Pomniki Przyrody na Wysoczyźnie Taczalińskiej

Pomniki Przyrody na Wysoczyźnie Taczalińskiej

29 maja 2021 Wyłączono przez admin

Wysoczyzna Taczalińska jest mało znanym obszarem z grupą równie nieznanych pomników, ukrytych pośród zadrzewień na podłużnym wzniesieniu tuż obok dolnośląskiego odcinka autostrady A4. Tutejsza seria pomników przyrody wyróżnia się oryginalnym składem, gdzie dominują krzewy, w tym jedyna na Dolnym Śląsku pomnikowa trzmielina i szakłak oraz seria drzewiastych głogów. 


Typ: pomnik przyrody

Data powołania: 1999

Powiat: Legnicki

Gmina: Legnickie Pole

Nadleśnictwo: Legnica

Gmina Legnickie Pole stanowi jedną z ciekawszych gmin pod względem pomników przyrody. Podczas gdy w wielu gminach ochroną obejmuje się głównie dorodne dęby, buki, lipy czy kasztanowce to w Legmickim Polu większość pomników stanowią rzadko obejmowane pod ochronę wierzby, topole, wiązy a także krzewy. Szczególnie ta ostatnia grupa wyróżnia się na tle województwa. Tylko tu bowiem rośnie jedyna na całym Dolnym Śląsku pomnikowa trzmielina i szakłak. Do głównych miejsc nagromadzenia pomników należy zespół przyrodniczo-krajobrazowy Wysoczyzna Taczalińska, gdzie znajduje się 16 drzew i krzewów. Obejmują one zarówno dorodne drzewa lipowe, sosnowe i wierzbowe ale także okazałe krzewy z gatunku głóg jednoszyjkowy oraz wspomniana wcześniej trzmielina zwyczajna i szakłak pospolity. Wszystkie powołane jedną uchwałą (Uchwała Nr VII/52/99 RG Legnickie Pole z dnia 28 kwietnia 1999 r.).


Poniżej charakterystyka poszczególnych pomników przyrody:

Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna), krzewy o drzewiastej formie stanowią trzon taczalińskich pomników albowiem jest to 8 osobnych pomników przyrody rozlokowanych na granicy zadrzewień w trzech miejscach. Ze względu na liczbę krzewy charakteryzuje zróżnicowana kondycja, od okazów w pełni zdrowych po krzewy z licznymi ułamanymi i uschniętymi gałęziami oraz uszkodzeniami pni. Wszystkie głogi kwitną i obficie owocują co wskazuje na dobrą kondycję mimo uszkodzeń i ubytków.

