyróżnia się borówka bagienna (Vaccinium uliginosum), która w tym czasie dojrzewa swoje sine, woskowo nalecione owoce. Fascynującą grupą są owadożerne rośliny, reprezentowane przez rosiczkę okrągłolistną (Drosera rotundifolia) i rosiczkę długolistną (Drosera anglica), które w okresie letnim tworzą rozetki z charakterystycznymi liśćmi pokrytymi błyszczącymi kropelkami lepkiej wydzieliny służącej do chwytania drobnych owadów oraz delikatnymi pędami z serią drobnych, białych kwiatków.

Równie interesującymi przedstawicielami flory torfowiskowej są rośliny z rodzaju przygiełka (Rhynchospora). Pierwsza z nich, przygiełka biała (Rhynchospora alba), jest niewielką rośliną tworzącą luźne darnie posiadające wąskie, trawiaste liście spomiędzy których wyrastają kwiatostany zebrane w 2–3-kwiatowe jajowate kłosy długości 4–5 mm. Są one skupione w główkę i otoczone przez kremowobiałe przysadki. Całość daje charakterystyczny efekt w postaci dobrze widocznych małych, białych punkcików na tle zielono-brązowego torfowiska. Drugim gatunkiem jest przygiełka brunatna (Rhynchospora fusca). Jest ona znacznie rzadsza od swojej krewniaczki, notowana zaledwie na kilkunastu stanowiskach. Bory Dolnośląskie stanowią jedną z głównych ostoi tego gatunku. W dolnośląskiej części oficjalnie posiada zaledwie trzy stanowiska. Przygiełka posiada przysadki w brązowym kolorze, stąd jej nazwa. A sama roślina jest generalnie większa. Obie rośliny tworzą rozległe, jednogatunkowe dywany pośród zalanych fragmentów torfowisk określane jako mszary przygiełkowe.

Krajobraz torfowisk uzupełniają inne ciekawe rośliny, m.in.:

Początek Sezonu Namuliskowego

Lipiec to początek sezonu na roślinność namuliskową, choć teoretycznie szczyt kwitnienia powinien przypadać na sierpień. Flora tego siedliska jest bardziej uzależniona od poziomu wody aniżeli kalendarza, więc są sezony, gdy już w lipcu woda opada wystarczająco do rozpoczęcia wegetacji na pełną skalę. Roślinność namuliskowa z klasy Isoeto-Nanojuncetea oraz Bidentetea tripartiti to wysoko wyspecjalizowane zbiorowiska roślinne rozwijające się na periodycznie zalewanych, mulistych dnach zbiorników wodnych oraz brzegach rzek, odsłaniających się podczas obniżenia poziomu wody. Na Dolnym Śląsku tego typu formacje można spotkać głównie w dolinie Odry, w kompleksie Stawów Przemkowskich, w dolinie Baryczy oraz nad zbiornikiem Mietkowskim, gdzie wahania poziomu wody odsłaniają bogate w składniki pokarmowe namuły.

Charakterystycznym gatunkiem tej roślinności jest:

  • Bebłek wodny (Lythrum portula) tworzy drobne, mięsiste skupiska o białych, czteropłatkowych kwiatach, doskonale przystosowany do życia na zmiennie zalewanych mulistych podłożach.
  • Gałuszka kulecznica (Pilularia globulifera), drobna paproć o długim, pełzającym kłączu oraz długich, nitkowatych liściach.
  • Krwawnica wąskolistna (Lythrum hyssopifolia), drobna, roczna roślina osiągająca 10-30 cm wysokości, tworząca słabo rozgałęzioną łodygę z kilkunastoma, delikatnymi kwiatami w różowo-fioletowym kolorze.
  • Lindernia mułowa (Lindernia procumbens), drobna roślina jednoroczna tworząca płożące się po mule łodyżki z drobnymi różowymi kwiatami.
  • Nabrzeżyca nadrzeczna (Corrigiola litoralis), drobna jednoroczna roślina o leżących (płożących) łodygach zakończonych drobnymi, białymi kwiatami zebranymi w wierzchotki.
  • Namulnik brzegowy (Limosella aquatica), drobna roślina wytwarzająca rozetę liści spomiędzy której wyrastają drobne, białawe kwiaty w dzwonkowatym kształcie.
  • Sitniczka szczecinowata (Isolepis setacea), drobna roślina tworząca gęste darnie z małymi kwiatami zebranymi w 1-4 kłosy.

Gdzie najlepiej szukać namulisk?

  • Gałuszki w Chocianowie (obszar Natura 2000)
  • Dolina Łachy z rezerwatem społecznym Polder
  • Stawy Milickie w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy
  • Dolina Baryczy, wszelkie pozostałe stawy rybne nieobjęte ochroną jako rezerwat przyrody Stawy Milickie
  • Stawy Przemkowskie w Przemkowskim Parku Krajobrazowym
  • Stawy Krośnickie koło Milicza
  • Stawy w Borowej (obszar Natura 2000)
  • Tereny Wodonośne Wrocławia
  • Zbiornik Mietkowski (znany bardziej z ochrony ptactwa aniżeli flory)
  • Zbiornik Słup na Pogórzu Kaczawskim
  • Użytek Ekologiczny Łęgi Głogowskie wraz z sąsiadującymi terenami

Lipcowe grzyby – letnie skarby lasów

Lipiec, mimo panujących upałów, stanowi fascynujący okres dla miłośników mykologii. Wysokie temperatury, wbrew powszechnemu przekonaniu, nie hamują rozwoju grzybów, lecz przeciwnie – inicjują pojawianie się owocników gatunków typowo ciepłolubnych, które właśnie w tym okresie osiągają szczyt swojej aktywności.

