Ścieżka dydaktyczna Wąwóz Myśliborski

30 września 2019 Wyłączono przez admin

Na terenie Parku Krajobrazowego Chełmy istnieje kilka ścieżek dydaktycznych, z których najbardziej wyróżnia się ścieżka poprowadzona Wąwozem Myśliborskim, gdzie można podziwiać monumentalne ściany skalne, widowiskowe urwiska, ogromne skalne ostańce oraz rzadką i unikatową roślinność. Wszystko to można zobaczyć na owej ścieżce.

Długość: 4,5 km

Czas przejścia: 2-3 h

Liczba przystanków: 12

Powiat: Jaworski

Gmina: Męcinka

Nadleśnictwo: Jawor

Ścieżka edukacyjna zlokalizowana jest we wschodniej części Pogórza Kaczawskiego na terenie Parku Krajobrazowego Chełmy. Całość tworzy 4,5 km długości pętlę, która obejmuje 12 przystanków rozlokowanych wzdłuż doliny Jawornika. Ścieżka ma swój początek przy siedzibie Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa „Salamandra”, znajduje się tu także pierwszy przystanek. Następnie droga prowadzi wzdłuż żółtego szlaku ciągnącego się przy potoku Jawornik, gdzie kolejno mijamy poszczególne przystanki oraz atrakcje tego miejsca jakimi są:

Przystanek nr 1 „Nasz Dom”, jest tu zaprezentowana mapa całej ścieżki edukacyjnej wraz z podstawowymi informacjami o długości trasy, jej przebiegu i uwagami ogólnymi. W miejscu tym nie ma jeszcze samej doliny Jawornika. Rozpoczyna się on dopiero kilkaset metrów dalej za aleją kasztanową, w miejscu gdzie znajduje się tzw. Słoneczna Łąka.

Pomnik przyrody Szpaler Kasztanowców, drzewa są posadzone wzdłuż drogi od strony potoku, gdzie rośnie 28 dorodnych kasztanowców zwyczajnych o obwodach w granicach 195-365 cm i szacowanym wieku ok. 100 lat. W większości są to okazy o silnie powykręcanych konarach oraz spękanych i częściowo skręconych pniach. Na niektórych drzewach widoczne są ułamania oraz wypróchnienia. Jest to jedyny pomnik przyrody na trasie ścieżki, który najpiękniej prezentuje się w okresie kwitnienia drzew w pierwszej dekadzie maja.

Przystanek nr 2 „Słoneczna Łąka”, zaprezentowano tutaj informacje o geologii regionu oraz opisano powstawanie doliny Jawornika. Sama Słoneczna Łąka jest rozległą polaną powstałą w miejscu dużego zakola jaki utworzył się w dolnym odcinku potoku. W większości stanowi ona murawę o dużym udziale roślin ruderalnych i antropogenicznych znoszących udeptywanie albowiem polana jest popularnym miejscem wypoczynku, gdzie umiejscowiono liczne ławki i wiaty.

Przystanek nr 3 „Polana Jaskiniowców” zlokalizowana jest w środkowej części doliny, w miejscu, gdzie szlak przechodzi na drugą stronę potoku. Tutejsza tablica dydaktyczna opisuje historię procesów rzeźbotwórczych oraz wyjaśnia asymetrię zboczy doliny. W miejscu tym kończy się także inna ścieżka dydaktyczna „Śladami Trzebowian”, gdzie jednocześnie można dojść na punkt widokowy zwany Skałą Elfów. Dodatkowo jest to ostatni przystanek, przy którym ścieżka podąża razem z żółtym szlakiem turystycznym. Sam szlak odchodzi w kierunku północnych stoków i dalej w kierunku Szwedzkiego Szańca.

Skała Elfów jest to duża wychodnia skalna umiejscowiona na południowo-zachodnim stoku Golicy (342 m n.p.m.), z której rozpościera się widok częściowo ograniczony koronami drzew rosnących u podnóża wychodni. Skała zbudowana jest głównie z zieleńców i łupków zieleńcowych oraz otoczona zadrzewieniami sosen i dębów. W ramach zapewnienia bezpieczeństwa przy brzegu zamontowane zostały drewniane barierki.

Przystanek nr 4 „Dąb Jahna” zlokalizowany jest przy kolejnym przejściu szlaku przez potok, gdzie tablica opisuje powstawanie stożka napływowego oraz wyjaśnia powstawanie wykrotów i wiatrołomów z powodu erozji powierzchniowej.