  • okaz nr I o obwodzie 110 cm rośnie najdalej na zachód spośród omawianych głogów, w oddziale 335h na niewielkim stoku opadających w kierunku drogi. Okaz posiada długi, prosty i lekko skręcony pień rozgałęziający się na trzy konary tworzące wysoką i rozłożystą koronę. W bezpośrednim sąsiedztwie rośnie głóg nr II.
  • okaz nr II o obwodzie 100 cm rośnie najdalej na zachód spośród omawianych głogów, w oddziale 335h na niewielkim stoku opadających w kierunku drogi. Posiada prosty pień oraz nisko osadzoną koronę rozgałęziającą się miotlasto na liczne mniejsze gałęzie. W bezpośrednim sąsiedztwie rośnie głóg nr I.
  • okaz nr III o obwodzie 110 rośnie w pasie zadrzewień pomiędzy polami uprawnymi a starą, zarastającą drogą w północno-zachodnim fragmencie oddziału leśnego 335Aj. Posiada gruby pień rozgałęziający się w połowie wysokości na cztery konary, z czego trzy rosną niemal pionowo, podczas gdy czwarty wygina się łukowato. Na pniu widnieje tabliczka (stan na 2020 r.). W bezpośrednim sąsiedztwie rośnie głóg nr IV.
  • okaz nr IV o obwodzie 100 rośnie w pasie zadrzewień pomiędzy polami uprawnymi a starą, zarastającą drogą w północno-zachodnim fragmencie oddziału leśnego 335Aj. Posiada gruby pień rozgałęziający się na wysokości 1,5 m na dwa konary wygięte w stronę pól uprawnych. Na pniu widnieje tabliczka (stan na 2020 r.). W bezpośrednim sąsiedztwie rośnie głóg nr III.
  • okaz nr V o obwodzie 110 rośnie w pasie zadrzewień pomiędzy polami uprawnymi a starą, zarastającą drogą w środkowo-zachodnim fragmencie oddziału leśnego 335Aj. Posiada prosty pień rozgałęziający się nisko nad ziemią na trzy masywne konary, przy czym jeden uległ uszkodzeniu i odłamaniu. Korona krzewu posiada liczne, drobne gałęzie rozchodzące się promieniście od konarów. Na pniu widnieje tabliczka (stan na 2020 r.).
  • okaz nr VI o obwodzie 125 rośnie w pasie zadrzewień pomiędzy polami uprawnymi a starą, zarastającą drogą w południowo-zachodnim fragmencie oddziału leśnego 335Aj. Jest to największy z pomnikowych głogów, osiągający niemal wysokość sąsiednim drzew. Posiada gruby pień rozgałęziający się metr nad ziemią na trzy masywne konary. Korona nisko osadzona o walcowatym kształcie i gęstej sieci gałęzi. U podstawy zamontowana jest drabina, prawdopodobnie okaz służył jako naturalna ambona. Na pniu brakuje tabliczki (stan na 2020 r.).
  • okaz nr VII o obwodzie 120 rośnie w środkowo-południowej części oddziału 335Aj, w miejscu wnęki jaką tworzy pole uprawne. Pierwotnie rósł na granicy lasu, jednak w 2015 r. las wycięto pozostawiając wąski pas pojedynczych krzewów oraz mniejszych drzewek, tworząc z pomnik samotnie stojący okaz. Głóg posiada masywny, łukowato wygięty pień z wysoko umiejscowioną koroną o parasolowatym kształcie, nadanym na wskutek cięć pielęgnacyjno-sanitarnych. Posiada dwa konary, które krzyżują się tworząc plątaninę gałęzi. Na pniu brakuje tabliczki (stan na 2020 r.). 20 m na wschód rośnie drugi pomnikowy głóg.
  • okaz nr VIII o obwodzie 100 rośnie w środkowo-południowej części oddziału 335Aj, w miejscu wnęki jaką tworzy pole uprawne. Pierwotnie rósł na granicy lasu, jednak w 2015 r. las wycięto pozostawiając wąski pas pojedynczych krzewów oraz mniejszych drzewek, tworząc z krzewu samotnie stojący okaz. Głóg posiada masywny pień nisko rozgałęziający się na dwa potężne konary o łukowato wygiętym kształcie i parasolowato ukształtowanej koronie. Obok rośnie drugi duży głóg (niebędący pomnikiem), z którym tworzy niemal wspólną koronę.

Szakłak pospolity (Rhamnus catharica) o wysokości całkowitej około 4-5,5 m jest to forma krzaczasta, gdzie najgrubsze konary mierzą 35-40 cm. Okaz rośnie w bliskim sąsiedztwie dwóch pomnikowych głogów na zachodnim skraju Wysoczyzny, przy drodze łączącej Taczalin z Koskowicami na wysokości oddziału leśnego 335d. Posiada kilka grubych i kilkadziesiąt mniejszych konarów wyrastających niemal pionowo i tworzących rozległy kobierzec o półkolistym kształcie. Okaz kwitnie i owocuje. Jest to jedyny pomnikowy szakłak w województwie i jeden z zaledwie trzech w kraju (stan na 2019 r.). Ze względu na duże zaniedbania, otoczenie szakłaku stanowi gęsta ściana licznych krzewów i młodych drzew, które powodują iż pomnik zlewa się z nimi w jedną wspólną ścianę.