Wśród najcenniejszych letnich znalezisk wyróżniają się borowiki, szczególnie rzadkie gatunki borowikowatych z rodzaju kriwstoborowik (Rubroboletus), masłoborowik (Butryboletus) czy płowiec (Hemileccinum), które preferują ciepłe, wilgotne warunki. Lipiec to również czas pojawienia się borowika usiatkowanego (Boletus reticulatus), jednego z najbardziej pożądanych gatunków jadalnych. Niestety wysokie temperatury sprawiają, że aktywność owadów i innych bezkręgowców jest bardzo wysoka. W efekcie poziom zarobaczonych owocników jest bardzo wysoki i lepiej jest po prostu podziwiać wyrastające powszechnie borowiki.

Szczególnie interesujące są grzyby rosnące na drewnie, takie jak żółciak siarkowy, który tworzy efektowne, wielopiętrowe struktury o intensywnie żółtej barwie. Wysokie temperatury sprzyjają również rozwojowi licznych gatunków saprofitycznych, rozkładających obumarłą materię organiczną. Dla grzybiarzy lipiec oznacza więc nie tylko kontynuację sezonu, ale odkrywanie gatunków, które w chłodniejszych miesiącach pozostają nieobecne w leśnym krajobrazie.

Jakie ciekawsze gatunki można teraz spotkać?

Pamiętajcie także, że to my jesteśmy gośćmi wizytując cenne przyrodniczo obszary. Tak więc:

  • W parkach narodowych i rezerwatach przyrody poruszaj się wyłącznie po wyznaczonych szlakach i ścieżkach. Na innych terenach także staraj się chodzić po wydeptanych ścieżkach aby nie niszczyć pozostałej roślinności i nie płoszyć zwierząt. Schodzenie ze szlaków może prowadzić do erozji gleby oraz przypadkowego deptania rzadkich gatunków roślin.
  • Nie zostawiaj po sobie żadnych śmieci, gdyż mogą one stanowić śmiertelne zagrożenie dla zwierząt. Wszystko, co przyniosłeś ze sobą, zabierz z powrotem.
  • Zachowaj ciszę w lesie i na łące, ponieważ hałas płoszy dzikie zwierzęta i zaburza ich naturalne zachowania. Spokojny turysta ma większą szansę na obserwację dzikich zwierząt w ich naturalnym środowisku.
  • Nie zrywaj roślin, nie łam gałęzi i nie zbieraj grzybów w miejscach objętych ochroną. Dodatkowo poza obszarami chronionymi warto pamiętać, że wiele gatunków roślin i grzybów jest rzadkich, chronionych lub pełni ważną rolę w ekosystemie.
  • Nie rozpalaj ognisk poza miejscami do tego wyznaczonymi, gdyż grozi to pożarem lasu. Pamiętaj, że nawet niewielka iskra może doprowadzić do tragedii ekologicznej.
  • Obserwuj dzikie zwierzęta z bezpiecznej odległości, nie próbując ich dotykać ani dokarmiać. Dzikie zwierzęta powinny zachować naturalny lęk przed człowiekiem dla własnego bezpieczeństwa.
  • Nie wprowadzaj psów bez smyczy do lasu i na łąki, ponieważ mogą one płoszyć lub atakować dzikie zwierzęta. Nawet najlepiej wychowany pies kieruje się instynktem, który może być niebezpieczny dla dzikich mieszkańców lasu.
  • Szanuj infrastrukturę turystyczną, która służy ochronie przyrody i zapewnieniu bezpieczeństwa zwiedzającym. Zniszczone tablice informacyjne, znaki czy barierki nie będą mogły służyć innym turystom.
  • Dostosuj swoje zachowanie do warunków pogodowych i pory roku, pamiętając o odpowiednim ubiorze i wyposażeniu. Właściwe przygotowanie do wycieczki zmniejsza ryzyko wypadków i potrzebę interwencji służb ratunkowych.
  • Dostosuj strój do miejsca, które planujesz odwiedzić. Długie i jasne spodnie zalecane są na wizyty na łąkach (jasny kolor ułatwi wypatrzenie potencjalnych kleszczy), kalosze polecane są na torfowisko i inne mokradła. Natomiast w wysokie góry zawsze warto wziąć kurtkę.
  • Zgłaszaj odpowiednim służbom zaobserwowane zagrożenia, takie jak pożary, kłusownictwo czy dzikie wysypiska śmieci. Twoja czujność może przyczynić się do ochrony cennych ekosystemów.

Podobne artykuły

Kruszczyk Schmalhausena

KRUSZCZYK  SCHMALHAUSENA (Epipactis x schmalhausen...
środa 27 maja, 2020

Namuliska, czyli Największe Dziwności Wśród Roślin...

Głowa w palącym, letnim słońcu, nogi znużone w chł...
poniedziałek 5 sierpnia, 2024

Geologiczne Perły w Gminie Pogórzyn

Gmina Pogórzyn leży u stóp Karkonoszy obejmując je...
piątek 18 października, 2019
KategoriaFelietony Nagłówek
TagiBorowik Bory Dolnośląskie Góry Kaczawskie Kamieniołom Karkonosze Kruszczyk Namuliska Torfowisko Wzgórza Trzebnickie