Przystanek nr 5 „Pod Maczugą” znajduje się tuż przed wejściem do rezerwatu w miejscu występowania imponujących ścian skalnych, które możemy podziwiać dzięki wymywaniu miększych materiałów i stopniowemu odsłanianiu tworów skalnych. Przystanek opisuje zarówno samą maczugę jak i występujące tu licznie cisy. Jest to jeden z ważniejszych gatunków spotykanych na terenie rezerwatu i samej doliny, którego liczne i dorodne okazy porastają strome zbocza oraz szczeliny skalne. Najdorodniejsze cisy w Myśliborzu znajdują się poza obszarem ścieżki edukacyjnej, dokładniej w sąsiedztwie centrum edukacyjnego. Są to dwa okazałe drzewa objęte ochroną jako pomniki przyrody.

Skała Maczuga, jest to potężny ostaniec denudacyjny zlokalizowany na prawym brzegu potoku, który powstał w wyniku stopniowych procesów wietrzenia. W okresie gdy panował tu klimat tropikalny, tj. w trzeciorzędzie, następowały tu procesy wietrzenia chemicznego polegające na rozkładzie i rozpuszczaniu się skał. Dopiero w okresie czwartorzędowego klimatu peryglacjalnego skały ulegały wietrzeniu mechanicznemu, głównie na wskutek ruchów lądolodu. Sama Maczuga cechuje się bogatą rzeźbą z licznymi pęknięciami, szczelinami skalnymi i drobnymi wychodniami. Ze względu na ulokowanie w chłodnym klimacie jego ściany są gęsto porośnięte roślinnością naskalną, m.in. paprociami: zanokcicą skalną, parotnikiem kolczystym i zachyłką a także licznymi mchami, wątrobowcami oraz krzewami cisowymi.

Przystanek nr 6 „Rezerwat Przyrody”, zlokalizowany jest tuż przed wejściem do rezerwatu, gdzie ustawiono także drewniany płot z bramą wejściową. W miejscu tym ścieżka łączy się z czarnym szlakiem, który przebiega z Jakuszowej i dalej doliną Jawornika w kierunku zachodnim. Sama tablica zawiera podstawowe informacje o rezerwacie oraz opis tutejszej roślinności, w tym siedlisk wąwozu (jaworzyny i lasy klonowo-lipowe), składu gatunkowego drzewostanów (lipa drobnolistna, grab, jesion wyniosły, jodła, klon jawor) oraz składu gatunkowego runa leśnego (kopytnik pospolity, czerniec gronkowy, śledziennica naprzeciwlistna, perłówka jednokwiatowa itd.). Sam opis rezerwatu przyrody zawarty jest w osobnym artykule – link.

Przystanek nr 7 „Jeleni Język”, jest to jeden z kilku przystanków w obrębie rezerwatu, który znajduje się tuż przy rozległej skale zwanej Paprotnikiem. Na tablicy widnieją informacje o najważniejszym składniku rezerwatu jakim jest ogromna populacja języcznika zwyczajnego, rzadkiej i chronionej paproci zwanej popularnie jelenim językiem. Rezerwat jest jedynym znanym naturalnym stanowiskiem tego gatunku w Sudetach jak i w całej zachodniej Polsce. Pozostałe populacje występują w regionach południowo-wschodnich kraju, głównie w Karpatach. Myśliborska populacja liczy kilkaset dorosłych osobników, które porastają niemalże pionowe ściany o licznych szczelinach i pęknięciach, w których mogły zakorzenić się młode siewki paproci. Na tablicy można wyczytać iż stanowisko to po raz pierwszy opisał w 1874 r. niemiecki nauczyciel z Jawora. Dodatkowo zawarto tutaj informacje ogólne o paproci takie jak areał występowania, budowa liści czy rodzaje siedlisk w których występuje.

Paprotnik, jest to rozległa ściana skalna rozpościerająca się na długości około 100-120 m i osiągająca 20-30 m wysokości. Zbudowana jest z tych samych rodzajów skał jak większość tutejszych stoków, tj. zieleńce i łupki zieleńcowe a także struktury bazaltowych law poduszkowych będących efektem podmorskiego wulkanizmu. Dzięki licznym spękaniom oraz chłodnemu i wilgotnemu klimatowi rozwinęła się tutaj bujna roślinność siedlisk naskalnych, wśród których oprócz języcznika zwyczajnego spotkać można także kępy paprotnika kolczastego, zanokcicy skalnej, zachyłki, bodziszka leśnego a także drobne krzewy cisów i wyrastające siewki lipy szerokolistnej. Ze względu na swoje wysokie walory florystyczne i geologiczne ściana skalna została objęta ochroną już w 1937 r. jako pomnik przyrody. Po przejęciu tych ziem przez jurysdykcję polską na ponowną ochronę trzeba było poczekać do 1964 r. kiedy to powołano obecny rezerwat przyrody.

