Grusza Naroczycka – Największa na Dolnym Śląsku

Największa w kraju? Czy może jedynie w skali województwa? Mowa tu o potężnej gruszy rosnącej w czeluściach dzikich lasów i bagien użytku ekologicznego Naroczycki Łęg. Być może to właśnie umiejscowienie z dala od ludzkich siedzib, a nawet dróg i ścieżek spowodowało, że mało kto słyszał o tym potężnym drzewie. Mimo wielkości i wieku okaz cechuje bardzo dobra kondycja, czego nie można powiedzieć o wielu innych, często dobrze znanych gruszach. 

Typ ochrony: na obszarze użytku ekologicznego

Data powołania: 1999

Powiat: Lubiński

Gmina: Rudna

Nadleśnictwo: Lubin

Akt powołujący: Uchwała Nr XXXV/265/98 Rady Gminy Rudna z dnia 28 kwietnia 1998 r. w sprawie ustalenia i wprowadzenia szczególnej formy ochrony przyrody

Dane lokalizacyjne: 51°30’50.1″N 16°28’45.3″E (51.513921, 16.479241)

Największa dolnośląska grusza zlokalizowana jest w dolinie Odry, na jej lewobrzeżnej części w gminie Rudna. Dokładniej około 20 m od brzegu, na wschodniej krawędzi użytku ekologicznego Naroczyński Łęg (186,97 ha). Około 3 km na północ od ostatnich zabudowań miejscowości Ciechłowice. Drzewo rośnie poza obszarem Lasów Państwowych. Opisowe określenie miejsca, gdzie rośnie grusza jest dosyć ciężkie albowiem nie ma tutaj żadnych charakterystycznych elementów jak drogi, skrzyżowania, szlaki turystyczne, szczyty czy budynki. Jest to teren dziki, całkowicie pozbawiony jakiejkolwiek infrastruktury. Jedyną wskazówką naprowadzającą na drzewo jest położenie tuż nad brzegiem Odry. Z tego też powodu warto kierować się namiarami GPS, które dokładnie wskazują miejsce. Sama grusza stanowi częściowo solitarne drzewo, bowiem od najbliższych zadrzewień dzieli ją kilkanaście metrów tworząc lukę wystarczającą do dobrego wyeksponowania okazu. Drzewo nie jest pomnikiem przyrody, jednak zostało na stronie umieszczone w kategorii „Pomników Przyrody” ze względu na to, że całkowicie spełnia warunki pomnikowe.

Grusza posiada gruby i niemal idealnie prosty pień o obwodzie w granicach 280-300 cm (różne wersje pomiarów), wznoszący się pionowo do góry, gdzie na wysokości 6-7 m tworzy walcowatą w kształcie koronę. Konary są krótkie i kręte, za wyjątkiem jednej gałęzi, która znacznie wyróżnia się od pozostałych. Jest to długi konar skierowany w stronę południową i wyrastający znacznie poza zwartą, walcowatą koronę, przez co jej kształt jest zaburzony. Pień zdrowy, za wyjątkiem jednej dziury zlokalizowanej u podstawy. Ubytek jest jednak zabliźniony, bez oznak dalszego próchnienia. Drzewo mimo sędziwego wieku, wciąż kwitnie i owocuje, choć nie tak obficie jak młodsze okazy pełne wigoru. Wiek szacowany jest na 120 lat. Gruszy nie zagrażają czynniki ludzkie pod postacią wandali, uporczywych urzędników czy rąbiących leśników. Głównymi zagrożeniami są czynniki naturalne, m.in. potencjalna aktywność pospolitych tu bobrów, które pewnego dnia mogą wziąć pień gruszy na swój cel. Dodatkowo ulokowanie w otwartej przestrzeni może narazić sędziwe drzewo na wywrócenie przez silne wiatry.

Czy grusza bije rekordy? Jest to temat dyskusyjny albowiem w źródłach jest wiele niewiadomych i różnych danych. Pomiary dokonane w latach 90. ubiegłego wieku w czasie prowadzenia inwentaryzacji przyrodniczej podawały 260 cm obwodu. Jednak dane nadleśnictwa opublikowane niemal 3 dekady później wskazują na obwód rzędu 300 cm. Wysokość drzewa szacowana jest na 18-20 m. W okresie robienia inwentaryzacji była to jedna z trzech najokazalszych i najzdrowsza ze wszystkich dzikich grusz w Polsce. Jednak od tamtego czasu tree-hunterzy regularnie znajdowali i publikowali coraz to dorodniejsze okazy z całej Polski, dziś miano trzeciej nie jest już aktualne. Mimo niedokładnych danych i tak można wywnioskować, że grusza jest największym okazem swojego gatunku na terenie Dolnego Śląska. Jedyna pomnikowa grusza w województwie (na terenie Lasku Złotoryjskiego w Legnicy) mierzy 270 cm a jej stan jest znacznie gorszy niż naroczyckiego drzewa. W powiecie lwóweckim rośnie grusza o obwodzie 375 cm, ale jej stan zdrowotny jest niemalże agonalny. W efekcie opisywane tu drzewo można śmiało określić jako największe w województwie i jednocześnie całkowicie nieznane. Prawdopodobnie stan taki zawdzięczamy położeniu gruszy w niemal niedostępnej dziczy Naroczyńskiego Łęgu.

Informacje praktyczne:

• brak dojazdu, drzewo zlokalizowane jest w całkowitej dziczy, około 3 km od najbliższej miejscowości (Ciechłowice), skąd można podążać wzdłuż brzegu Odry. Na około 1/3 odcinka trasa prowadzi przez ubitą drogę, kolejne 1/3 trasy prowadzi wydeptaną przez zwierzęta ścieżką, a ostatnią część pokonuje się przez chaszcze i trawy
• wizyta polecana tylko dla największych zapaleńców drzew, przede wszystkim z powodu dużych trudności w dotarciu do drzewa. Zdecydowanie odradzamy okres letni, kiedy to wielohektarowe łany pokrzyw osiągają tu wysokość niemal dorosłego człowieka
• w okolicy zlokalizowanych jest kilka chronionych obszarów, pierwszym jest oczywiście Naroczycki Łęg. Na południu leżą użytki ekologiczne Starorzecze koło Przychowej, Ścinawskie Bagna i Śnieżyca. Dodatkowo po drugie stronie Odry ulokowany jest użytek Obniżenie Ścinawskie. W odległości 11 km w linii prostej na północny-zachód znajdziemy rezerwat przyrody Skarpa Storczyków
• najlepsze terminy do zwiedzania: 1 połowa maja (gdy kwitną grusze)