Najrzadsze Storczyki Dolnego Śląska, cz.1

Najrzadsze Storczyki Dolnego Śląska, cz.1

5 marca 2018 Wyłączono przez admin

Dolny Śląsk, podobnie jak reszta kraju, diametralnie zmienił się w przeciągu ostatnich 100 lat. Rozwój przemysłu, intensyfikacja rolnictwa i gwałtowny rozwój miast spowodował nieodwracalne przemiany w środowisku naturalnym. Tysiące lasów liściastych zostało ściętych a na ich miejsce masowo sadzono sosny i świerki, łąki i pastwiska zaorywano pod monokultury zbóż a tereny wilgotne i torfowiska zostały osuszone lub uległy eutrofizacji. Wszystko to spowodowało, że na terenie kraju wyginęło 90-95% stanowisk storczyków. Wiele z nich rośnie obecnie na nikłym procencie, tego co było 100 lat temu. Poniżej przedstawiamy najrzadsze gatunki, które kiedyś wcale takie rzadkie nie były.


Storczyca kulista

Piękny storczyk o bardzo charakterystycznym, kulistym kwiatostanie z licznymi jasnoróżowo-fioletowymi kwiatami. Dawniej posiadał liczne stanowiska w większości pasm Sudetów. Rósł na słonecznych i wilgotnych łąkach, młakach i torfowiskach. Obecnie cała dolnośląska populacja liczy około kilkunastu do dwudziestu paru osobników, zależnie od roku, skupionych w trzech niewielkich populacjach. Dwie chronione są na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych, jednak z informacji ustnej usłyszałem, że gatunek w parku wymiera z powodu obniżania się poziomu wód gruntowych. Trzecia populacja na chwilę obecną stabilna, jest potencjalnie zagrożona przez intensywnie rozrastającą się infrastrukturę w Zieleńcu. Przyszłość storczycy w Sudetach jest bardzo niepewna. Na przeciwległym biegunie, pod względem sytuacja zagrożenia, znajdują się Karpaty. W Tatrach, Pienianch czy Gorcach stanowisk storczycy są dziesiątki, wiele z nich liczy wielokrotnie więcej niż cała sudecka populacja. Dlatego, jeśli chcemy podziwiać tego storczyka, warto wybrać się do Małopolski, gdyż tam rosną one pospolicie przy szlakach w parkach narodowych.


Ozorka zielona

Niewielka i nierzucająca się w oczy ozorka jest jednym z kilku gatunków krajowych storczyków o zielonych kwiatach. Najczęściej rośnie w wilgotnych i widnych zaroślach, murawach bliźniaczkowych i na skrajach lasów. Dawniej na terenie Dolnego Śląska posiadała dziesiątki stanowisk, od gór po nizinę. Obecne dane z prac naukowych podają zaledwie dwa stanowiska, z czego jedno chronione jest na terenie karkonoskiego kotła w obrębie parku narodowego. Drugie ostało się na końcu świata, na śródleśnej polanie w Górach Bystrzyckich i w czasie ostatnich badań naukowych stwierdzono 1-3 pędów, co stawia ozorkę w czołówce najbardziej zagrożonych storczyków. Tak jak w przypadku storczycy, sytuacja w Karpatach ma się znacznie lepiej. W Tatrach ozorka rośnie pospolicie, w tym wokół szlaków na obszarze regla dolnego i górnego.


Gółka wonna

Piękna krewna naszej pospolitszej gółki długoostrogowej, od której różni się długością ostrogi oraz wydzielaniem delikatnego, przyjemnego zapachu. Gatunek o niepewnym statusie na terenie Dolnego Śląska. Pierwotnie występowała na ternie Małego Kotła Śnieżnego w Karkonoszach, jednak populacja była stosunkowo mała i słaba, a ostatnie dane pochodzą sprzed ponad dekady. Gatunek ten generalnie nie jest w Polsce pospolity. Pozostałe stanowiska skupione są w Tatrach, gdzie gółka rośnie na stokach i wysokogórskich łąkach, oraz na niedawno odkrytym stanowisku w Puszczy Romnickiej przy granicy z Okręgiem Kaliningradzkim. Tak więc, w tym wypadku także jeśli chcemy ujrzeć gółkę, lepiej wyjechać w Tatry, gdzie wiele osobników rośnie tuż przy szlakach, szczególnie w obrębie wapiennych skał.


Storczyk drobnokwiatowy 

Niewielki ale bardzo urodziwy termofilny gatunek rosnący na silnie nasłonecznionych i suchych murawach kserotermicznych. Jest to jeden z przykładów storczyka, który ginie na naszych oczach albowiem ostatnie istniejące siedlisko, gdzie stwierdzono storczyka, z roku na rok znika w kłębach pyłu, który jest efektem intensywnego wydobycia wapienia. Stanowisko znajduje się na przełęczy Widok w Górach Kaczawskich i obecnie jego status jest nieznany. Jeszcze na początku tego stulecia prace badawcze wykazywały zaledwie kilkanaście osobników, jednak od tego czasu kamieniołom pochłoną ponad połowę muraw a spora część ocalałego jeszcze terenu zarasta krzewami. Dawniej storczyk ten powszechnie występował na 39 stanowiskach w obrębie Sudetów, od doliny Bobru, przez Góry Kaczawskie, Pogórze Wałbrzyskie, Pogórze i Góry Orlickie, Masyw Śnieżnika po Ślężę i Wzgórza Strzelińskie. Dziś, jeśli chcemy zobaczyć ten gatunek, najlepiej jest się wybrać na czeską stronę Sudetów oraz na Ponidzie i na Garb Pińczowski, gdzie na tamtejszych murawach kwitną (jeszcze) setki okazów tego gatunku.


Storzan bezlistny

Storczyk-yeti. Każdy o nim słyszał, nikt go nie widział. Tak w skrócie można określić ten niezwykły gatunek, który jest jednym z rzadszych storczyków w kraju. Na Dolnym Śląsku notowany był w prawie wszystkich pasmach, od Gór Izerskich po Góry Bialskie, jednak większość prac inwentaryzacyjnych jasno stwierdza, że obecnie nigdzie nie odnaleziono storzana na terenie Dolnego Śląska. Najbliższe istniejące lokacje znajdują się po drugiej stronie granicy, w czeskich Karkonoszach. Być może gdzieś storzan jeszcze rośnie, ze względu na rzadkość i bardzo skryty tryb życia, spotkanie z tym gatunkiem jest marzeniem dla każdego botanika. Obecnie najwięcej stanowisk stwierdzono na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej i na Kaszubach, gdzie w niektórych rezerwatach doliczono się nawet 100 osobników w dogodnych sezonach. [Aktualizacja] – W 2022 r. odnaleziono stanowisko storzana w Masywie Śnieżnika. Jest to pierwsza populacja tego storczyka w województwie od ponad 100 lat!


Część II już wkrótce!