Przystanek nr 8 „Skała Olbrzyma”, jest to kolejny przystanek w obrębie rezerwatu, gdzie zawarto opis drugiej co do wielkości formacji skalnej w dolinie a mianowicie skała Olbrzyma. Jest to monumentalna formacja skalna składająca się z kilku mniejszych wychodni oraz płytkiego zagłębienia po środku. Tu także występują poduszki lawowe skał metamorficznych powstałe w czasie podwodnych wypływów lawy bazaltowej. Dodatkowo miejscami można zaobserwować pęcherzyki pogazowe powstałe w trakcie krzepnięcia kompleksów lawowych, które pierwotnie wypełnione były kalcytem a następnie uległy wyługowaniu i uwidocznieniu gąbczastej struktury. U podnóża występuje rumosz skalny będący efektem odłamania fragmentów skał na wskutek procesów erozyjnych. Dzięki chłodnemu klimatowi oraz wysokiej wilgotności na skale rozwinęła się bujna roślinność, głównie paprocie, mchy i wątrobowce. Na tablicy widnieje także informacja o występowaniu rzadkiego krasnorostu hildenbrandii rzecznej w czystych wodach potoku.

Przystanek nr 9 „Sowia Skała”, przystanek zlokalizowany już na granicy rezerwatu przyrody, gdzie ścieżka prowadzi przez potok w kierunku górnych partii doliny na tereny Szwedzkiego Szańca. W miejscu tym także następuje rozwidlenie z czarnym szlakiem turystycznym prowadzącym dalej w kierunku zachodnim. Na tablicy zawarto informacje podsumowujące odnośnie powstawania doliny i formowania się tutejszych skał, w tym tytularnej Sowiej Skały. Opisywany jest mechanizm powstawania kilku rodzajów dolin, m.in. doliny wciosowej o charakterystycznym profilu poprzecznym, doliny nieckowatej (rozłóg) i gardzieli dolinnej.

Sowia Skała, jest to średniej wielkości ostaniec denudacyjny ulokowany w zachodniej części doliny, 100-150 m od granicy rezerwatu przyrody na prawym brzegu potoku. Powstał na wskutek procesów wietrzenia zarówno chemicznego (rozpuszczaniu niektórych rodzajów skał) jak i mechanicznego (głównie wietrzenie mrozowe). Skała od północnej strony posiada płaską i stosunkowo gładką powierzchnię, podczas gdy pozostałe ściany są mocno spękanie z bogatą rzeźbą. Obiekt jest na tyle charakterystyczny i posiadający wybitne walory krajobrazowe iż istnieją propozycje do objęcia go ochroną w formie pomnika przyrody.

Przystanek nr 10 „Szwedzki Szaniec” jest to przystanek ulokowany już w górnych partiach doliny, gdzie na krótkim odcinku ścieżka ponownie łączy się z żółtym szlakiem turystycznym. W miejscu tym można napotkać tablicę ostrzegawczą o zmienionym przebiegu ścieżki. Jednak prawdopodobnie zawarte na nim instrukcje obejścia są już nieaktualne albowiem pierwotny przebieg ścieżki jest zdatny do ruchu pieszego (stan na 2019 r.). Na tablicy można znaleźć informacje o tutejszej przyrodzie (siedliska, skład gatunkowy) a także podstawowe informacje o szwedzkim szańcu. Okoliczny las stanowi dobrze zachowane siedlisko podgórskiej dąbrowy acydofilnej (kwaśnej), której drzewostan buduje dąb szypułkowy z domieszką sosny zwyczajnej, brzozy brodawkowatej i buka zwyczajnego.

Szwedzki Szaniec, mianem tym popularnie zwane jest wczesnośredniowieczne grodzisko datowane na VII-IX wiek, które oficjalnie określane jest jako „Myślibórz III”. Grodzisko to zlokalizowane jest około 150 m na południowy wschód od tablicy, gdzie zachowały się głównie wały odcinkowe na planie owalu o wymiarach 85×70 m. Konstrukcja obiektu sugeruje iż prawdopodobnie służył on jako miejsce do trzymania zwierzyny hodowlanej w okresie istnienia na tych ziemiach państwa wielkomorawskiego. Jest to jedno z kilku grodzisk na terenie Myśliborza. Pozostałe zlokalizowane są na stokach Golicy, Kobylicy, Skałki i Rataju.