Trzmielina pospolita (Euonymus europea) krzaczasta forma o obwodzie wynoszącym 75 cm. Wg namiarów okaz rośnie w towarzystwie 2 głogów i szakłaka na zachodnim krańcu Wysoczyzny, przy drodze łączącej Taczalin z Koskowicami na wysokości oddziału leśnego 335d. Niestety pomimo dwóch prób nie udało nam się odnaleźć owej trzmieliny lub jakiegokolwiek większego okazu z tego gatunku rosnącego w zachodniej części obszaru. Prawdopodobnie krzew uległ zamarciu lub został przez przypadek wycięty w czasie jakiś prac pielęgnacyjnych prowadzonych w pasie drogowym. Większość pomników nie posiada tablic umożliwiających ich identyfikację. Jest to jedyna pomnikowa trzmielina w województwie.

Wierzba krucha (Salix fragilis) o obwodzie 450 cm i wysokości całkowitej 20 m. Drzewo znajduje się w środkowej części ZPK, w południowo-wschodnim fragmencie oddziału leśnego 335Aj, na skaju zadrzewień i remizy śródpolnej. Okaz charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją, na wysokości 130 cm rozdziela się na dwa główne pnie. Widoczne są ślady po obłamanych konarach, wypróchnienia oraz liczne owocniki pasożytniczych grzybów.

Wierzba krucha (Salix fragilis) o obwodzie 330 cm i wysokości całkowitej 23 m. Drzewo znajduje się w północno-środkowej części ZPK, na północno-zachodnim skraju oddziału leśnego 335Aj, tuż przy granicy z oddziałem 335Ai oraz na granicy zadrzewień. Okaz charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją. Posiada dwa główne pnie rozdzielające się nisko nad ziemią, na części konarów widoczne są owocniki hub. U podstawy widoczne są ślady po uszkodzeniu i odpadnięciu trzeciego pnia. Drzewo posiada tabliczkę (stan na 2020 r.).

Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 293 cm i wysokości całkowitej 15 m. Drzewo znajduje się w środkowej części ZPK, bez dokładnej lokalizacji (nam nie udało się go odnaleźć, opis na podstawie zdjęć RDOŚ). Okaz charakteryzuje się stosunkowo dobrą kondycją pomimo dużej blizny po uderzeniu pioruna. Drzewo wyrasta ponad otaczające je zadrzewienia, dzięki czemu jest widoczne w panoramie Wysoczyzny.

Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 260 cm i wysokości całkowitej 11 m. Drzewo znajduje się w środkowej części ZPK, w południowej części oddziału leśnego 335f przy starej, zarastającej drodze. Lokalizacja na mapach gminy i RDOŚ jest błędna, które umiejscawiają lipę w oddziale 335Aj.  Sam okaz charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją, pierwotnie rozdzielał się u podstawy na 3 masywne pnie o lekko łukowatym wygięciu z których jeden uległ złamaniu. Konary umiejscowione są wysoko, tworząc lekko strzelistą koronę. U podstawy występują liczne odrosty. Lipa wyrasta znacząco ponad otaczający młody lasek i jest widoczna z głównej drogi. Drzewo nie posiada tabliczki (stan na 2020 r.).


Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris)  o obwodzie 210 cm i wysokości całkowitej 23 m. Drzewo znajduje się w północno-środkowej części ZPK, na granicy lasu w południowym fragmencie oddziału leśnego 335b Okaz charakteryzuje się złą kondycją z 60% posuszem w koronie oraz rozdwojonym w połowie wysokości pniem na dwa główne konary.

Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) o obwodzie 175 cm i wysokości całkowitej 23 m. Drzewo znajduje się w północno-środkowej części ZPK, bez dokładnej lokalizacji, obok zarastającej leśnej drogi przecinającej las w kierunku północ-południe. Okaz charakteryzuje się złą kondycją z 70% posuszem w koronie.

Wrażenia osobiste: Po wizycie na Wysoczyźnie Taczalińskiej mam bardzo mieszane uczucia, zarówno pod względem pomników jak i samego obiektu o którym więcej informacji można znaleźć w osobnym artykule. Tu skupimy się wyłącznie na ocenie pomników, które pozostawiają bardzo duży niesmak. Do głównych zarzutów należy kompletny bałagan lokalizacyjny, zarówno po stronie geoserwis GDOŚ jak i samej gminy. Wiele pomników jest bowiem źle umieszczonych na mapach co powoduje duże trudności w ich odnalezieniu, zwłaszcza że poruszanie się po tym terenie nie należy do łatwych. Większość dróg jest już dawno zarośnięta lub zaorana i stanowi obecnie pole uprawne. W efekcie zamiast ciekawej wycieczki jest irytacja i przeszukiwanie na ślepo zarośli i stoków. Drugim zarzutem jest brak oznaczeń części okazów stosowną tabliczką. Na niektórych krzewach i drzewach widać było nowe tabliczki zamontowane prawdopodobnie całkiem niedawno. Niestety pozostała część pomników dalej nie ma „zielonej plakietki” co znacząco utrudnia ich identyfikację. Ostatnim zarzutem jest niemożność odnalezienia najciekawszego z gminnych pomników, trzmieliny zwyczajnej. Jest to jedyny pomnika tego gatunku w województwie, a całym kraju mamy pomnikowych trzmielin zaledwie kilka. Niestety lokalizacja okazu jest niemożliwa przy pomocy map i opisów RDOŚ czy gminy. Być może okaz już nie istnieje. Krzewy są bardzo chętnie wykaszane przez gminy, a brak tabliczki tylko ułatwiłby ścięcie trzmieliny w czasie oczyszczania poboczy drogi. Czy trzmielina dalej rośnie lecz w zupełnie innej lokalizacji, tego się zapewne nie dowiemy. Mimo wszystko obszar oferuje nam całą serię dorodnych głogów, które w okresie kwitnienia i owocowania są naprawdę widowiskowe i warte odwiedzenia Wysoczyzny Taczalińskiej chociażby dal nich.


Informacje praktyczne:

  • dobry dojazd, obszar zlokalizowany jest wzdłuż gminnej drogi. Dojście do samych pomników jest bardzo zróżnicowane i należy tu podejść indywidualnie do lokalizacji każdego z pomników. Część okazów rośnie na granicy pole-las co ułatwia ich dostrzeżenie, choć dotarcie może sprawiać problemy, szczególnie w okresie wegetacji zasianych roślin uprawnych (przeważnie rzepak i zboże)
  • jak już wspomnieliśmy wcześniej, niemal wszystkie okazy są błędnie oznaczone na geoserwisie GDOŚ i należy zasięgnąć map gminnych, które w miarę dobrze umiejscawiają większość pomników (ale nie wszystkie). Niektóre rosną zaraz przy polnych i leśnych drogach ułatwiając dojście do nich
  • w bezpośredniej bliskości znajduje się rezerwat przyrody Jezioro Koskowickie, wraz ze szpalerem pomnikowych wierzb kruchych. Poza tym w kierunku zachodnim i południowym leżą pozostałe zespoły przyrodniczo-krajobrazowe gminy (Mokradła Gniewomierskie, Dębowa Dolina Kojszówki, Złoty Las, Dolina Uszwicy i Łąki Książęce) oraz wiele pomników przyrody. Wśród terenów nieobjętych ochroną warte uwagi są Łomy koło Mikołajowic
  • najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: kwiecień (wiosenne geofity), maj (kwitnące głogi), jesień (żółknące liście pomników, owocujące głogi)