Przystanek nr 11 „Dębowy Las”, ulokowany jest końcowy odcinku ścieżki, gdzie wbrew tytułowi tablicy występują nie tylko lasy dębowe ale także grądy środkowoeuropejskie. Ich drzewostan buduje przede wszystkim lipa drobnolistna i grab zwyczajny z domieszką buka zwyczajnego i dębu szypułkowego. Tutejszy las charakteryzuje się wysokim poziomem naturalności z dobrze rozwiniętą warstwą podszytu oraz runa leśnego. We fragmentach z kwaśną dąbrową występuje konwalia majowa, kokoryczka wonna, kosmatka gajowa, pszeniec leśny, borówka czarna i trzcinnik leśny. W miejscu tym stwierdzono także występowanie dwóch rzadkich gatunków grzybów: kruchaweczka krótkokorzeniasta (Psathyrella microrrhiza) i gmatwica trójbarwna (Daedaleopsis tricolor).

Przystanek nr 12 „Widok”, jest to ostatni przystanek na trasie znajdujący się w miejscu, gdzie kończą się zadrzewienia a rozpoczynają łąki z panoramą w kierunku wschodnim. Przy dobrej pogodzie rozpościera się tutaj widok na najbliższe miasta (Jawor i Strzegom) oraz sąsiednie wzgórza (Skałka, Rataj, Góra Zwycięstwa). Widać tu także budynki centrum edukacji ekologicznej oraz pałac w Myśliborzu. Od punktu prowadzi słabo wydeptana ścieżka w kierunku parkingu będącego końcowym etapem wytyczonej ścieżki edukacyjnej.

Wrażenia ogólne: Pozytywne, jest to najbardziej atrakcyjna ścieżka edukacyjna na terenie parku krajobrazowego, zarówno pod względem krajobrazów jak i występującej tu przyrody. Istnieje tu także najlepsze zagospodarowanie turystyczne pod względem infrastruktury wraz z zapleczem gastronomicznym i bazą noclegową. Dodatkowo w bezpośredniej bliskości istnieją jeszcze inne ścieżki (Śladami Trzebowian i Wędrowanie po Wulkanie) oraz szlaki turystyczne, które miejscami nakładają się na siebie, co może momentami powodować konsternację, szczególnie dla osób, które są tutaj po raz pierwszy i nie zostały zapoznane szczegółowo z rozmieszczeniem poszczególnych ścieżek. Warto wybrać się do wąwozu o dowolnej porze w sezonie wegetacyjnym albowiem w każdym miesiącu można spotkać wiele interesujących roślin a ściany skalne z języcznikami są zawsze widowiskowe, niezależnie od pory roku.

Informacje praktyczne:

bardzo dobry dojazd, jednak parking ulokowany w Myśliborzu jest płatny. Samochód można pozostawić w sąsiedniej miejscowości (Jakuszowa), gdzie istnieje krótkie i szybkie dojście czarnym szlakiem pod sam rezerwat, jednak wtedy rozpoczynamy ścieżkę od przystanku nr 8.
trasa w większości jest łatwa lub bardzo łatwa poprowadzona płaskim dnem doliny lub równie płaskimi górnymi partiami zboczy. Ścieżka nadaje się na spacer z dziećmi lub dla osób niewprawionych w górskiej turystyce
układ ścieżki może trochę skołować albowiem utworzono tu skrót pomiędzy 10 i 5 przystankiem (tam gdzie widnieje tablica ostrzegawcza o zmianie przebiegu szlaku). Nie wiemy do kiedy istniało obejście, jednak obecnie (2019 r.) cała ścieżka jest w pełni zdatna do ruchu
czas przejścia ścieżki zajmuje 2-3 h, z tego też powodu zostaje jeszcze sporo czasu na zwiedzanie pozostałych atrakcji w okolicy Myśliborza jak góra Rataj z Małymi Organami Myśliborskimi czy pozostałe dwie inne ścieżki edukacyjne
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: wiosna (wiosenne geofity, storczyki), lato (bujna roślinność letnia), jesień (przebarwiające się liście, grzyby).